کلمه “بیوتین” از کلمه یونان باستان “biotos” گرفته شده که به معنی “زندگی” یا “رزق و روزی” است. مکمل بیوتین برای حفظ سلامتی بدن ضروری است و با توجه به اینکه بدن قادر به تولید آن نیست، مصرف مقدار کافی آن از طریق غذا یا مکمل بسیار مهم است.
بیوتین در بسیاری از غذاها و نوشیدنیها از جمله شیر، هویج، ماهی قزل آلا و آجیل یافت میشود. در صورت نیاز میتوان آن را به صورت مکمل نیز دریافت کرد. ما در این مقاله کافه نبض درباره فواید و موارد مصرف مکمل بیوتین و ضرورت مصرف آن بیشتر برای شما خواهیم گفت. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
بیوتین چیست؟
بیوتین یکی از ویتامین های گروه B و محلول در آب است که نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارد. بدن ما برای تأمین انرژی مورد نیاز خود و انجام عملکردهای ضروریاش نیازمند این ویتامین است. به بیوتین ویتامینB-7، ویتامین H یا کوآنزیم R نیز گفته میشود. نقش اصلی بیوتین تجزیهی چربی و کربوهیدرات و تبدیل آنها به انرژی مورد نیاز بدن میباشد.
ویتامین های گروه B و به طور خاص بیوتین به سلامت پوست، مو، چشم، کبد و سیستم عصبی کمک می کنند. بیوتین همچنین یک ماده مغذی مهم در دوران بارداری است و نقش مهمی در رشد جنین دارد.
مقدار مصرف توصیه شده برای مکمل بیوتین
مقدار مصرف بیوتین توسط موسسهی پزشکی (AL) به صورت زیر پیشنهاد شده است. دریافت این میزان هم میتواند توسط مکملهای غذایی صورت گیرد و هم با رژیم غذایی تأمین شود. بهتر است از مصرف خودسرانهی مکمل بیوتین خودداری کرده و فقط در صورت تجویز توسط پزشک به مقدار مورد نظر او استفاده شود.
دوز پیشنهادی توسط موسسهی پزشکی (AL) عبارت است از:
- ۰ تا ۶ ماه: ۵ میکروگرم در روز
- ۷ تا ۱۲ ماه: ۶ میکروگرم در روز
- ۱ تا ۳ سال: ۸ میکروگرم در روز
- ۴ تا ۸ سال: ۱۲ میکروگرم در روز
- ۹ تا ۱۳ سال: ۲۰ میکروگرم در روز
- ۱۴ تا ۱۸ سال: ۲۵ میکروگرم در روز
- ۱۹ سال به بالا: ۳۰ میکروگرم در روز
- زنان باردار: ۳۰ میکروگرم در روز
- زنان در دورهی شیردهی: ۳۵ میکروگرم در روز
روزانه به چه اندازه بیوتین نیاز دارید؟
بیشتر افراد میزان بیوتین مورد نیاز بدن خود را در طول روز با مصرف مواد غذایی تأمین میکنند. با این حال ممکن است بعضی افراد به کمبود بیوتین مبتلا شوند و طبق تجویز پزشک مجاز به استفاده از مکمل های بیوتین باشند.
میزان مورد نیاز بیوتین با توجه به شرایط بیمار توسط پزشک مشخص میشود، با این حال معمولاً بزرگسالان به ۳۰ تا ۱۰۰ میکروگرم بیوتین در طول روز نیاز دارند.
فواید بیوتین
بیوتین یکی از چندین ویتامین گروه B است که از متابولیسم سالم پشتیبانی می کند. بیوتین کربوهیدرات ها را به انرژی بدن تبدیل کرده و به اسیدهای آمینه در انجام عملکردهای طبیعی بدن کمک میکند.
سایر فواید مصرف بیوتین عبارتند از:
- کاهش التهاب
- بهبود عملکرد شناختی
- کمک به کاهش قند خون در افراد دیابتی
- افزایش کلسترول HDL “خوب” و کاهش و کلسترول LDL “بد”
کمک به حفظ سلامت پوست و کاهش ریزش مو با استفاده از مکمل بیوتین
بیوتین نقش مهمی در حفاظت از پوست، مو و ناخن دارد. مهمترین نقش بیوتین آماده سازی زیر ساخت های تولید کراتین در بدن میباشد. کراتین همان پروتئین اصلی تشکیل دهندهی پوست، مو و ناخن است.
مکمل بیوتین محافظ سلامت و زیبایی پوست
بیوتین نقش مهمی در حفظ سلامت پوست دارد و کمبود آن میتواند منجر به انواع مشکلات پوستی از جمله بثورات، آکنه، پسوریازیس، درماتیت و خارش کلی شود. هنگامی که لایه خارجی محافظ پوست نامتعادل میشود، پوست خشک شده و به صورت پوسته پوسته دیده میشود. بیوتین با تولید اسیدهای چرب به تغذیهی پوست کمک میکند و باعث شفاف نگه داشتن چهره میشود.
این ماده به تولید سلولهای جدید کمک میکند و همچنین در حفظ غشای مخاطی پوست است. مکمل بیوتین به صورت خوراکی در دسترس قرار دارد اما اغلب به فرمولاسیون شامپوها، نرم کنندهها و کرم ها نیز برای خاصیت مرطوب کنندگی آن اضافه میشود.
مصرف بیوتین چه به صورت خوراکی و چه به صورت موضعی بیخطر است، با این حال مصرف خوراکی آن موثرتر از مصرف مستقیم به روی پوست به صورت موضعی میباشد. بیوتین با تولید کراتین و کمک به کلاژنسازی برای حفظ ساختار پوست نقش مهمی دارد. با این حال هنوز در مورد دوز مورد نیاز بدن برای تأمین نیازهای پوست به صورت رسمی توصیههای صادر نشده است.
سلامت و زیبایی مو با بیوتین
افرادی که دچار کم پشتی مو شدهاند برای کمک به رشد مجدد موهای خود میتوانند از بیوتین استفاده کنند. نتایج برخی از تحقیقات نشان دهندهی این امر است که مصرف بیوتین میتواند بر سلامت کلی مو، ضخامت و درخشش آن موثر باشد. در مورد تاثیر بیوتین بر رشد مو تحقیقات کمی صورت گرفته است، بیشترین شواهد حاکی از تأثیر این ویتامین بر کاهش ریزش مو است.
با توجه به ارتباط بین مصرف بیوتین و کاهش ریزش مو بسیاری از تولید کنندگان شامپو، نرم کننده، ماسک و یا روغن مو ادعا میکنند که محصولاتشان حاوی بیوتین است و میتواند باعث ضخامت و درخشش موها شود. برای بررسی این ادعاها مطالعات کافی وجود ندارد، موثرترین روش مصرف بیوتین برای کمک به سلامت موها مصرف خوراکی آن است.
سلامت ناخن ها با بیوتین
معمولاً با افزایش سن شاهد آسیب پذیر شدن و خشک شدن ناخن ها خواهیم بود اما گاهی این علائم می توانند نشانهی بروز یک مشکل در سلامتی باشند، به طور مثال کمبود بیوتین در بدن باعث شکننده شدن ناخنها میشود.
غذاها و مکملهای غنی از بیوتین نقش موثری در تقویت ناخن های شکننده دارند. بیوتین باعث رشد سالم سلولها شده و به متابولیسم اسیدهای آمینه پروتئین ساز که برای رشد ناخن ضروری هستند کمک میکند. با این حال تاثیر بیوتین بر رشد سریعتر ناخن های سالم نیازمند تحقیقات بیشتری است و یافته های علمی برای تایید اثر بیوتین بر رشد بیشتر ناخن ها کافی نیستند.
ارتباط بیوتین با متابولیسم بدن
بیوتین در تبدیل مواد غذایی به انرژی نقش مهمی دارد و از آنزیمهای موثر در تجزیهی کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها پشتیبانی میکند. نقش بیوتین در متابولیسم بدن به شرح زیر است:
گلوكونئوژنز: این سنتز گلوكز مربوط به منابعی غیر از كربوهیدرات ها، مانند اسیدهای آمینه میباشد. آنزیم های حاوی بیوتین به شروع این روند كمك میكنند.
سنتز اسیدهای چرب: بیوتین به برخی از آنزیمها کمک میکند. این آنزیم ها می توانند به فعال کردن واکنش هایی بپردازند که برای تولید اسیدهای چرب مهم هستند.
تجزیه اسید آمینه: آنزیمهای حاوی بیوتین در متابولیسم چندین اسید آمینه مهم، از جمله لوسین نقش دارند. به صورت کلی میتوان گفت مواد غذایی با مصرف بیوتین سریعتر تجزیه میشوند، به همین دلیل به نظر میرسد بین مصرف بیوتین و سرعت کاهش وزن ارتباط وجود دارد.
با این حال، تحقیقات در این مورد هنوز مقدماتی است و به هیچ وجه نمیتوان بیوتین را به عنوان یک قرص کاهش وزن در نظر گرفت. برای اطمینان از اثر بخشی این مکمل باید آن را هم زمان با یک رژیم غذایی سالم و ورزش مصرف کرد تا بتوان از تاثیر متقابل آنها بهرهمند شد.
درمان ام اس با بیوتین
ام اس یک بیماری خود ایمنی است که به پوشش محافظ رشتههای عصبی مغز، نخاع و چشم آسیب میرساند، به این پوشش محافظ میلین گفته میشود. مصرف دوزهای بسیار بالا از بیوتین میتواند با ترمیم میلین از طریق فعال سازی آنزیمی که در سنتز میلین نقش دارد و با افزایش تولید انرژی در اعصاب دمیلینه، در کاهش شدت بیماری MS موثر باشد.
دوزهای بالای بیوتین، تا ده هزار برابر مقدار کافی مصرف روزانه، می تواند علائم را در افراد مبتلا به اماس پیشرونده کاهش دهد. علاوه بر این، افرادی که این دوزهای بالای بیوتین را مصرف کردهاند هیچگونه واکنش جانبی قابل توجهی نداشتهاند. از مصرف خودسرانهی این مکمل دارویی به ویژه در دوزهای بالا جداً خودداری فرمایید و درمان بیماری ام اس را تحت نظارت پزشک خود دنبال کنید.
غذاهای سرشار از بیوتین
بیوتین در بسیاری از مواد غذایی یافت میشود. با رعایت یک رژیم غذایی متنوع و سالم میتوان نیاز بدن به بیوتین را تأمین کرد. بیوتین را میتوان در مواد غذایی بسیار متنوعی یافت. این ویتامین در برخی گیاهان، میوه ها، غذاهای دریایی و گوشت حیوانات نیز دیده میشود.
منابع غذایی حاوی بیوتین کدامند؟
از آنجا که بیوتین یکی از ویتامین های محلول در آب است، بدن قادر به ذخیره کردن آن نیست بنابراین برای حفظ سطح کافی مورد نیاز بدن باید به آن را به طور مرتب مصرف کرد. در ادامه این مقاله کافه نبض به معرفی تعدادی از مواد غذایی که سرشار از بیوتین هستند میپردازیم.
زرده تخم مرغ: یکی از بهترین منابع بیوتین زرده تخم مرغ است. تخم مرغ حتماً باید به صورت کاملاً پخته مصرف شود، سفیده تخم مرغ حاوی پروتئینی به نام آویدین است که در صورت خام خوردن میتواند در جذب بیوتین اختلال ایجاد کند.
حبوبات: حبوبات، به ویژه بادام زمینی و دانههای سویا، منابع خوبی از بیوتین هستند.
آجیل و دانه های روغنی: خوردن انواع آجیل و دانههای روغنی روش خوبی برای افزایش مصرف بیوتین است. از بین دانههای روغنی به خصوص مصرف مغز آفتاب گردان و بادام توصیه میشود.
جگر: ممکن است برای بسیاری از افراد جگر غذای محبوبی نباشد، اما جگر گاو و مرغ یکی از بهترین منابع تأمین بیوتین هستند.
سیب زمینی: سیب زمینی شیرین نیز یک منبع گیاهی عالی برای بیوتین است.
قارچ: قارچها غنی از مواد مغذی هستند و فواید زیادی برای بدن دارند. در حقیقت، میزان بیوتین بالای قارچها از آنها در برابر انگلها و شکارچیان در طبیعت محافظت میکند.
آووکادو: این میوه به عنوان منبع خوبی از فولات و چربی های اشباع نشده شناخته میشود، همچنین غنی از بیوتین نیز میباشد.
موز: موز یک میان وعده شیرین، مغذی و محبوب است که مقادیر کمی از بیوتین مورد نیاز بدن را هم تأمین میکند.
کلم بروکلی: مقدار کمی از بیوتین مورد نیاز بدن توسط کلم بروکلی تأمین میشود.
آشنایی با عوارض جانبی مصرف مکمل بیوتین
اکثر افراد مقدار بیوتین مورد نیاز بدن خود را از طریق رژیم غذایی مورد استفادهی خود به دست می آورند. مکمل بیوتین را تنها در صورتی که توسط پزشک تجویز شده باشد میتوان مصرف کرد و بهتر است از مصرف خودسرانهی آن پیشگیری شود. در حال حاضر هیچ عارضهی جانبی مربوط به مکمل بیوتین در صورت مصرف طبق دستور پزشک یا از طریق رژیم غذایی طبیعی شناخته نشده است.
با این حال بهتر است در مورد سایر داروهای مصرفی و همچنین هرگونه شرایط پزشکی خود قبل از مصرف مکمل بیوتین با پزشک مشورت کنید. ویتامینها و مکملها میتوانند روی برخی داروها و شرایط پزشکی تأثیر منفی بگذارند.
در صورت مصرف بیش از حد، مکمل های بیوتین می توانند باعث ایجاد بعضی مشکلات شوند. این مشکلات عبارت میباشند از:
- بثورات پوستی
- ناراحتی های گوارشی
- مشکلات ترشح انسولین
- مشکلات کلیوی باشد
ممکن است موجب آکنه شود
بعضی از شواهد نشان دهندهی ارتباط بین وجود آکنه و مصرف مکملهای بیوتین هستند. برخی از شواهد نیز برخلاف ادعای اول نشان دهندهی رابطهی سلامت پوست و مصرف این مکملها هستند. برای یافتن رابطهی واقعی بین مصرف این مکمل و آکنههای پوستی نیاز به تحقیقات بیشتری است.
آثاری که در زمان بارداری به همراه دارد
ابتلا به کمبود بیوتین در دوران بارداری نادر است با این حال ممکن است در مواردی خاص پزشک مصرف یک قرص ویتامین حاوی بیوتین و اسید فولیک را تجویز کند. ولی مصرف این مکمل در دوزهای بالا برای جنین بسیار خطرناک میباشد و به هیچ وجه توصیه نمیشود.
مصرف مکمل بیوتین در دوران بارداری ممکن است منجر به کم خونی شده و خطر بارداری خارج از رحم و سقط را افزایش دهد. همچنین سطح بالای بیوتین در ادرار میتواند باعث نتایج نامعتبر در تست بارداری شود و جلوی ظاهر شدن خط کنترل را در تست بارداری بگیرد.
تاثیر بیوتین در تکرر ادرار
مکمل بیوتین مانند دیگر ویتامینهای محلول در آب بعد از مصرف خیلی سریع توسط آب بدن جذب میشود و در صورتی که بیش از مقدار مورد نیاز بدن مصرف شده باشد توسط ادرار دفع می شود. بنابراین ممکن است بعد از مصرف دوزهای بالای این مکمل افراد احساس تکرر ادرار داشته باشند در حالی که بدن فقط در حال دفع مقدار اضافی این مکمل است.
ممکن است موجب اسهال شود
مصرف مکمل بیوتین در دوزهای بالا ممکن است اسهال را به دنبال داشته باشد. گزارشهایی مبنی بر ابتلا به اسهال برای بعضی از افراد بعد از مصرف ۱۰ گرم از این مکمل در روز وجود دارد.
حالت تهوع شکل میگیرد
یکی از واکنشهای آلرژیک نسبت به مکمل بیوتین که تنها در مواردی نادر مشاهده شده است حالت تهوع خفیف میباشد. با گذشت زمان شدت این عارضه تخفیف پیدا میکند و بعد از مدتی کاملاً بهبود مییابد.
ممکن است سطوح گلوکز خون را افزایش دهد
بر خلاف باور رایجی که در میان افراد جامعه وجود دارد بیوتین به هیچ وجه باعث بالا رفتن سطح گلوکز خون نمیشود و حتی در کاهش میران قند خون نیز تاثیر قابل توجهی دارد. مصرف مکمل بیوتین میتواند در کنار استفاده از انسولین به کاهش قند خون در بیماران دیابتی نوع 1 کمک کند. مصرف بیوتین به طور طبیعی سطح قند خون را پایین میآورد. کمبود بیوتین میتواند باعث به وجود آمدن اختلال در تنظیم قند خون یا گلوکز گردد. برخی شواهد نشان میدهد که سطح بیوتین خون در افراد دیابتی کمتر از افراد دیگر میباشد.
درست است که مصرف مکمل های بیوتین کنترل قند خون را در افراد دیابتی بهبود میبخشد، با این حال به نظر نمیرسد مصرف این مکمل به تنهایی باعث بهبود سطح قند خون شود. شایان ذکر است که درک کامل اثرات بیوتین بر دیابت و کنترل قند خون نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.
تداخلات دارویی با مکمل بیوتین
مصرف بعضی از داروها موجب پایین آمدن میزان بیوتین در خون میشود بنابراین باید دقت داشته باشید که اگر مصرف مکمل بیوتین و این دارو ها به صورت همزمان بصورت گیرد، می توانند میزان بیوتین مورد نیاز بدن را تحت تاثیر قرار دهند.
بنابراین بهتر است قبل از آغاز مصرف بیوتین با پزشک خود مشورت نمایید. از جمله این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاربامازپین
- فنوباربیتال
- فنی توئین
- پریمیدون
توجه داشته باشید که مصرف بیوتین همچنین ممکن است باعث ایجاد تداخل در نتیجهی برخی از تستهای آزمایشگاهی شود و نتایج آنها را به صورت کاذب، بالاتر یا پایینتر نشان دهد. این نتایج نادرست آزمایش میتواند باعث شود پزشکان مراقبت های بهداشتی مورد نیاز بیماران خود را به درستی تشخیص ندهند و دچار اشتباه شوند.
بیشتر تحقیقات منتشر شده در مورد تداخل بیوتین در مورد آزمایش های هورمونی مانند هورمون پاراتیروئید (PTH)، هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)، آزمایشات T4 و T3 و همچنین آزمایشات تروپونین میباشد. از آنجا که بیوتین در بسیاری از آزمایشهای ایمنی سنجی مورد استفاده قرار میگیرد ممکن است در آزمایشهای دیگری نیز تداخل ایجاد کند.
اثرات مکمل بیوتین در بروز مشکلات ریوی حاد
مصرف دوزهای بالا از مکمل بیوتین در افرادی که نسبت به بیوتین واکنش های آلرژیک دارند بسیار خطرناک است و می تواند حتی باعث از دست دادن هشیاری شود. علائم این آلرژی عبارتند از گلو درد و احساس گرفتگی در قفسه سینه.
کمبود بیوتین چگونه تشخیص داده میشود؟
کمبود بیوتین یک اختلال تغذیهای است که در صورت عدم درمان میتواند به یک مشکل جدی و حتی کشنده تبدیل شود. این بیماری میتواند در افرادی از هر سن یا جنسیت رخ دهد. علائم کمبود بیوتین را میتوان با برخی از اختلالات یا بیماریهای دیگر اشتباه گرفت.
اگر پزشک شما شک دارد که به اندازه کافی بیوتین دریافت نمیکنید، آزمایش خون میتواند سطح آن را در خون شما را اندازه گیری کند. احتمال دارد پزشک آزمایش های بیشتری برای بررسی دقیقتر سطح بیوتین تجویز کند.
چه عواملی میتوانند سبب کمبود بیوتین در بدن شوند؟
تغذیه وریدی: احتمال ابتلا به کمبود بیوتین در بیمارانی که برای مدت طولانی تغذیه ی وریدی (PTN) داشتهاند بیش از سایر افراد است. بهتر است برای این بیماران مکملهای بیوتین تجویز شود، به ویژه در شرایطی که انتظار میرود درمان به وسیله (PTN) بیش از یک هفته ادامه داشته باشد.
بیماری های روده: ابتلا به برخی از بیماریهای مزمن روده مانند کرون و کولیت میتوانند از جذب برخی مواد مغذی مانند بیوتین جلوگیری کنند.
داروها: مصرف برخی از داروها میتواند از جذب صحیح ویتامینها در بدن جلوگیری کند. این داروها شامل آنتی بیوتیکها و داروهای ضد تشنج می باشد.
همچنین آنتی بیوتیکها با از بین بردن باکتری های مفید روده مانع تولید طبیعی بیوتین در بدن می-شوند.
رژیم غذایی نادرست: پیروی از رژیم های غذایی نادرست میتواند باعث کاهش سطح طیف گستردهای از ویتامین ها و مواد معدنی لازم برای حفظ سلامتی بدن شود.
اختلالات ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می توانند منجر به کمبود بیوتین شوند، مانند کمبود هولوکربوکسیلاز سنتتاز، کمبود انتقال بیوتین و فنیل کتونوریا. کمبود هولوکاربوکسیلاز سنتتاز و کمبود انتقال بیوتین هر دو بیماریهای بسیار نادری هستند و نوزادان در بدو تولد از نظر این بیماریها مورد غربال قرار میگیرند.
کمبود بیوتینیداز: این اختلال ارثی بسیار نادر، از استفادهی مجدد بیوتین در بدن جلوگیری میکند. بدن انسان قادر است تا چند بار از بیوتین دریافت شده استفاده کند و بعد آن را دفع کند. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند نمیتوانند بیوتین را بازیافت کنند و بعد از یک بار استفاده آن را از بدن خارج میکنند.
این اختلال اغلب به دلیل بروز علائم شدید در ماه های اول زندگی تشخیص داده میشود.
سایر علل:
- استعمال سیگار
- مصرف بیش از حد الکل
- مصرف بیش از حد داروهای ضد ادرار یا سطح ناکافی هورمون ضدادرار
- سو جذب روده بر اثر سندرم روده کوتاه
- رژیم کتوژنیک
مدت زمان اثر مکمل بیوتین
برای مشاهدهی اثر مصرف بیوتین باید چند ماه منتظر بود. مصرف منظم بیوتین مهمترین شاخص برای به دست آوردن نتیجهی مطلوب مورد نظر است. در صورتی که مصرف غذاهای سرشار از بیوتین به عنوان راه حل درمانی انتخاب شده است باید تا چند ماه به صورت مداوم این رژیم غذایی را ادامه داد.
اگر برای شما مصرف مکملهای بیوتین ترجیح داده شده است باید آنها را طبق دستور پزشک و در دورهی زمانی مشخص استفاده کرده تا به نتیجهی مورد نظر دست پیدا کنید. تحقیقات اندکی در مورد طول دورهی درمان با مصرف مکمل بیوتیدن انجام شده است ولی بر اساس نتایج مطالعاتی که در سال ۲۰۱۵ منتشر شده است در کمتر از ۹۰ روز میتوان اثر این مکمل را مشاهده کرد.
اقدامات پیشگیرانه هنگام مصرف مکمل بیوتین
از آن جا که بیوتین یک ویتامین محلول در آب است، برای اثر گذاری بهتر به میزان آب کافی نیاز دارد. پزشکان نوشیدن روزانه دو لیتر آب را در روز توصیه میکنند ولی بهتر است زمان مصرف این دارو هر روز سه لیتر آب نوشیده شود.
از مصرف سفیدهی تخم مرغ به صورت خام پرهیز کنید.
بهتر است همراه با مصرف مکمل بیوتین از B کمپلکس نیز استفاده شود. بیوتین فقط بخشی از ویتامین B است ولی همهی ویتامین های گروه B در متابولیسم سلول ها نقش دارند.
برای متعادل شدن مقدار این ویتامین در بدن بهتر است از مکمل ویتامین B استفاده شود. حتی میشود به جای مکمل ویتامین B از قرصهای مولتی ویتامین استفاده کرد.
استفاده از مکملهای غذایی برای مدت زمان طولانی به هیچ وجه توصیه نمیشود. سعی کنید تا حد امکان به جای استفاده از مکملهای غذایی نیاز بدن خود را با مصرف مواد غذایی تأمین کنید.
پیش از آغاز مصرف مکمل بیوتین با پزشک خود مشورت کنید. بهتر است پزشک از تمام داروها و مکمل های غذایی مورد استفاده ی بیمار اطلاع داشته باشد.
در صورت ابتلا به عوارض جانبی مصرف مکمل بیوتین بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.