هزار و یک خواص سیاه دانه را بشناسید

سیاه دانه گیاهی جادویی است که بی‌شمار خواص و فایده دارد! بیش از 2 هزار سال است که از دانه این گیاه برای تهیه داروی بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود و امروزه نیز آن را به عنوان گیاهی که درمانگر بیشمار درد است می‌شناسند.

سیاه دانه بیشتر در مناطق جنوب غربی آسیا و در ایران در مناطقی مثل دشت‌های اصفهان و اراک یافت می‌شود. در برخی مناطق از آن با نام “شونیز” یا “کمون هندی” یاد می‌شود و در طب سنتی مناطق مختلف کاربردهای درمانی متنوعی دارد.

با کافه نبض همراه شوید تا به صورت اختصاصی در این مقاله شما را با فواید این دانه های جادویی آشنا سازیم.

سیاه دانه چیست؟

در زبان انگلیسی به سیاه دانه Nigella Sativa  گفته می‌شود. یک گیاه آبی رنگ با گل‌های سفید که ساقه ای تقریبا بیست سانتی دارد. درون میوه این گیاه دانه‌های سیاه رنگی وجود دارد که همان سیاه دانه است. این دانه‌ها را پس از جدا کردن از میوه خشک، آسیاب می‌کنند و به عنوان “ادویه” در غذاها از آن استفاده می‌کنند.

همانطور که گفته شد این گیاه حاوی بیشمار خواص درمانی است که در ادامه این مطلب به آن می‌پردازیم.

مهم‌ترین خواص سیاه دانه چیست؟

از دیر باز تا کنون از فوائد سیاه دانه جهت درمان بیماری‌ها استفاده‌های فراوان شده است. در اینجا سعی می‌کنیم ضمن برشماری مهم‌ترین خواص سیاه دانه، به سایر فوائد آن نیز اشاره کنیم. با ما همراه باشید:

• مهم‌ترین خاصیت سیاه دانه که همه جا از آن یاد شده، تاثیر این ماده بر تقویت سیستم ایمنی بدن است. این روزها به دلیل شیوع ویروس کرونا استفاده از دم نوش سیاه دانه تاثیر بسزایی در بالا بردن سطح ایمنی بدن دارد.
• سیاه دانه جزو گیاهانی با طبع گرم است. این دانه به دلیل برخورداری از ماده ای موسوم به “تیموکیتون” اثرات ضد تشنجی قدرتمندی دارد و مصرف آن برای بیماران مبتلا به صرع بسیار مفید می‌باشد.
• به دلیل خاصیت ضد باکتریایی سیاه دانه در بسیاری از مناطق از آن به عنوان داروی ضد انگل، و بهبود دهنده عملکرد دستگاه گوارش استفاده می‌شود.
• سیاه دانه درمان کننده عفونت‌های ادرای و درمانی موثر برای پروستات در مردان می‌باشد.
• یکی از استفاده‌های شایع سیاه دانه نوشیدن دم کرده آن برای تخفیف دردهای رحمی پس از زایمان است، همچنین مصرف این ماده در تحریک هورمون‌های زنانه برای ازدیاد شیردهی و تنظیم قاعدگی زنان موثر است.
• سیاه دانه حاوی مواد معدنی و انواع ویتامین‌های مورد نیاز بدن است و استفاده مستمر از آن می‌تواند در درمان بیماری‌هایی چون سل، بیماری‌های قلبی، فشار خون و دیابت، سر دردهای میگرنی و… بسیار تاثیرگذار باشد.
• از دیگر خواص سیاه دانه می‌توان به تاثیر آن در درمان زخم معده، درمان آریتمی و تپش قلب، کاهش اضطراب، استحکام بخشی به لثه‌ها و دندان‌ها، کم خونی و…. اشاره کرد.

این تنها بخشی از خواص طبیعی سیاه دانه و اثرات درمانی این گیاه عجیب است. امروزه تحقیقات علمی سمت و سویی طبیعی پیدا کرده است و در آکادمی ها و مراکز تحقیقات پزشکی تلاش می‌شود تا بجای استفاده از ترکیبات شیمیایی از گیاهان دارویی در تولیدات خود استفاده کنند.

از همین رو این نوید را می‌دهم که در آینده فوائد بیشتری از سیاه دانه کشف خواهد شد که موجب تعجب و شگفتی شما می‌شود.

خاصیت سیاه دانه ناشتا

ترکیب روغن سیاه دانه با عسل در هنگام ناشتا در درمان سرگیجه و درد گوش اثرات شگفت انگیزی دارد. طریقه مصرف آن به این صورت است که چند قطره از روغن سیاه دانه را با نصف قاشق عسل طبیعی مخلوط کرده و به مدت یک هفته ناشتا و پیش از صبحانه میل می‌نمایید.

خواص سیاه دانه برای ترک اعتیاد

یکی از اثرات درمانی سیاه دانه  خاصیت تسکین دهندگی و ضد درد آن است به همین دلیل گاهی مصرف آن برای کاهش دردهای مفصلی و عضلانیِ پس از ترک توصیه می‌شود.

 از سویی دیگر سیاه دانه خاصیت ضد تشنجی دارد. همین امر منجر به بالا بردن تاب‌آوری در افرادی می‌شود که به تازگی اعتیاد خود را کنار گذاشته‌اند.

خواص سیاه دانه برای کبد چرب

تحقیقات پزشکی نشان داده است که مصرف روزانه دو گرم سیاه دانه منجر به کاهش التهابات کبدی و از بین بردن چربی‌های رسوب کرده در سلول‌های کبدی خواهد شد. 

خواص سیاه دانه برای سرفه

تاثیر عصاره سیاه دانه بر آسیب‌های دستگاه تنفسی مثل آسم (سرفه، خس خس سینه و التهابات ریوی) بسیار بیشتر از آن چیزی است که فکر می‌کنیم. اگر چه این ماده نمی‌تواند نقش داروهای شیمیایی چون سالبوتامول یا تئوفیلین را  بازی کند اما اثرات مشهودی در بهبودی بیمارانی که دچار سرفه‌های سرماخوردگی یا تنگی تنفس و سرفه‌های آسمی شده‌اند، دارد.

خواص سیاه دانه برای فشار خون

در سال 2013 دپارتمان داروسازان  دانشگاه  MJP Rohilkhand University تحقیقاتی را برای یافتن خواص دارویی سیاه دانه انجام داد که نتایج آن در یک مقاله بسیار مفصل منتشر شد.

یکی از مهم‌ترین یافته‌های این تحقیقات نشان می‌داد که سیاه دانه درمانی موثر و برگشت ناپذیر برای بیماران مبتلا به فشار خون است که می‌تواند طی مدت 60 روز تمام علائم بیماری را برای همیشه از بین ببرد. مصرف روزانه 100 الی200 میلی گرم از عصاره این گیاه شگفت انگیز منجر به ناپدید شدن تمامی علائم فشار خون شده و بیماران را به طور قطع درمان می‌کند.

خواص سیاه دانه برای زخم معده

یکی از تحقیقات جالب توجه، تحقیقی است که برای نشان دادن اثرات درمانی سیاه دانه در جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی روده بزرگ بر روی موش‌ها انجام شده و به طرز معنا داری نتایج این آزمایش‌ها مثبت بوده است.

 یادآوری این موضوع که یکی از مهم‌ترین فوائد سیاه دانه درمان مشکلات گوارشی و خواص ضد باکتریایی آن در گوارش است ضروریست. هلیکوباکتری شناخته شده ترین باکتری معده است که اگر به موقع درمان نشود می‌تواند به زخم معده و حتی سرطان معده تبدیل شود.

مصرف مرتب این دانه‌ها علاوه براینکه می‌تواند دستگاه گوارشی شما را از وجود باکتری و سموم پاک کند، همچنین توان درمان مشکلاتی چون زخم معده و التهابات ناشی از فعالیت باکتری‌ها در معده را هم دارد.

سیاه دانه را چطور می‌توان مصرف کرد؟

مصرف سیاه دانه به روش‌های مختلفی چون جوشانده سیاه دانه ، عصاره سیاه دانه، پودر سیاه دانه ، بخور سیاه دانه و روغن سیاه دانه امکان پذیر است. هر کدام از این روش‌های مصرف جهت بهره مندی از بخشی از خواص سیاه دانه در نظر گرفته شده است.

شایان ذکر است که مقدار مصرف روزانه این گیاه دارویی بین 1 تا 2 گرم در روز است. همچنین روغن آن را نیز می توانید روزی یک تا دو قاشق چایخوری میل کنید.

دیگر خواص سیاهدانه

شاید باور نکنید اما تا به اینجا ما تنها به بخشی از خواص سیاه دانه اشاره کرده و آن‌ها را شرح داده‌ایم. خواص سیاه دانه بسیار بیش از آن چیزی است که تصور می‌شود و دامنه اثرات درمانی آن بسیار متنوع و وسیع است. در زیر به چند مورد دیگر از خواص سیاه دانه اشاره می‌کنیم:

• تسکین سر درد و میگرن
• ترمیم پوست، مو و جلوگیری کننده از ریزش مو
• درمان تب‌های سودایی و بلغمی
• درمان سرماخوردگی
• از بین برنده جوش‌های بلغمی
• از بین برنده سنگ کلیه و سنگ مثانه

فواید معجزه آسای سیاه دانه و عسل

ترکیب سیاه دانه وعسل از دیر باز در طب سنتی با نام “معجون دوسین” برای بر طرف کردن بسیاری از عارضه‌ها و بیماری‌ها مورد استفاده بوده است.

این ترکیب برای افرادی با مزاج بلغمی بسیار موثر افتاده است و منجربه درمان مشکلات گوارشی و انگل‌های روده کمک شایانی می‌کند.

این ترکیب خواص معجزه آسای دیگری نیز دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• معجون دوسین بر جوان سازی و طراوت پوست بسیار ماثر است.
• تقویت سیستم ایمنی بدن.
• درمان سرماخوردگی در افرادی که حساسیت‌های فصلی دارند و به طور مداوم دچار علائم سرماخوردگی می‌شوند.
• درمان تکرر ادرار و بی اختیاری ادرار و همچنین بر طرف کننده مشکلات مثانه و پروستات در مردان
• درمان سر دردهای بلغمی
• فعال کننده سلول‌های بتا در بیماران دیابتی و ترمیم مجدد این سلول‌ها
• کنترل کننده دیابت نوع دو
• برای افرادی که طبع گرم دارند منجر به بالا رفتن سطح انرژی شده و افسردگی را درمان می‌کند.

سیاه دانه و عسل برای بارداری چه خاصیتی دارد؟

یکی از خواص مهم سیاه دانه تاثیراتی است که مصرف آن در تغییرات مثبت هورمونی به جای می‌گذارد، این تغییرات در زنان منجر به افزایش ترشح شیر در بدن مادر می‌شود. همچنین سیاده دانه می‌تواند دردهای پس از زایمان را به میزان زیادی تسکین داده و به ایجاد تنظیم قاعدگی کمک کند.

آیا سیاه دانه در افزایش باروری موثر است؟

بله، طبق یافته‌های پزشکی مصرف سیاه دانه باعث افزایش تعداد اسپرم ها شده و  در درمان افرادی که مشکل ناباروری دارند تاثیر چشم‌گیری دارد. لازم به توجه است که در برخی از منابع درباره نقش این ماده در افزایش میل جنسی نیز صحبت شده است.

فواید روغن سیاه دانه برای پوست

روغنی که از سیاه دانه استخراج می‌شود، یکی از با ارزش‌ترین و پرفایده ترین محصولات جانبی سیاه دانه است که فواید زیادی در تنظیم فشار خون، درمان بیماری‌های قلبی و عروقی، بهبود عملکرد دستگاه گوارشی، درمان دیابت و… دارد.

 اما شاید کمتر از نقش روغن سیاه دانه بر ترمیم و جوان سازی پوست، چیزی شنیده باشید. روغن سیاه دانه علاوه بر ناپدید کردن جوش‌های بلغمی، اثرات قابل توجه دیگری بر پوست، مو و ابروان دارد:

• طبق پژوهش‌های مجله Surgery Dermatology & dermatologic لوسیون هایی که از ترکیبات روغن سیاه دانه استفاده می‌شود، می‌توانند پس از گذشت 2 ماه جوش‌ها و آکنه‌های صورت را از بین ببرند.
• در ترمیم پلاک‌های پسوریازیس و چین و چروک‌های پوست صورت تاثیرگذار می‌باشد.
• خاصیت نرم کنندگی و آب رسانی به پوست از ویژگی‌های دیگر روغن سیاه دانه است. به همین دلیل در درمان اگزما نیز از آن استفاده فراوان می‌شود.
• خاصیت ضد باکتریایی سیاه دانه باعث ترمیم و بهبودی سریعتر زخم‌های پوست می‌شود.

فواید روغن سیاه دانه برای سلامت مو و سفیدی مو

از سیاه دانه به خاطر خصوصیت آنتی اکسیدانی و ضدباکتریایی که دارد به کرات یاد می‌کنند. اما این ماده شگفت انگیز خواص شگفت‌انگیز دیگری هم دارد. یکی از مهمترین فواید سیاه دانه تاثیر خارق العاده ای آن در ترمیم پوست و مو است. دانه‌های این گیاه توانایی زیادی در جلوگیری از رزش مو دارند.

همچنین به دلیل برخورداری از آنتی اکسیدان‌های قوی می‌توانند به بازگشت رنگ دانه‌ها به موی سفید کمک کرده و به عنوان یک ماده ضد پیری عمل نمایند. علاوه بر این استفاده موضعی از روغن سیاه دانه می‌تواند به تحریک فولیکول‌های موی ابروها کمک کرده و آن‌ها را ضخیم تر و پرپشت تر کند.

روغن سیاه دانه چیست و چطور تهیه می‌شود؟

برای به دست آوردن روغن سیاه دانه مرغوب و خاص حدود 200 گرم از دانه‌ها را در نیم لیتر آب می‌جوشانیم و پس از تبخیر نیمی از آب، باقیمانده این جوشانده را صاف کرده و با روغن‌هایی مثل روغن زیتون یا روغن کُنجد ترکیب می‌نماییم.

پس از ترکیب این دو، مجددا محلول را روی آتش گذاشته و تا زمانی که تمام آب موجود در آن تبخیر شود، این روند را ادامه می‌دهیم. روغنی که پس از طی این مراحل بر جای می‌ماند، روغن سیاه دانه بسیار مرغوب و بار ارزش است.

• خواص و فواید روغن سیاه دانه از زیبایی و لاغری تا درمان بیماری‌

مضرات سیاه دانه چیست؟

هر ماده‌ای در طبیعت علاوه بر خواص و تاثیرات مثبت خود، مضراتی نیز به همراه دارد که زیاده روی در مصرف آن ممکن است شما را گرفتار آنها نماید.

در اینجا به برخی از مهم‌ترین عوارض و مضرات سیاه دانه اشاره می‌کنیم:

• یکی از مهم‌ترین مضرات سیاه دانه مصرف آن در دوران بارداری است. استفاده بی رویه از این ماده در دوران بارداری موجب نرم شدن دهانه رحم مادران می شود. این امر بسیار خطرناک بوده و حتی ممکن است موجب سقط جنین گردد.
• اگر چه گفته می‌شود که سیاه دانه ماده ای ضدسرطان است اما باید از این موضوع آگاه بود که مصرف آن به عنوان ماده‌ی ضدسرطان باعث از بین رفتن اثرات داروهای مخصوص این بیماری می‌شود. بنابراین با مشورت پزشک آن را میل کنید.
• کسانی که مشکل فشار خون ندارند، نباید از سیاه دانه استفاده زیادی بکنند.
• یکی از خواص انکار ناپذیر سیاه دانه، تاثیر آن بر ترمیم پوست و خاصیت لکه برندگی آن است. البته توجه داشته باشید که برای برخی از افراد که مشکل آلرژی دارند، می‌تواند معکوس عمل کرده و باعث افزایش لک و جوش پوست و صورت شود.

سوالات متداول

در این قسمت سعی داریم به سوالات متداول شما در خصوص خواص سیاه دانه پاسخ کوتاه دهیم.