توسط : جذام نوعی عفونت باکتریایی مزمن و پیشرونده است که توسط باکتری مایکوباکتریوم لپرا ایجاد می شود. این بیماری در درجه اول بر روی اعصاب اندام ها، پوست، مخاط بینی و دستگاه تنفسی فوقانی تأثیر می گذارد. باعث ایجاد زخم های شدید پوستی و تغییر شکل عصبها در بازو، پاها و نواحی پوستی اطراف بدن می شود. . اگر درمان نشود، می تواند باعث تغییرشکل شدید و ناتوانی قابل توجه شود. جذام از دوران باستان وجود داشته است.
اولین نشانه شناخته شده در مورد بیماری جذام مربوط به حدود 600 سال قبل از میلاد است. شیوع این بیماری مربوط به یک مکان خاص نبوده، بلکه مردم هر قاره را تحت تأثیر قرار داده است. بیماری جذام، که به آن بیماری هانسون نیز گفته می شود، خیلی مسری نیست. تنها در صورت تماس نزدیک و مکرر با قطرات بینی و دهان فردی که به جذام مبتلا است، می توانید آن را بگیرید.
این بیماری کودکان را بیشتر از بزرگسالان درگیر می کند. جذام در بسیاری از کشورها به خصوص در مناطقی که آب و هوای گرمسیری یا نیمه گرمسیری دارند، معمول است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود 208000 نفر در سراسر جهان مبتلا به جذام هستند كه بیشتر آنها در آفریقا و آسیا هستند.
سالانه حدود 100 نفر در ایالات متحده مبتلا به جذام می شوند، که عمدتا در جنوب کالیفرنیا، هاوایی و برخی از مناطق ایالات متحده. با کافه نبض همراه باشید تا در این مقاله هر آنچه لازم است درباره بیماری جذام بدانید برای شما بگوییم.
چه چیزی موجب جذام می شود؟
باکتری مایکوباکتریوم لپرا باعث جذام می شود. نتایج بررسی ها این است که جذام از طریق تماس با ترشحات مخاطی فرد مبتلا به عفونت گسترش می یابد. این حالت معمولاً هنگامی اتفاق می افتد که فرد مبتلا به جذام عطسه یا سرفه کند. این بیماری خیلی مسری نیست. با این حال، تماس نزدیک و مکرر با یک فرد درمان نشده برای مدت زمان طولانی می تواند منجر به بیماری جذام شود. باکتری مسئول جذام بسیار کند تکثیر می شود.
طبق گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) این بیماری دارای یک دوره انکوباسیون متوسط است. یعنی مدت زمان بین عفونت و بروز اولین علائم پنج سال است. علائم ممکن است تا 20 سال ظاهر نشوند.
جذام چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر زخم پوستی دارید، پزشک نمونه کوچکی از آن را برداشته و برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستد. به این عمل بیوپسی پوست می گویند. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش لکه پوستی را هم انجام دهد. اگر به جذام پاسی باسیلاری مبتلا باشید، در نتایج آزمایش باکتری وجود نخواهد داشت. اگر به جذام چند میکروبی مبتلا باشید، وجود خواهد داشت.
شما ممکن است به آزمایش پوست لپرومین نیاز داشته باشید تا ببینید کدام نوع جذام را دارید. برای این آزمایش ، پزشک مقدار کمی باکتری غیرفعال عامل ایجاد جذام را درست در زیر پوست بازو شما تزریق می کند. آنها 3 روز بعد نقطه ای را که به شما شلیک کرده و 28 روز بعد دوباره بررسی می کنند تا ببینند آیا واکنشی دارید. اگر واکنش نشان دهید، ممکن است به جذام سل یا سل مرزی مبتلا شوید. افرادی که به جذام مبتلا نیستند، هیچ واکنشی به این آزمایش نخواهند داشت.
انواع جذام
جذام با توجه به تعداد و نوع زخم های پوستی شما تعریف می شود. علائم و معالجه خاص به نوع جذام بستگی دارد. انواع آنها شامل:
- توبرکلوئید: نوع خفیف بیماری جذام. افراد مبتلا به این نوع فقط یک یا چند لکه پوست صاف و رنگ پریده دارند. ناحیه آسیب دیده پوست ممکن است به دلیل آسیب عصبی در زیر، بی حس شود. جذام سل نسبت به سایر اشکال کمتر مسری است.
- لپروماتوس: نوع شدیدتر بیماری جذام است. که برجستگی ها و جوش های پوستی (جذام چند میکروبی)، بی حسی و ضعف عضلانی را به همراه دارد. بینی، کلیه ها و اندام های تولید مثل مردان نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. مسری تر از جذام سل است.
- بوردرلاین: افراد مبتلا به این نوع جذام تمام مشخصات دو نوع بالا را دارند.
علائم بیماری جذام
علائم اصلی جذام شامل موارد زیر است:
- ضعف عضلانی
- بی حسی در دست ها، بازوها، پاها
- ضایعات پوستی: ضایعات پوستی منجر به کاهش احساس لمس، دما یا درد می شود. آنها حتی بعد از چندین هفته خوب نمی شوند. آنها سبک تر از رنگ طبیعی پوست شما هستند یا ممکن است از التهاب قرمز شوند.
معمولاً حدود 3 تا 5 سال طول می کشد تا علائم پس از تماس با باکتری عامل بیماری جذام ظاهر شوند. برخی از افراد تا 20 سال بعد علائمی پیدا نمی کنند. به مدت زمان تماس با باکتری و بروز علائم، دوره کمون گفته می شود. دوره کمون طولانی جذام باعث می شود پزشکان تعیین زمان و مکان آلودگی فرد به جذام بسیار دشوار باشد.
راه های سرایت بیماری جذام به بدن
دقیقاً مشخص نیست که چگونه جذام منتقل می شود. هنگامی که فردی مبتلا به جذام سرفه یا عطسه می کند. ممکن است قطره هایی حاوی باکتری مایکوباکتریوم لپرا را که فرد دیگری در آن تنفس می کند پخش کند. تماس صمیمانه فیزیکی با فرد آلوده برای انتقال جذام ضروری است.
در اثر تماس گاه به گاه با فرد آلوده، مانند دست دادن، در آغوش گرفتن یا نشستن در کنار آنها در اتوبوس یا میز هنگام غذا، این بیماری سرایت نمی کند. مادران باردار مبتلا به جذام نمی توانند آن را به نوزادان متولد نشده منتقل کنند. از طریق تماس جنسی نیز منتقل نمی شود.
جذام چطور درمان می شود؟
جذام قابل درمان است. در 2 دهه گذشته ، 16 میلیون نفر مبتلا به جذام درمان شده اند. سازمان بهداشت جهانی برای همه افراد مبتلا به جذام درمان رایگان انجام می دهد. مراحل درمان به نوع جذام بستگی دارد. برای درمان عفونت از آنتی بیوتیک استفاده می شود.
پزشکان درمان طولانی مدت، معمولاً به مدت 6 ماه تا یک سال را توصیه می کنند. اگر به جذام شدید، ممکن است نیاز به مصرف آنتی بیوتیک بیشتر داشته باشید. آنتی بیوتیک ها نمی توانند آسیب عصبی ناشی از جذام را درمان کنند.
یک درمان رایج برای جذام است که ترکیبی از آنتی بیوتیک ها است. این بدان معناست که شما دو یا چند دارو مصرف خواهید کرد ، اغلب آنتی بیوتیک:
- جذام توبرکلوئید: شما دو آنتی بیوتیک مانند داپسون هر روز و ریفامپیسین یک بار در ماه مصرف خواهید کرد.
- جذام لپروماتوس یا چند وجهی: شما یک دوز روزانه از آنتی بیوتیک کلوفازیمین را علاوه بر داپسون روزانه و ریفامپیسین ماهانه مصرف خواهید کرد. شما به مدت 1-2 سال تحت درمان چند دارو هستید و پس از آن بهبود خواهید یافت.
- همچنین ممکن است برای کنترل درد عصب و آسیب های مربوط به جذام از داروهای ضد التهاب استفاده کنید. این می تواند شامل استروئیدها ، مانند پردنیزون باشد.
- پزشکان گاهی جذام را با تالیدومید درمان می کنند، داروی قوی که سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب می کند. به درمان گره های پوستی جذام کمک می کند. تالیدومید همچنین شناخته شده است که باعث نقایص مادرزادی شدید و تهدید کننده زندگی می شود. اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید هرگز آن را مصرف نکنید.
پیشگیری بیماری جذام
بهترین راه پیشگیری از جذام پرهیز از تماس طولانی مدت و نزدیک با یک فرد درمان نشده و مبتلا به عفونت است.
روایات اسلامی در مورد درمان تغذیه ای جذام
جذام یک نوع بیماری پوستی محسوب می شود و منشأ آن، غلبه سودا در خون و کبد است. بنابراین باید ابتدا حجامت عام، سپس موضعی انجام داد. حجامت سر بسیار مفید است. پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «حجامت در سر باعث شفای بیماری جذام می شود.» استفاده از گیاهان دارویی که خاصیت تصفیه کننده دارند نیز به پاکسازی کبد کمک می کند.
- طب سنتی در درمان جذام، ابتدا در چند نوبت منضج و مسهل های قوی تجویز می کنند تا بدن بیمار برای خوردن و اثر بخشیدن داروهای اصلی آماده شود. یکی از منضج هایی که تجویز می شود، هلیله‌ی سیاه، زوفا، پرسیاوشان و ترنجبین است.
- طب اسلامی، زکام و عطسه‌ی زیاد را درمان جذام می داند. امام صادق (ع) نیز می فرمایند: «فراوانی عطسه شخص را از پنج چیز ایمن می سازد که نخستین آن ها ایمنی از جذام است.»
- استفاده از برگ چغندر و شلغم درمان جذام است و باید آن را در برنامه‌ی غذایی قرار داد. امام موسی کاظم (ع) فرموده اند: «به خوردن شلغم عادت کنید، زیرا در هر کسی رگ جذام باشد، آن را از بین می برد. افراد بیمار می توانند خام یا پخته‌ی شلغم را استفاده کنند.» امام رضا (ع) نیز فرموده است: «برگ چغندر، ریشه‌ی جذام را سرکوب می کند.»
- در طب اسلامی حنا بستن و نوره کشیدن، ایمنی از جذام است. زیرا سودا و مواد زائد را از زیر پوست بیرون می کشند.
- پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «هر کسی غذای خود را با نمک آغاز کند و با نمک به پایان ببرد، از ۷۲ درد که جذام و برص (پیسی) از آن جمله است، در امان می ماند.»
- رسول خدا (ص) می فرمایند: «زیتون را بخورید و به بدن بمالید که هفتاد بیماری از جمله جذام را شفا می بخشد.»
- امام صادق (ع) می فرمایند: «خوردن ریحان کوهی، امان از جذام است.»
- در طب اسلامی از کرفس به عنوان سبزی پیامبران نام برده شده و خوردن آن باعث دوری جذام از بدن می شود. یعنی کرفس حافظه را تقویت می‌کند و قلب را تیز هوش می‌کند و جنون و جذام و برص را نفی می‌کند.
- داروی پیامبر: کسی که آب باران بنوشد مبتلا به جنون و جذام و پیسی نمی‌شود.
- خوردن سنجد ژن جذام را سرکوب می‌کند. کسی که چهل روز، هر روز یک مثقال اسپند بخورد حکمت از قلب او روشن می‌شود و از هفتاد و دو بیماری که ساده ترین آن ها جذام است عافیت می‌یابد.
- کسی که خورشتی با گوشت گاو بخورد خداوند از او برص و جذام را می‌برد.
- در صورت مصرف دائمی سبزی تره در برابر بیماری جذام ایمن می شوید.
