توسط : چربی خون بالا در کنار فشار خون از جمله مواردی است که اگر به درستی مراقب آن نباشید می‌تواند آسیب جدی به سلامت شما بزند. زمانی که چربی خون از حد معقول خودش بالاتر می‌رود، علائمی در شما به وجود خواهد آمد که به شما در تشخیص و درمان آن کمک خواهند کرد.
در این مطلب کافه نبض تلاش شده است تا اول از همه با مفهوم چربی خون و بعد از آن با علائم و روش‌های درمان و جلوگیری از آن و خلاصه هر چیزی که درباره چربی خون نیاز است که بدانید، با شما صحبت کنیم. پس اگر احساس می‌کنید چربی خون در کمین شماست یا هنوز اطلاعاتی درباره آن ندارید، این مطلب را از دست ندهید. انواع اصلی چربی‌های موجود در خونرا میتوان به دو دسته‌ی کلسترول‌ها و تری گلیسیریدها تقسیم کرد که هر کدام از آن‌ها به صورت جداگانه بر ایجاد چربی خون بالا تاثیرگذار هستند.
کلسترول چیست؟
کلسترول در واقع نوعی چربی است که در تمام سلول‌های بدن میتوان آن را پیدا کرد. این چربی به هیچ عنوان در خون حل نمی‌شود. شاید از خود بپرسید پس چگونه در خون جریان دارد؟ جواب این سوال ترکیبی از پروتئین و چربی است که آن را لیپوپروتئین می‌نامند. زمانی که کلسترول با پروتئین ترکیب می‌شود می‌تواند در خون حمل شود. در بدن ما دو نوع کلسترول وجود دارد که به کلسترول بد و کلسترول خوب معروف هستند و در ادامه بیشتر برای شما از آن‌ها پرداخته شده است.
تری گلیسیرید چیست؟
تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی‌های موجود در خون است. تری گلیسیرید از طریق خوردن غذاهای مضر وارد بدن می‌شود. در حقیقت بدن، کالری‌هایی که در بدن اضافی هستند را به تری گلیسیرید تبدیل کرده و در سلول‌های چربی نگه می‌دارد. تری گلیسیرید اگر بیش از اندازه باشد، مضر است اما وجود برخی از تری گلیسیریدها در عملکرد بهتر برخی از سلول‌ها کمک می‌کنند.
چربی خون بالا چگونه ایجاد می‌شود؟
چربی خون بالا زمانی ایجاد می‌شود که سطح کلسترول بدن از میزان معمولی آن بالاتر باشد. دو نوع چربی وجود دارند که عامل اصلی بالا رفتن سطح کلسترول بدن هستند. این دو نوع چربی عبارتند از:
چربی‌های اشباع
چربی‌های اشباع می‌توانند سطح کلسترول بد بدن را افزایش دهند. این نوع چربی در بسیاری از مواد غذایی که به صورت روزمره استفاده کنید، پیدا می‌شوند. محصولاتی مثل پنیر، شیر، کره و روغن‌هایی مثل روغن پالم و روغن نارگیل.
چربی‌های ترانس
این نوع چربی‌ها از چربی‌های اشباع بسیار مضرتر هستند. دلیل این اتفاق هم این است که علاوه بر افزایش میزان کلسترول بد در بدن، میزان کلسترول خوب را هم کاهش می‌دهند. چربی‌های ترانس که به اسیدهای ترانس هم معروفند، در برخی از محصولات حیوانی و گیاهی و البته صنعتی وجود دارند. باید بسیار مراقب باشید تا بیش از اندازه چربی‌های ترانس مصرف نکنید.
کلسترول خوب و بد چیست؟
به لیپوپروتئین‌هایی که غلظت پایینی (LDL) دارند، کلسترول بد و به لیپوپروتئین‌هایی که غلظت بالایی (HDL) دارند، کلسترول خوب می‌گویند. وجود و انباشته شدن کلسترول بد در بدن می‌تواند باعث به وجود آمدن حمله قلبی یا سکته شود. حضور کلسترول خوب هم کمک می‌کند تا کلسترول‌های بد پاکسازی شوند.
اهمیت وجود کلسترول
بسیاری از اجزای بدن مثل کبد، نخاع و مغز برای داشتن عملکرد طبیعی و قابل قبول، به کلسترول نیاز دارند. همچنین برای ساخت و نگهداری از سلول‌ها، برخی هورمون‌ها، ویتامین D و جذب ویتامین‌های محلول در چربی هم کلسترول باید وجود داشته باشد.
مقدار نرمال چربی خون
همانطور که گفتیم چربی خون شامل تری گلیسیرید و کلسترول می‌شود. مقدار نرمال برای تری گلیسیرید حداکثر 150 میلی‌گرم در دسی لیتر و مقدار نرمال برای کلسترول حداکثر 200 میلی‌گرم در دسی لیتر است.
روش های ایجاد کلسترول خون
کلسترول در بدن به دو طریق به وجود خواهد آمد.
- با خوردن مواد خوراکی که شامل کلسترول هستند وارد بدن می‌شوند. مواد غذایی مثل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لبنیات و غیره باعث ورود کلسترول به بدن می‌شوند. بیشترین میزان کلسترول در زرده تخم مرغ و کمترین آن در میوه‌ها و سبزیجات و غلات وجود دارد.
- علاوه بر مواد غذایی، خود بدن هم توسط کبد کلسترول تولید می‌کند. میزان کلسترولی که کبد تولید می‌کند چیزی در حدود هزار میلی‌گرم است.
علائم چربی خون بالا یا کلسترول بالا چیست؟
علایم زیر از جمله علایم رایج در بین مبتلایان به چربی خون بالا است که باید به سرعت شناخته و در پی درمان آن اقدام نمایند.
- احساس خستگی یا کوفتگی در بدن
- خواب آلودگی
- سوزش در کف پا
- احساس داغ شدن بدن و کف پا
- درد در ناحیه ساق و کف پا
- سردرد و سنگینی سر
- خشکی و تلخی دهان
- سرگیجه و وز وز گوش
- تپش قلب
- افزایش تعریق بدن
- ورم و پف کردن صورت
افزایش چربی خون و ارتباط با بیماریها
با افزایش کلسترول و در نهایت چربی خون، بدن شما به راحتی می‌تواند درگیر بیماری‌های مختلفی شود. چربی خون بالا یکی از مهمترین دلایل بیماری‌های قلبی و سکته‌های قلبی است؛ چرا که با افزایش کلسترول در خون، چربی در سطح رگ رسوب می‌کند و همین کافیست تا رگ‌های بدن تنگ شوند. تنگ شدن عروق باعث کاهش خون رسانی می‌شود و در نهایت قلب نمی‌تواند خونی که به میزان کافی در آن اکسیژن وجود دارد را دریافت کند. این اتفاق اگر تکرار شود، می‌تواند بیماری‌های قلبی را به وجود آورد.
علاوه بر این، تنگ شدن عروق باعث عدم خون‌رسانی صحیح به اندام‌های دیگر از جمله مغز می‌شود و می‌تواند سکته مغزی را هم در پی داشته باشد.
بیماری‌های دیگری هم هستند که از چربی خون بالا می‌توانند به وجود آیند. مثلا کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری‌های دیابتی، نارسایی کلیه، چاقی مفرط، ایدز، ایجاد سنگ صفرا و غیره
عوامل اثرگذار بر غلظت کلسترول خون
درصد زیادی از عوامل اثرگذار بر غلظت کلسترول خون، به مواد غذایی که مصرف می‌کنید بستگی دارند؛ زیرا بدن به میزان کافی برای مصرف خود کلسترول تولید می‌کند ولی با مصرف کلسترول بیش از اندازه میتوان به چربی خون بالا دچار شد. عواملی که بر غلظت کلسترول خون تاثیر می‌گذارند شامل موارد زیر هستند:
- مصرف مواد غذایی چرب
- مصرف مقدار زیادی از مواد غذایی با کالری بالا
- کم بودن فعالیت بدنی
- ژنتیک و وراثت (ممکن است از پدر یا مادر غلظت بالا را به ارث برده باشید)
چه عواملی باعث بالا رفتن تری گلیسیرید می‌شود؟
تری گلیسیرید هم از عوامل تاثیرگذار دیگری است که در بالا رفتن چربی خون می‌تواند موثر باشد. در کنار کلسترول که نقش اصلی را برای بالا رفتن میزان چربی خون ایفا می‌کند، تری گلیسیرید به عنوان مکمل وجود دارد. بنابراین باید در مصرف تری گلیسیرید هم دقت کنید. عواملی که باعث افزایش تری گلیسیرید در بدن می‌شوند، عبارتند از:
- عدم تحرک و انجام ورزش
- چاقی و اضافه وزن
- مصرف الکل
- استعمال دخانیات
- داشتن رژیم غذایی پرکربوهیدرات و چرب
- سریع خوردن غذا
- مصرف روغن حیوانی به جای روغن‌های گیاهی مثل روغن زیتون و ذرت
- استفاده از لبنیات پر چرب
- مصرف چربی گوشت و پوست مرغ
- مصرف غذاهای دارای فیبر کم
- مصرف شیرینی و نوشیدنی های شیرین مثل نوشابه
چربی خون چگونه تشخیص داده می‌شود؟
زمانی که شما علائم فوق را در خود دیدید، باید به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید. پزشک برای چک کردن سطح کلسترول در بدن شما آزمایش خونی که لیپید پروفایل یا لیپید پنل نام دارد را تجویز می‌کند. قبل از انجام این آزمایش باید تا 12 ساعت ناشتا باشید. در این آزمایش نباید میزان کلسترول شما بیش از حد نرمالی که گفته شد (200 میلی‌گرم) باشد.
تست چربی خون شامل چه مواردی است؟
تستی که با عنوان چربی خون از شما گرفته می‌شود، معمولا شامل موارد زیر است:
- میزان کلی کلسترول در بدن: این تست میزان کل کلسترول‌های موجود در ذرات لیپوپروتئین را اندازه می‌گیرد.
- لیپوپروتئین با غلظت بالا یا کلسترول خوب (HDL-C): در این تست مقدار کلسترولی که در ذرات لیپوپروتئین با غلظت بالا (HDL) قرار دارند، اندازه‌گیری می‌شود.
- لیپوپروتئین با غلظت پایین یا کلسترول بد (LDL-C): در این تست میزان کلسترول موجود در ذرات لیپوپروتئین با غلظت پایین (LDL) اندازه‌گیری می‌شود. معمولا برای محاسبه‌ی میزان (LDL-C ) از نتایج تست کلسترول کل،(HDL-C) و تری‌گلیسیرید استفاده می‌شود.
- تری گلیسیرید: در این تست میزان تری گلیسیرید موجود در تمامی ذرات لیپوپروتئین اندازه‌گیری می‌شود. افزایش سطح‌تری گلیسیرید باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های عروقی، دیابت و کبد چرب می‌شود.
متدهای تشخیص چربی خون
برای اینکه بعد از انجام آزمایشات و تست‌ها مشخص شود که شما دچار چربی خون بالا هستید یا نه. هر کدام از المان‌ها به صورت جداگانه بررسی می‌شوند. باید هر کدام از آن‌ها به میزان نرمال در بدن شما وجود داشته باشند. نتایج این آزمایش بر مبنای میلی‌گرم در دسی‌لیتر به دست شما خواهد رسید.
روش‌های درمانی چربی خون
برای درمان چربی خون معمولا از دو روش کلی استفاده می‌شود. این دو روش بسته به میزان چربی خون شما و تشخیص پزشک تعیین مکمل‌ها دو روشی هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان دارویی
از معروف‌ترین داروهای این گروه میتوان به آتورواستاتین، فلوراستاتین، رزورواستاتین و سیمواستاتین اشاره کرد که برای کاهش کلسترول خون استفاده می‌شوند. به غیر از استاتین‌ها، فیبرات‌ها گروه دیگری هستند که برای کاهش تری گلیسیرید در خون استفاده می‌شوند. رزین‌های صفراوی هم از دیگر داروهای کنترل کلسترول خون هستند که به درمان چربی خون بالا کمک می‌کنند.
درمان با مکمل ها
امگا 3 اسید چرب اشباع نشده‌ای است که می‌تواند به سلامت قلب کمک کند. این چربی به صورت طبیعی در برخی از خوراکی‌ها مثل ماهی و زیتون وجود دارند و مصرف آن‌ها می‌تواند به کنترل چربی خون کمک کند.
نیاسین ماده دیگری است که به عنوان مکمل برای درمان چربی خون بالا میتوان آن را در نظر گرفت. نیاسین را نباید با استاتین‌ها مصرف کرد؛ زیرا علاوه بر اینکه تاثیر خود را از دست می‌دهند، در طولانی مدت می‌توانند باعث بروز بیماری‌های کبدی و سکته‌های مغزی شوند. نیاسین را معمولا پزشکان به افرادی که نمی‌توانند استاتین مصرف کنند، توصیه می‌کنند.
تغییرات مهم سبک زندگی برای کاهش کلسترول
برنامه غذایی سالم و انجام ورزش متعادل کمک می کنند سطح کلسترول را پایین بیاورید. همین گام ساده می‌تواند در همان ابتدا از اختلال لیپیدی یا چربی خون بالا پیشگیری کند. همچنین با ورزش میتوانید تا حد زیادی به درمان چربی خون کمک کنید.
علامت چربی خون در آزمایش
هر کدام از عوامل چربی خون به شکل زیر خواهند بود:
- کلسترول خوب خون (HDL): اگر 45 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا باشد قابل قبول است اما اگر پایین‌تر از 39 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، وضعیت خوب نیست و نیاز به توجه و درمان دارد.
- کلسترول بد خون (LDL): اگر 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به پایین باشد، قابل قبول است اما اگر 160 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا باشد، وضعیت نرمال نیست و نیاز است به تجویز پزشک دقت کنید.
- کلسترول کامل: اگر 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به پایین باشد، در وضعیت مناسبی قرار دارد ولی اگر بالای 240 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، قابل قبول نیست.
- تری گلیسرید: اگر 149 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به پایین باشد در وضعیت قابل قبولی قرار دارد ولی اگر 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر به بالا باشد، وضعیت مناسب نیست.
مهمترین راه حل کاهش کلسترول بالا
برای کاهش کلسترول بالا نیاز است تا تغییرات اساسی را در سبک زندگی و خوراک خود بدهید. عادت‌های ناسالم غذایی باعث تشدید چربی خون می‌شوند و می‌توانند روز به روز شرایط را بدتر کنند. در ابتدا باید سعی کنید تا غذاها و خوراکی‌هایی که می‌خورید را کنترل کنید. روغن‌های ترانس، روغن‌های پالم، غذاهای چرب، روغن حیوانی و مواردی از این دست را باید کنار بگذارید. غذاهای سالم و کم چرب را جایگزین این موارد کنید.
در طول روز آب به اندازه کافی میل کنید و تا میتوانید از سبزیجات و میوه‌ها در رژیم غذایی خود استفاده کنید. به جای استفاده از روغن‌های مضر و پرچرب، از روغن‌های سالم مثل روغن زیتون و روغن نارگیل و روغن کنجد استفاده کنید که عوارض بسیار کمتری برای سلامتی دارند. سعی کنید به جای سرخ کردن خوراکی‌ها، آن‌ها را به صورت آبپز و یا بخارپز میل کنید.
همه‌ی این موارد در کنار ورزش می‌توانند خودشان را نشان دهند و تاثیرگذار باشند. ورزش را به روتین زندگی خود اضافه کنید و خیلی جدی آن را دنبال کنید تا بدنی سالم و سرحال داشته باشید.
رژیم غذایی کاهش چربی خون
برترین روتینی که میتوانید در رژیم غذایی خود اضافه کنیدو برای کاهش کلسترول از آن استفاده کنید به صورت زیر است:
- همانطور که گفته شد، برای کاهش چربی خون یه جای مواد سرخ کردنی مواد غذایی آبپز، بخارپز یا کبابی استفاده کنید.
- از مصرف سیرابی، جگر، زرده تخم مرغ، چیپس، پفک، روغن جامد، بستنی، شیرینی و قند زیاد دوری کنید.
- غذاهای فست فودی را کنار بگذارید.
- خامه و سرشیر و کله پاچه نخورید.
- شیر کم چرب مصرف کنید.
- به جای گوشت قرمز و پرچرب از گوشت های سفید مانند مرغ و ماهی استفاده شود.
- سیر خام و سبزیجاتی مانند کاهو و میوه‌هایی مانند گلابی، پرتقال، خیار و سیب مصرف نمایید.
- مواد غذایی گیاهی مانند حبوبات و غلات بخورید.
پیشگیری از چربی خون بالا
حتما تا به حال شنیده‌اید که می‌گویند پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین بهتر است که قبل از اینکه بخواهید به چربی خون بالا مبتلا شوید، به فکر باشید و با رعایت در خوردن غذا و ورزش کردن از چربی خون بالا پیشگیری کنید.
انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند در طول روز بیشتر از 6 درصد از چربی‌های اشباع کالری دریافت نکنید. از مصرف چربی‌های ترانس بپرهیزید. گوشت و مرغ را بدون چربی و پوست بخورید. لبنیات را کم چرب مصرف کنید. چهار روز در هفته به مدت 30 دقیقه ورزش کنید و مصرف تنقلات را کنار بگذارید.
با انجام موارد فوق میتوانید تا حد زیادی از وقوع چربی خون بالا جلوگیری کنید. همچنین اگر به چربی خون بالا مبتلا هستید، با خواندن این مطلب میتوانید روند درمان خود را از همین حالا شروع کنید.
سوالات متداول
در این بخش به برخی سوالات متداول کاربران درباره چربی خون بالا پاسخ داده شده است. در ادامه با ما همراه باشید.
گیاهان دارویی مثل سیاه‌دانه، آویشن، سویا، لیمو عمانی دم کرده، پودر زنجبیل و سبزیجاتی مثل گشنیز، شوید استفاده کنید. استفاده از این گیاهان دارویی باعث می‌شود که میزان کلسترول خوب در خون افزایش یابد. بنابراین سطح کلسترول کمتری را فرد تجربه خواهد کرد.
انجام ورزش منظم و روزانه به خصوص ورزش‌های هوازی، مانند دو، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و… به افزایش کلسترول خوب کمک می‌کنند و شما با انجام این ورزش‌ها میتوانید در هفته 1200 کالری بسوزانید که تاثیر خوبی در کاهش چربی خون خواهد داشت. قبل از مصرف غذاهای چرب ورزش کنید تا بتوانید سطح کلسترول خوب در خون را افزایش دهید.
هرچقدر وزن بالاتر باشد، چربی‌های موجود در بدن بیشتر است و امکان چربی خون بالا هم در نهایت بیشتر خواهد بود. کاهش وزن می‌تواند باعث افزایش میزان کلسترول خوب در خون شود. با کاهش هر یک کیلوگرم از وزن بدن (چربی اضاقه) میتوانید یک درصد مقدار کلسترول خوب را در خون خود افزایش دهید.
