توسط : تقریبا اکثر ما فردی را می‌شناسیم که از درد شدید کمر رنج میبرد و در ابهام رابطه دیسک و کمر و بی حسی پا به سر میبرد و پزشکان برای او بیماری دیسک کمر را تشخیص داده‌اند. این افراد درد بسیار شدید و ناخوشایندی را تجربه می‌کنند؛ به حدی که بعضی از آن‌ها حتی از انجام فعالیت‌های ساده روزمره خود نیز باز می‌مانند. در برخی موارد پزشکان به این افراد، عمل جراحی را پیشنهاد می‌دهند و در موارد دیگر نیازی به این کار نمی‌بینند و اعتقاد دارند که با درمان‌های غیر جراحی نیز می‌توان به بهبود آن کمک کرد.
اما سوال‌هایی که شاید تا اینجا برای شما پیش آمده باشد این است که از کجا بدانیم دیسک کمر داریم؟ دلیل ابتلای من به دیسک کمر چیست؟ چه زمانی اوضاع اورژانسی است و باید به پزشک مراجعه کنیم؟ آیا نیاز به عمل جراحی دارم؟ چگونه از دچار شدن به دیسک کمر پیشگیری کنم؟ اگر شما هم به دنبال جواب این سوال‌ها هستید این مطلب کافه نبض را از دست ندهید.
دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات شما از یک سری استخوان (مهره) چیده شده روی هم تشکیل شده است. از بالا به پایین، این ستون شامل هفت استخوان در ستون فقرات گردنی، دوازده استخوان در ستون فقرات قفسه سینه، پنج استخوان در ستون فقرات کمر و به دنبال آن استخوان خاجی و دنبالچه در پایه است. این استخوان‌ها، توسط دیسک، حمایت می‌شوند. دیسک‌ها، بالشتک‌های گردی هستند که بین استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) شما قرار می‌گیرند. آن‌ها مانند کمک فنر عمل کرده و به شما اجازه می‌دهند تا بدون اینکه استخوان‌ها به هم بخورند شما اجازه حرکت داشته باشید، خم شوید و به فعالیت بپردازید.
هر دیسک دارای دو قسمت است: یک قسمت داخلی ژلاتینی نرم به نام هسته پالپوسوس و یک حلقه بیرونی سخت به نام آنولوس فیبروسوس. آسیب یا ضعف می‌تواند باعث بیرون آمدن قسمت داخلی دیسک از حلقه خارجی شود. این روند به عنوان دیسک لغزیده، فتق یا بیرون زده شناخته شده و درد و ناراحتی را به دنبال دارد. اگر دیسک بیرون زده، یکی از اعصاب نخاعی شما را فشرده کند، ممکن است بی‌حسی یا ضعف در بازو یا پا و درد در طول عصب آسیب دیده را نیز تجربه کنید. در موارد شدید، ممکن است برای برداشتن یا ترمیم دیسک لغزنده نیاز به جراحی داشته باشید.
علائم دیسک کمر چیست؟
علائم دیسک کمر عبارتند از:
- درد و بی‌حسی، معمولاً در یک طرف بدن
- دردی که به بازوها یا پاها گسترش می‌یابد.
- دردی که در شب یا با حرکات خاص بدتر می‌شود.
- دردی که پس از ایستادن یا نشستن وخیم‌تر می‌شود.
- درد هنگام راه رفتن در فواصل کوتاه
- ضعف عضلانی غیر قابل توضیح
- احساس سوزن سوزن شدن، درد یا سوزش در ناحیه آسیب‌دیده
انواع درد می‌تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد. اگر درد شما منجر به بی‌حسی یا گزگز می‌شود و بر توانایی شما در کنترل عضلات تأثیر می‌گذارد، به پزشک مراجعه کنید.
انواع دیسک کمر و علائم دیسک کمر در پاها
تقسیم بندی انواع دیسک کمر بر اساس ناحیه درگیری و آناتومی انجام می‌شود. در ادامه، به بررسی هر کدام از این حالت‌ها خواهیم پرداخت:
انواع دیسک کمر بر اساس ناحیه درگیری
- Central prolapse: این نوع دیسک معمولا درد شدیدی دارد که در صورت همراه بودن با سندروم کودا اکوینا، معمولا باید به صورت اورژانسی جراحی شود.
- Posterolateral90: تا ۹۵ درصد از موراد دیسک کمر در این دسته قرار دارند که به طور معمول، شاخه‌های عرضی و نزولی ریشه‌های کمری چهارم و پنجم درگیر می‌شوند.
- Foraminal ( far lateral , extra foraminal ): این مورد بسیار نادر بوده و ریشه‌های فوقانی، درگیر می‌شود.
انواع دیسک کمر بر اساس آناتومی
دیسک کمر انواع مختلفی دارد که بر پایه علایم و نشانه‌های آن متفاوت است. در ادامه به معرفی برخی از انواع دیسک کمر خواهیم پرداخت.
- پروتروژن: در این مورد تورم هسته دیسک اتفاق می‌افتد اما آنولوس یا قسمت محیطی همچنان سالم می ماند.
- اکستروژن: قسمت محیطی دیسک بر اثر فشار قسمت مرکزی پاره شده و به فضای ریشه عصبی وارد می شود. در این حالت، ارتباط بین هسته دیسک و دیسک از بین نمی رود.
- سکوستریشن: این مورد نیز دقیقا مانند مورد قبل است با این تفاوت که ارتباط بین دیسک جدا شده و هسته مرکزی از بین می‌رود.
دلایل ایجاد دیسک کمر
دیسک کمر به دلایل مختلفی آسیب می‌بیند. به عنوان مثال، بلند کردن جسم سنگین، اضافه وزن، ضعف عضلانی، کم‌تحرکی و افزایش سن می‌توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند. شناختن دلایل آسیب دیسک کمر می‌تواند به شما در محافظت از آن کمک کند. در ادامه به بررسی برخی دلایل رایج خواهیم پرداخت:
دیسک کمر شدید و پارگی دیسک
در صورتی که مواد مرکزی دیسک نخاعی (هسته پالپوس) به دلیل آسیب الیاف بیرونی دیسک بین مهره‌ای، خارج شده و به فضای بیرونی راه یابد، به اصطلاح پارگی دیسک گفته می‌شود. پارگی دیسک در ناحیه کمر به طور معمول بر ریشه‌های عصب سیاتیک که از ستون فقرات در دو طرف دیسک خارج می‌شوند تأثیر می‌گذارد. دیسک‌های ضعیف ممکن است در اثر فعالیت‌های روزمره، کار، ورزش، تصادفات رانندگی یا زمین خوردن بیشتر در معرض پارگی باشند.
پارگی دیسک باعث کمردرد شدید و گاهی اوقات درد در پشت ساق پا می‌شود که به درد سیاتیک معروف است. اعصاب سیاتیک از طریق باسن، پایین ساق پا و داخل پا عبور می‌کنند. به همین دلیل در صورت آسیب دیسک در این مکان‌ها احساس درد، سوزن سوزن شدن و بی‌حسی می‌کنید. اگر دیسک شما پاره شده باشد، ممکن است در صورت خم شدن با پاهای صاف یا نشستن، درد سیاتیک بدتر شود. همچنین ممکن است هنگام عطسه، سرفه یا نشستن روی توالت احساس درد شدیدی داشته باشید.
فتق دیسک بین مهره‌ای
فتق دیسک بین مهره‌ای زمانی اتفاق می‌افتد که در صورت بلند کردن جسم سنگین یا به صورت خود به خودی، بخش مرکزی یا هسته دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) از قسمت محیطی آن (آنولوس فیبروزوس) خارج شود؛ به این اتفاق جابه جایی دیسک، فتق یا پرولاپس نیز گفته می‌شود که درد و ناراحتی شدیدی را به دنبال دارد.
این اتفاق باعث ایجاد فشار بر روی ریشه‌های عصبی و در نهایت بروز علائم بالینی و حتی بروز بی‌حسی نیز خواهد شد. فتق بین مهره‌ای می‌تواند در هر قسمت از ستون فقرات از گردن تا کمر ایجاد شود اما به طور معمول در قسمت کمر اتفاق می‌افتد.
علائم فتق دیسک
علائم ایجاد شده در اثر بروز فتق دیسک از فردی به فرد دیگر متفاوت است. رایج‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- درد در قسمت تحتانی کمر
- کشیدگی درد از باسن به سمت ساق پا
- مور مور شدن و بی‌حسی باسن یا ساق پا (پارستزیا)
- ضعف در یک یا هر دو پا
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
علائم دیسک کمر در پاها
علائم دیسک کمر در پاها عبارت است از:
- درد
- احساس گرفتگی و سفت شدن
- احساس بی‌حسی
- احساس ضعف و فلج اندام
- احساس خارش
- احساس سوزش
- احساس سردی
- احساس گرمی
- لاغری ساق و ران
- صافی کف پا
بی حسی در پاها با چه علائم و نشانه‌هایی همراه است؟
همانطور که بالاتر گفته شد، فشاری که دیسک‌ها بر اعصاب اطراف نخاع وارد می‌کنند، ممکن است علاوه بر کمر درد، منجر به بی‌حسی در پاها نیز بشود. این اعصاب تحت فشار، نمی‌توانند پیام‌های مغز را به درستی به اعصاب دیگر منتقل کنند و در نتیجه بی‌حسی در پاها اتفاق می‌افتد. این بی‌حسی ممکن است به صورت از دست دادن کامل حس در پا و یا احساس سرما و یخ زدگی در یک یا چند قسمت از پا باشد. علائم بی‌حسی در پاها به طور کلی شامل موارد زیر است:
- درد در ناحیه ساق پا
- بی‌حسی و درد در یک طرف بدن
- ضعف شدید در پاها
- درد کف پا
چه زمانی نیاز به جراحی دارید؟
غالباً دیسک آسیب دیده را می‌توان با استراحت، مسکن و فیزیوتراپی برطرف کرد. اما اگر علائم بسیار شدید و مداوم بوده و بعد از چند ماه بهتر نشود، جراحی می‌تواند یک گزینه باشد. در شرایط زیر عمل جراحی بهترین گزینه برای درمان است:
- آنقدر احساس درد می‌کنید که نمی‌توانید تحرک کنید و یا کارهای روزمره خود را انجام دهید.
- در اثر فشار دیسک بر روی اعصاب، بی‌حسی یا ضعف دارید.
- نمی‌توانید مثانه یا روده خود را کنترل کنید.
- در ایستادن یا راه رفتن مشکل دارید.
جراحی می‌تواند درد شما را سریعتر از سایر روش‌های درمانی بهبود بخشد، اما ممکن است عوارضی نیز داشته باشد.
علت بی حسی پا بعد از عمل دیسک کمر
در جراحی دیسک کمر، پزشک متخصص، ماده ژلاتینی را از میان دیسک‌ها خارج کرده و از این طریق، فشار وارده بر اعصاب را کاهش می‌دهد. بیشتر بیماران مبتلا به دیسک کمر، برای رفع بی‌حسی پا تحت عمل جراحی ستون فقرات قرار می‌گیرند. اما هنگامی که بعد از جراحی مجددا با بی‌حسی مواجه می‌شوند، می‌تواند برای بیمار ناامیدکننده و نگران‌کننده باشد.
پس از جراحی ستون فقرات، اعصاب و عضلات اطراف آن، ملتهب و متورم می‌شوند که این می‌تواند منجر به احساس بی‌حسی در پاها شود. با گذشت چند روز بعد از عمل و با تسکین التهاب، اعصاب به حالت اولیه خود بازگشته و بی‌حسی در پاها از بین می‌رود. در صورتی که پس از چند روز این بی‌حسی از بین نرود، دلیل آن می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آسیب دیدن اعصاب اطراف دیسک‌ها در حین جراحی
- عفونت در محل جراحی دیسک کمر
- موفقیت‌آمیز نبودن جراحی دیسک کمر
درمان بی حسی پا در اثر دیسک کمر
اعصاب تحت فشار ناشی از آسیب دیسک‌ها منجر به بی‌حسی در پاها می‌شوند بنابراین تنها راه رهایی از این بی‌حسی، برداشتن این فشار از روی اعصاب است. آسیب دیسک موجود بین مهره‌های چهار و پنج به طور عمده منجر به بی‌حسی در پاها می‌شود زیرا اعصاب اطراف این دو مهره، در عصب‌دهی به پاها نقش دارند. راهکارهای زیر می‌تواند به تسکین این بی‌حسی‌ها کمک کند:
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین
- استراحت کافی
- ورزش‌های مناسب برای کاهش ورم و التهاب عصب‌ها
- کمک گرفتن از داروهای ضدالتهاب
- لیزر درمانی
- جراحی
آیا لازم است که جراحی برای سرخوردگی دیسک انجام شود؟
سرخوردگی دیسک که با نام اسپوندیلولیستزیس نیز شناخته می‌شود، یکی از اختلالات ستون فقرات است؛ به این صورت اتفاق می‌افتد که یکی از مهره‌های ستون فقرات بر روی مهره پایینی خود و به سمت جلو بلغزد. یکی از روش‌های درمان دیسک فتق شده و سرخوردگی دیسک، عمل جراحی است که سریعتر از سایر روش‌های درمانی غیر جراحی، درد شما را تسکین خواهد داد. اما باید در نظر داشت که جراحی کمر برخی از خطرات مانند عفونت و آسیب عصبی را نیز شامل می‌شود و حتی اگر با جراحی بهتر شوید، این احتمال وجود دارد که در آینده علائم جدیدی پیدا کنید.
بنابراین جراحی را به عنوان آخرین گزینه و در حالتی انتخاب کنید که بیماری شما حداقل 6 هفته به طول انجامیده، انجام فعالیت‌های طبیعی شما را دشوار کرده و سایر روش‌های درمانی روی شما بی‌تاثیر بوده است. قبل از جراحی، برای مدیریت علائم خود، با مواردی مانند تغییر در نحوه انجام فعالیت‌های روزانه، داروهایی برای کنترل درد، ورزش، فیزیوتراپی یا تزریق استروئید پیش روید. اگر یکی از این موارد جواب نداد، می‌توانید مورد دیگری را امتحان کنید یا برخی از آن‌ها را با هم ترکیب کنید.
فتق دیسک چه زمانی یک مورد اورژانسی به شمار می‌آید؟
گاهی فتق دیسک می‌تواند آنقدر بزرگ باشد که چندین ریشه عصبی را یک باره فشرده کند. همچنین، فتق دیسک ممکن است باعث فشرده‌سازی شدید عصب (رادیکولوپاتی) نیز شود که درد، بی‌حسی یا ضعف در این حالت بسیار شدید می‌شود.
بنابراین اگر با وجود تمام راهکارهای درمانی، درد شما وخیم‌تر شده و باعث اختلال در زندگی روزمره (به عنوان مثال اختلال در خواب یا شغل) می‌شود، این یک مورد اورژانسی به شمار آمده و باید بلافاصله با مراجعه به پزشک متخصص، تحت بررسی قرار گیرد.
توصیه‌های مهم برای کم کردن علائم بی حسی پا در اثر دیسک کمر
علاوه بر توصیه‌های ذکر شده برای درمان بی‌حسی پاها، بیمار باید به توصیه‌هایی برای تسکین این بی‌حسی نیز عمل کند تا این حالت ناخوشایند تا زمان بهبودی کامل، قابل تحمل باشد. به موارد زیر برای تسکین بی‌حسی پا در اثر دیسک کمر توجه کنید:
- از انجام حرکاتی که موجب تشدید بی‌حسی در پاها می‌شوند مانند خم و راست کردن کمر، حدالامکان تا 6 هفته خودداری کنید.
- سعی کنید تا زمان برطرف شدن علائم بی‌حسی، از بالا و پایین رفتن پله پرهیز کنید.
- برای تسکین بی‌حسی بهتر است بعد از هر 20 دقیقه نشستن، 5 دقیقه راه بروید و از نشستن طولانی مدت خودداری کنید.
- پیاده روی بیشتر از 150متر برای فرد مبتلا به بی‌حسی در پا، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
- افراد مبتلا به بی‌حسی حتما باید برای جلوگیری از فشار بیشتر به عصب‌ها، از توالت فرنگی استفاده کنند.
- استفاده از ویتامین دی و کلسیم در رژیم غذایی روزانه، تاثیر چشمگیری در تسریع بهبودی این افراد دارد.
- به منظور تسکین بی‌حسی در پاها، بهتر است به پشت خوابیده و بالشی را در زیر زانوهای خود قرار دهید.
پیشگیری از دیسک کمر
پیشگیری از اختلالات مربوط به دیسک کمر، به ویژه با افزایش سن، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. شناخت عوامل خطرساز و اقداماتی برای جلوگیری از آن‌ها، احتمال بروز این اختلالات را تا حد زیادی کاهش دهد. در واقع، جلوگیری از دیسک کمر همیشه امکان پذیر نیست، اما مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام دهید:
- از تکنیک‌های مناسب بلند کردن استفاده کنید و از کمر خم نشوید. در حالی که کمرتان را صاف نگه داشته‌اید، زانوها را خم کرده و از عضلات قوی پا استفاده کنید تا به شما در بلند کردن بار کمک کند.
- وزن سالم داشته باشید. اضافه وزن به کمر فشار وارد میکند.
- بهترین حالت را هنگام راه رفتن، نشستن، ایستادن و خوابیدن انتخاب کنید. به عنوان مثال، صاف بایستید، به درستی روی زمین نشسته و بلند شوید، روی تشک محکم بخوابید و به پهلو و پشت بخوابید نه شکم.
- بعد از نشستن به مدت طولانی، تمرینات کششی انجام دهید.
- کفش‌های پاشنه بلند نپوشید.
- به طور منظم ورزش‌های هوازی انجام دهید تا عضلات پشت و پاهای خود را قوی نگه دارید.
- سیگار نکشید.
- وعده‌های غذایی سالم و متعادل بخورید.
