موثرترین روش درمان کودکان چاق چیست؟

درمان چاقی کودکان یکی از دغدغه های مادران امروزی شده است. یکی از نگرانی‌هایی که این روزها برخی از والدین با آن مواجه هستند، درمان چاقی کودکان است. همان‌طور که می‌دانید این روزها با شیوع بیماری کرونا آمارهای نگران‌کننده‌ای در مورد چاقی کودکان و نوجوانان مربوط به قبل از شیوع گسترده کرونا بود؛ ولی با توجه به اینکه کرونا کودکان را خانه‌نشین کرده و همان میزان تحرک کم را هم از آنها گرفته است. این یعنی اینکه عدم تحرک و فعالیت کم می‌تواند تبدیل به کودکان و نوجوانان چاق‌تر شوند و چاقی شرایط ابتلا به بیماری‌ها را برای آنها بیشتر فراهم می‌کند. و اما برای درمان کودکان چاق چه باید کرد؟

در این مطلب کافه نبض تلاش شده است مهمترین راهکارها برای درمان چاقی کودکان که تغییر الگوی غذایی و شیوه زندگی صحیح همراه با ورزش است توضیح داده شود. همچنین به بررسی علت، علائم، پرهیز غذایی، پیشگیری و راه‌های درمان لاغری در کودکان پرداخته شود. پس اگر به دنبال کاهش اضافه وزن کودک خود هستید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

چه قرصی بخوریم تا چاق شویم

چاقی کودکان چیست؟

چاقی کودکان نوعی بیماری جدی است که کودکان، نوجوانان و همچنین بزرگسالان را درگیر می‌کند. چاقی کودکان به این معناست که وزن طبیعی کودک با توجه به سن و قد بیشتر از حد معمول باشد و این مسئله بسیار نگران‌کننده است، زیرا اغلب اضافه وزن در کودکان با بیماری‌های همچون دیابت، فشارخون بالا و کلسترول بالا همراه است، که آینده‌ی کودکان را به خطر می‌اندازد. چاقی کودکان همچنین می‌تواند باعث عدم اعتماد به نفس و افسردگی شود. یکی از بهترین راهکارها برای کاهش چاقی کودکان، بهبود عادات غذایی و ورزشی کل خانواده است. درمان و جلوگیری از چاقی کودکان به محافظت از سلامتی کودک شما در حال و آینده کمک می‌کند.

• هر آن چه نیاز است درباره اسهال و استفراغ کودکان بدانید

نشانه ها و علائمی چاقی در کودکان

لزوما همه‌ی کودکانی که چربی اضافی دارند، چاق نیستند. اغلب استخوان‌بندی بدن برخی از بچه‌ها بزرگتر از حد متوسط ​​است؛ و به‌ طور معمول هر کودک در مراحل مختلف رشد خود، نیاز به مقادیر متفاوتی از چربی در بدن دارد. بنابراین اگر شما نگران اضافه وزن کودک خود هستید، باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
علائم چاقی را می‌توان با معیارهای قابل اندازه گیری (BMI) یا شاخص توده بدنی تشخیص داد و پزشک از طریق نمودارهای رشد، BMI و در صورت لزوم از طریق آزمایش‌های دیگر نیز می‌تواند تشخیص دهد، که قد و وزن کودک تا چه حد با هم تناسب دارند و آیا دچار کمبود یا اضافه وزن می‌باشد یا خیر.

علائم رایج چاقی کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اختلالات اشتها
• رسوبات بافت چربی (ممکن است در ناحیه پستان قابل توجه باشد)
• ظاهر علائم کشش در لگن و پشت
• پوست مخملی تیره اطراف گردن و سایر نواحی
• تنگی نفس با فعالیت بدنی
• آپنه خواب
• یبوست 
• ریفلاکس
• عزت نفس ضعیف
• بلوغ زودرس در دختران / بلوغ تأخیری در پسران
• مشکلات ارتوپدی (مانند صافی کف پا یا دررفتن باسن)

علل اضافه وزن و چاقی کودکان

علت چاقی کودکان و نوجوانان مربوط به سبک زندگی نادرست، کم تحرکی، الگوی غذایی و مصرف بی‌رویه فست‌فودها، مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی شیرین است. اما عوامل ژنتیکی و هورمونی نیز می‌توانند نقش داشته باشند.
در ادامه بسیاری از عواملی که معمولاً به صورت ترکیبی موجب افزایش اضافه وزن کودک شما می‌شوند آورده شده است.

• رژیم غذایی: خوردن منظم غذاهای پرکالری، مانند فست فودها، تنقلات و بستنی باعث افزایش وزن کودک شما می‌شود. آب نبات و دسرها همچنین می‌توانند باعث افزایش وزن شوند و از همه مهمتر نوشیدنی‌های شیرین از جمله آب میوه و نوشیدنی‌های ورزشی، که به عنوان مقصر اصلی در چاقی کودکان نقش دارند.
• عدم ورزش: کودکانی که زیاد ورزش نمی‌کنند بیشتر احتمال دارد که چاق شوند زیرا به همان اندازه کالری نمی‌سوزانند. و اما کودکانی که بیشتر زمان خود را صرف تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدئویی می‌کنند و حین تماشا، غذاهای ناسالم مصرف می‌کنند بیشتر در معرض اضافه وزن قرار دارند.
• عوامل خانوادگی: اگر فرزند شما ژنتیک چاقی را داشته باشد، احتمال دارد دچار اضافه وزن شود. این امر به ویژه در محیطی که غذاهای پرکالری همیشه در دسترس هستند و فعالیت بدنی مورد تشویق قرار نمی‌گیرد، بیشتر صدق می‌کند.
• عوامل روانشناسی: استرس شخصی، والدین و خانواده روی چاقی کودکان تاثیر می‌گذارد. برخی از کودکان برای کنار آمدن با مشکلات پرخوری می‌کنند. 
• عوامل اقتصادی-اجتماعی: منابع موجود در برخی جوامع و دسترسی محدود آنها به سوپرمارکت‌ها محدود است. در نتیجه، آنها ممکن است غذاهای راحتی بخرند که زود خراب نمی‌شوند، مانند غذاهای منجمد، کلوچه. همچنین، افرادی که در محله‌های کم درآمد زندگی می‌کنند ممکن است به مکانی امن برای ورزش دسترسی نداشته باشند.
• داروهای خاص: برخی از داروهای تجویزی می‌توانند خطر ابتلا به چاقی را افزایش دهند. آنها شامل پردنیزون، لیتیوم، آمی‌تریپتیلین، پاروکستین، گاباپنتین و پروپرانولول هستند.

پرهیز غذایی و درمان چاقی شکمی در کودکان

رعایت عادات سالم غذایی و داشتن رژیمی متناسب در دوران کودکی از اهمیت بالایی برخوردار است و در سلامت کودک در آینده نیز موثر است. جالب است بدانید در این زمینه تنها مصرف مواد قندی حاوی گلوکز دارای اهمیت نیست بلکه قند فروکتوز موجود در مواد غذایی را نیز باید جدی گرفت. بر همین اساس توصیه می‌شود: مصرف نوشیدنی‌های گازدار، آبمیوه‌های صنعتی، تنقلات، شیرینی‌جات و غذاهای فراوری شده حاوی فروکتوز که می‌توانند سبب چاقی کودک خصوصا چاقی شکمی شود را در کودکی محدود نمایید.

• کدو سبز و معجزه آن در لاغری

لزوم فیبر در برنامه غذایی

مصرف فیبر با چاقی رابطه‌ی معکوس دارد و از بروز آن جلوگیری می‌کند. بنابراین اگر فردی سعی دارد وزن خود را کاهش دهد، باید غذاهای سرشار از فیبر را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجاند. فیبرها به دو دسته تقسیم می‌شوند: فیبرهای محلول و فیبرهای نامحلول. در واقع هم فیبر محلول و هم نامحلول در کاهش وزن موثر است.

فیبر محلول پس از خوردن غذا، جذب مواد غذایی را آهسته کرده و سطح کلسترول و قندخون را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، فیبر محلول ممکن است به مبارزه با چربی شکم کمک کند. فیبر نامحلول به کاهش گرسنگی شما کمک می‌کند، همچنین موجب دفع مواد زائد از دستگاه گوارش می‌شود. غذاهایی که سرشار از فیبرهای محلول و فیبرهای نامحلول هستند شامل میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل، دانه‌ها و آجیل‌ها می‌باشند.

آب میوه طبیعی به جای آب میوه مصنوعی

آب میوه‌های مصنوعی مملو از فروکتوز مایع است که باعث چربی شکمی می‌شوند. طبق مطالعات انجام شده، نوشیدنی‌های شیرین مصنوعی منجر به افزایش چربی در کبد می‌شوند. همچنین در مطالعات دیگری نشان داده شده است، افرادی که از نوشیدنی‌هایی با فروکتوز بالا استفاده می‌کنند با افزایش قابل توجه چربی شکمی مواجه شده‌اند. به نظر می‌رسد نوشیدنی‌های قندی مصنوعی حتی از غذاهای پرقند نیز بدتر هستند. بنابراین برای از بین بردن چربی‌های شکمی، بهتر است از آب میوه‌های طبیعی با قند کم استفاده نمایید.

اجتناب از آب نبات، کلوچه، شیرینی

غذاهایی که در برگیرنده انرژی مازاد بر نیاز بدن و فاقد ریزمغذی هستند مثل شکلات و شیرینی و بستنی و هله‌وهوله فقط شکم بچه‌ها را سیر کرده و باعث گرسنگی سلولی و توان مقاومت کودکان را در برابر بیماری‌های فصلی کاهش می‌دهد. شکر حاوی فروکتوز است که با مصرف بیش‌ از حد آن به چندین بیماری مزمن مرتبط است. این موارد شامل بیماری‌های قلبی، دیابت نوع 2، چاقی و بیماری کبد چرب است.

طبق مطالعات انجام شده توسط محققان، مصرف زیاد قند با افزایش چربی شکم مرتبط می‌باشد. همچنین مهم است که بدانید مواردی غیر از قند تصفیه شده می‌توانند منجر به افزایش چربی شکمی شوند. حتی از قندهای سالم مانند عسل طبیعی نیز باید کم مصرف شود.

منع مصرف شیرین کننده های مصنوعی

نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه نمایید این است که به‌ تدریج مصرف منابع قندی، بچه‌ها را به ولع خوردن دچار می‌کند و هم باعث چاقی می‌شود. باید منابع قندی را در رژیم غذایی بچه‌ها کم کنید و از روغن‌های مفیدی مثل روغن‌های امگا 3، 6 و 9 در تغذیه بچه‌ها بگنجانید.

حذف نوشابه

محققان هشدار می‌دهند که مصرف نوشابه باعث بالارفتن ریسک افزایش وزن، مقاومت به انسولین و دیابت می‌شود. حذف نوشابه از رژیم غذایی کودکان نه‌ تنها سبب کاهش مصرف شکر می‌شود، بلکه مزایای دیگری مانند خواب بهتر، سلامت دندان‌ها، بهبود سطح انرژی، کاهش ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲، بهبود سلامت قلب و فشارخون نیز دارد. پس به جای مصرف نوشابه، آبمیوه و نوشیدنی‌های ورزشی، از آب و شیر کم ‌چرب استفاده کنید.

چه عواملی باعث می‌شود کودکان دچار چاقی شوند؟

طبق مطالعات، مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد چاق ۴۰ درصد بیشتر از سایر افراد است. با این حال علت چاقی کودکان و نوجوانان الگوی غذایی و مصرف بی‌رویه فست‌فودها، مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی شیرین و همچنین، علت دیگر کم بودن تحرک بدنی در کودکان و نوجوانان است. تماشای تلویزیون، بازی با رایانه و تلفن‌همراه و فعالیت‌های نشسته و تحرک بدنی کم در چاق شدن کودکان و نوجوانان نقش زیادی داشته است. این در حالی است که با شرایط کرونایی امروز، تحرک بچه‌ها کمتر هم شده و امکان ورزش و بازی در‌ خارج از منزل برای آنها فراهم نیست. 

اضافه وزن و چاقی چه عوارض برای کودکان دارد؟

چاقی کودکان اغلب باعث به وجود آمدن عوارض جسمی، اجتماعی و احساسی در کودک می‌شود.

عوارض جسمی: عوارض جسمی چاقی کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دیابت نوع 2: این شرایط مزمن بر نحوه‌ی استفاده بدن کودک از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. چاقی و کم تحرکی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.
• کلسترول بالا و فشارخون بالا: رژیم غذایی نامناسب در کودکان موجب کلسترول بالا و فشارخون بالا می‌شود. این عوامل به تجمع پلاک‌ها در رگ‌ها کمک می‌کنند و باعث باریک و سخت شدن عروق می‌شوند و احتمالاً در سنین بالاتر منجر به حمله‌ی قلبی یا سکته می‌شوند.
• درد مفصل: اضافه وزن باعث ایجاد فشار اضافی بر روی باسن و زانوها می‌شود. چاقی کودکان می‌تواند باعث درد و گاهی آسیب در لگن، زانو و کمر شود.
• مشکلات تنفسی: آسم بیشتر در کودکانی که اضافه وزن دارند، دیده می‌شود. این کودکان همچنین به احتمال زیاد دچار آپنه انسدادی (بسته شدن نسبی یا کامل راه‌های هوایی فوقانی در زمان خواب است.) در خواب می‌شوند.
• بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD): این اختلال که معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند ولی باعث تجمع رسوبات چربی در کبد می‌شود، همچنین منجر به زخم شدن و آسیب کبدی می‌شود.
• عوارض اجتماعی و عاطفی: یکی از مشکلات و معضلاتی که با اضافه وزن و چاقی در کودکی و نوجوانی و حتی در بزرگسالی ایجاد می‌شود، نگرش منفی نسبت به خود است. طبیعتا احساس ناامیدی و درماندگی با اضافه وزن همراه می‌شود و اگر فرد نتواند با رژیم و ورزش وزن کم کند، احساس‌های منفی او بیشتر شده و افسرده می‌شود که این موضوع با علائمی مانند پرخوابی یا کم‌خوابی و افت تحصیلی همراه خواهد شد. کودکان چاق از طرف همسالان مورد تمسخر قرار می‌گیرند، در نتیجه اعتماد به‌ نفس‌شان پایین می‌آید و به دنبال آن علائم افسردگی و اضطراب هم بالا می‌رود. در عین حال کودکی که اضافه وزن و چاقی دارد، کم‌تحرک هم هست، در حالی که ورزش نقش مثبتی در افزایش توانایی‌های کودک دارد.

پیشگیری از افزایش چاقی در کودکان

برای کمک به جلوگیری از افزایش وزن اضافی در کودکان، موارد زیر را رعایت کنید.

• تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم را به یک امر خانوادگی تبدیل کنید و مطمئن باشید همه‌ی اعضای خانواده از این روش سود خواهند برد.
• میان وعده‌های سالم شامل ذرت بو داده بدون کره، میوه با ماست کم چرب، هویج، هوموس یا غلات سبوس‌دار با شیر کم چرب مصرف نمایید.
• غذاهای جدید را چندین بار درست کنید. اگر کودک شما علاقه‌ای به غذای جدید نشان نداد، ناامید نشوید. معمولاً به مدت یک ماه طول می‌کشد تا آن ماده‌ی غذایی را قبول کند.
• سعی کنید جوایز غیر غذایی را انتخاب کنید. قول آب نبات برای یک رفتار درست کودکتان فکر بدی است.
• مطمئن باشید کودک شما به اندازه کافی می‌خوابد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که کم خوابی ممکن است خطر چاقی را افزایش دهد. کمبود خواب می‌تواند باعث عدم تعادل هورمونی شود که منجر به افزایش اشتها می‌شود.

همچنین، شما باید کودک خود را حداقل سالی یک بار برای معاینه نزد پزشک ببرید. در طی این بازدید، دکتر قد و وزن کودک را اندازه گیری و محاسبه می‌کند و با توجه به شاخص توده بدنی کودک متوجه اضافه وزن آن می‌شود.

نقش والدین درپیشگیری و کنترل چاقی کودکان

گاهی والدین با این تصور که فرزندشان کم‌‌وزن است، کالری بیشتری به او می‌خورانند و مسبب چاقی کودک می‌شوند. بسیاری از والدین علاقه دارند که کودک چاق و تپل داشته باشد و این موضوع را نشانه سلامت او تلقی کرده و تصور می‌کنند که کودک با افزایش سن، لاغر می‌شود اما این‌گونه نیست، چراکه کودکان و نوجوانان چاق به بزرگسالان چاق تبدیل می‌شوند و تا پایان عمرشان ممکن است با انواع بیماری‌ها مانند، دیابت، فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان‌ها دست و پنجه نرم کنند. علاوه بر آن، شیوع بالای چاقی در کودکان و نوجوانان باعث بروز ۳۰ درصد کبد چرب در آنها شده است.

راه و روش هایی موثر برای کنترل و درمان چاقی کودکان

اگر کودکی دارید که دچار اضافه وزن و چاقی است، بهتر است از رژیم‌های غذایی سفت و سخت برای کاهش وزنش استفاده نکنید. باید با مراجعه به متخصص تغذیه نوع تغذیه خانواده اصلاح شود تا کنار آن میزان کالری دریافتی کودک و نوجوان هم پایین بیاید و با افزایش تحرک به کاهش وزن آنها کمک شود. باید هله‌هوله‌هایی که ارزش تغذیه‌ای پایینی دارند و در عوض بسیار پرکالری هستند در دسترس کودک و نوجوان نباشد. نمی‌شود انواع شیرینی و شکلات در خانه موجود باشد و به کودک و نوجوان گفت مصرف نکنید. باید با نوجوان‌مان در مورد ارزش تغذیه‌ای مواد غذایی صحبت کنیم اما در درجه نخست باید شیوه زندگی خانواده تغییر کند.

توصیه های غذایی برای درمان چاقی کودکان

معمولا والدین نقش مهمی در انتخاب وعده‌های غذایی دارند که چه بخرند؟ چه بپزند؟ و حتی در مورد محل غذا خوردن کودکان نیز تصمیم می‌گیرند. بنابراین کوچکترین تغییرات در سلامتی کودک شما تاثیر می‌گذارد. در ادامه با بهترین توصیه‌های غذایی که برای درمان چاقی کودکان مناسب است، آشنا خواهید شد.

• میوه‌ها و سبزیجات را در اولویت قرار دهید. هنگام خرید مواد غذایی، غذاهای کنسروی، کلوچه، تنقلات و وعده‌های غذایی آماده مانند سوسیس و کالباس را که اغلب سرشار از چربی و کالری هستند، کاهش دهید.
• نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید. معمولا آب میوه‌ها سرشار از قند هستند. این نوشیدنی‌ها در ازای دریافت کالری زیاد ارزش غذایی کمی دارند. همچنین می‌توانند کودک شما را برای خوردن غذاهای سالم بیش از حد سیر کنند.
• از خوردن فست فود خودداری کنید. بیشتر فست فودها، چربی و کالری زیادی دارند.
• هنگام صرف وعده‌های غذایی، خانوادگی کنار هم بنشینید. 
• اندازه‌های مناسب را سرو کنید. کودکان به اندازه بزرگسالان به غذا احتیاج ندارند.

• شربت سانستول؛ این مثلث سلامتی را دست کم نگیرید

راه لاغر کردن کودکان چاق

درمان چاقی کودکان براساس سن کودک و وجود سایر شرایط پزشکی ارائه می‌شود. درمان‌ها معمولاً ترکیبی از تغییر در عادات غذایی کودک و افزایش فعالیت بدنی او می‌باشد. گاهی اوقات، ممکن است علاوه‌ بر اجرای یک برنامه کلی کاهش وزن، دارو هم برای برخی از نوجوانان تجویز شود. در موارد شدید ، چاقی کودکان با جراحی کاهش وزن قابل درمان است. 

دارو راهی برای درمان چاقی کودکان

دارو ممکن است برای برخی از کودکان و نوجوانان به عنوان بخشی از یک برنامه کلی کاهش وزن تجویز شود. اما اغلب استفاده از دارو برای نوجوانان توصیه نمی‌شود. هنوز عوارض طولانی مدت آن‌ها مشخص نیست و تاثیر آن‌ها بر کاهش وزن و حفظ این وزن کاهش یافته در نوجوانان به صورت مبهم باقی مانده است.

عمل جراحی کاهش وزن

عمل جراحی یک گزینه برای کودکان مبتلا به چاقی شدید است که با تغییر سبک زندگی قادر به کاهش وزن نیستند. با این حال، مانند هر نوع عمل جراحی، خطرات بالقوه و عوارض طولانی مدت وجود دارد. نکات مثبت و منفی را با پزشک کودک خود در میان بگذارید. اگر وزن کودک شما بیشتر از خطرات احتمالی جراحی باشد، ممکن است پزشک شما این جراحی را توصیه کند. به هر حال، کودکی که قصد جراحی برای کاهش وزن دارد، باید با تیمی از متخصصان کودکان، ازجمله یک متخصص جراحی، روانشناس و متخصص رژیم غذایی ملاقات کند.

لازم است بدانید، جراحی کاهش وزن درمان معجزه آسایی نیست و تضمین نمی‌کند که یک نوجوان وزن اضافی خود را از دست بدهد یا بتواند آن را در طولانی مدت حفظ کند. همچنین جراحی جایگزین یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم نمی‌شود.

درمان های خانگی چاقی کودکان

فعالیت بدنی بهترین و مهمترین کاری است که می‌توانید به حفظ وزن سالم کودک خود کمک کنید. فعالیت بدنی کالری می‌سوزاند، استخوان‌ها و ماهیچه‌ها را تقویت می‌کند و به کودکان کمک می‌کند شب‌ها خوب بخوابند و روزها هوشیار باشند. عادت‌های خوب ایجاد شده در دوران کودکی به نوجوانان کمک می‌کند، وزن سالم داشته باشند و کودکان فعال نیز به احتمال زیاد به بزرگسالان خوش اندام تبدیل می‌شوند.

برای افزایش سطح فعالیت فرزند خود موارد زیر را رعایت کنید:

• زمان تلویزیون را محدود کنید. زمان تماشای تلویزیون، رایانه و تلفن هوشمند برای كودكان بالای 2 سال نباید بیشتر از دو ساعت در روز باشد. كودكان زیر 2 سال هم اصلاً نباید تلویزیون تماشا کنند.
• بر فعالیت تأکید کنید، نه ورزش. کودکان باید روزی حداقل یک ساعت در حد متوسط ​​تا شدید فعالیت داشته باشند. فعالیت کودک شما لازم نیست که یک برنامه تمرینی ساختاری باشد، هدف این است که کودک او را به حرکت درآورد. فعالیت‌هایی مانند بازی قایم باشک و طناب می‌تواند برای سوزاندن کالری و بهبود تناسب اندام مفید باشد.
• فعالیت‌هایی را که فرزندتان دوست دارد پیدا کنید. به عنوان مثال، اگر کودک شما طبیعت را دوست دارد، به طبیعت گردی بروید تا با برگ‌ها و سنگ‌هایی که علاقه دارد کاردستی درست کند. اگر کودک شما کوهنوردی دوست دارد، به سمت نزدیکترین کوه محل خود بروید. اگر کودک شما دوست دارد کتاب بخواند، پس برای پیاده‌روی به کتابخانه بروید.