بیماری تیروئید چیست و ویژگی‌ کم‌ کاری و پرکاری تیروئید چیست؟

از آن جایی که بیماری تیروئید یکی از بیماری‌های شایعی است و در میان همه سنین وجود دارد؛ بسیاری از افراد با دغدغه این که آیا به این بیماری مبتلا هستند یا خیر به مختصص مراجعه می‌کنند. دلیل دیگر نگرانی این افراد ماهیت ارثی بودن این بیماری است. به همین دلیل ما، تیم پزشکان و متخصصان کافه نبض در این مطلب سعی داریم شما را با بیمار تیروئید بیشتر آشنا کنیم. همچنین با مطالعه این مطلب شما می‌توانید به سادگی غده تیروئید خودتان را برای تشخیص این بیماری در خانه معاینه کنید. علاوه‌ بر این در این مقاله شما با داروهای درمان بیماری تیروئید آشنا خواهید شد.

تیروئید غده‌ای به شکل بال پروانه است که در همه انسان‌ها وجود دارد. وظیفه این غده، ترشح هرمون‌های تيروكسين T4 و تري‌يدوتيرونين T3 و در نهایت انتشار آن در خون است. گفتنی است که در بعضی شرایط، غده تیروئید گره‌ها یا ندول‌هایی می‌سازد که برجسته و گرد یا بیضوی هستند. گره‌‌ها یا ندول‌های تیروئید عموما بدخیم نیستند اما در برخی موارد احتمال بدخیم شدن آن‌ها وجود دارد که این مورد پس از آزمایش‌های متعدد و نمونه‌برداری مشخص می‌شود.

عمدتا گره‌ تیروئید توسط خود بیمار حس می‌شود. در این شرایط بیمار برای سونوگرافی به پزشک مراجعه و اقدامات بعدی انجام می‌شود. در این مرحله بررسی پیشنه بیمار برای ارثی بودن و ژنتیک او تحلیل می‌شود.
گره‌ تیروئیدی ممکن است به صورت کاملا اتفاقی هنگام معاینه پزشک یا در آزمایش‌ها مشخص شود. این گره به شکل منفرد یا به صورت بخشی از یک گواتر چند گره‌ای است که مجموعه سلول تیروئیدی هستند.

بیماری تیروئید Thyroid چگونه به وجود می‌آید؟

بیماری تیروئید و گواتر زمانی اتفاق می‌افتد که این غده از حالت عادی بزرگ‌تر شده باشد. عمده‌ترین دلیلی که باعث رشد بیش از حد غده تیروئید می‌شود، کمبود ید است. بیماری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که این غده برای تامین کمبود ید، مقدار بیشتری هورمون تولید کند تا بتواند امکان جذب ید بیشتری داخل خون داشته باشد. به این ترتیب شایع‌ترین دلیل بزرگ شدن و ابتلا به بیماری تیروئید، کمبود ید تلقی می‌شود.

اکثر کشورها برای جلوگیری از بیماری تیروئید و بزرگ شدن این غده، تلاش‌هایی برای افزودن ید به نمک طعام مصرف‌کنندگان کرده‌اند که این موضوع تا حد بسیاری مانع از شیوع بیماری تیروئید شده است. البته در نظر داشته باشید که گواتر تنها به دلیل موقعیت جغرافیایی اتفاق نمی‌افتد بلکه ژنتیک افراد، مصرف دخانیات و برخی عوامل دیگر بر بروز این بیماری تاثیرگذار هستند.

چه چیزهایی باعث اختلال در غده تیروئید می‌شود؟

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، بیماری تیروئید که با بزرگ شدن غده داخل گلو همراه است، به دلایلی نظیر کمبود ید اتفاق می‌افتد. علاوه‌ بر این، عوامل دیگری در این زمینه موثر هستند که به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند.

• • بیماری خود ایمنی Autoimmune Disease
    رشد بیش از حد غده تیروئید که ممکن است به دلیل بیماری خود ایمنی فرد اتفاق بی‌افتد، یکی از شایع‌تر نوع گواتر است. بعضی اوقات سیستم ایمنی بدن طوری فعالیت می‌کند که علیه سلامت بدن عمل خواهد کرد. در این شرایط بدن با تولید سلول‌های التهابی و عوامل دیگر باعث می‌شود تا غده تیروئید فرد بیش از اندازه بزرگ شود.

• بیماری گریوز Graves-Basedow disease

یکی دیگر از دلایل بزرگ شدن غده تیروئید و بیماری گواتر ترشح آنتی بادی‌ها علیه این غده است. به طور کلی آنتی بادی، نوعی پروتئین است که ترشح آن از وظایف دستگاه ایمنی بدن برای پاسخ به حضور آنتی‌ژن خاصی است. در نهایت این اتفاق دلیلی برای تحریک و بزرگ شدن غده تیروئید و تولید هورمون‌های بیشتر است.

چرا به بیماری تیروئید دچار می‌شویم؟

محققان تا کنون عوامل بسیاری را بررسی کردند که بر عملکرد منفی غده تیروئید و در نتیجه بزرگ‌تر شدن آن تاثیرگذار بوده است. کمبود ید، استفاده از دخانیات، استرس زیاد و از همه مهم‌تر ارث و ژنتیک از جمله مهم‌ترین دلایل ابتلا به بیماری تیروئید است.

انواع بیماری‌های غده تیروئید

غده تیروئید یکی از غددی است که در صورت عدم عملکرد مناسب دچار مشکل می‌شود و نسبت به بسیاری از اعضای دیگر بدن تنوع بیماری دارد. هاشیموتو، کم‌کاری و پرکاری تیروئید از انواع این بیماری هستند که تاثیر مستقیم بر تغییر سطح انرژی و روحیات فرد دارد.

تیروئیدیت هاشیموتو

یکی از انواع بیماری‌های رایج تیروئید در میان افراد، تیروئیدیت هاشیموتو است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید که مسئولیت عملکرد و کنترل بدن را دارد، حمله می‌کند. تیروئیدیت هاشیموتو یک بیماری مزمن است که در بانوان میان‌سال آمریکایی به صورت چشم‌گیری دیده می‌شود. البته این به آن معنی نیست که افراد دیگر از این بیماری در امان هستند.

به‌طور کلی عوامل متعددی بر بروز هاشیموتو تاثیرگذار هستند، این فاکتورها شامل، مصرف زیاد ید، تغییرات هرمونی، ژنتیک و قرار گرفتن در معرض تابش اشعه‌های مختلف است. همچنین از جمله علائم بیماری تیروئیدیت هاشیموتو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش وزن؛
• خستگی دائمی؛
• یبوست؛
• مشکل ناباروری؛
• کاهش ضربان قلب؛
• افت حافظه؛
• ریزش مو؛

پرکاری تیروئید یعنی چه؟

زمانی پرکاری تیروئید اتفاق می‌افتد که این غده عملکرد مناسبی نداشته باشد که در این شرایط هرمون‌ تیروئید بیشتر تولید می‌شود تا به مقدار بیشتری به بافت‌های بدن برسد. از جمله تاثیرهایی که پرکاری تیروئید روی بدن افراد دارد، افزایش سوخت‌وساز و به دنبال آن احساس گرمای بیش از حد است. از دیگر تاثیرات تیروئید پرکار روی بدن افراد کاهش وزن است. این در حالی است که فرد بیمار تغییری در میزان حجم غذای خود ایجاد نکرده است.

از مهم‌ترین علائم پرکاری تیروئیدمی‌توان به افزایش ضربان قلب، ضعف عضلات، لرزش دست، تورم نوک انگشتان، گواتر، تغییر ضخامت پوست و چشم‌های از حدقه بیرون زده اشاره کرد. علاوه‌ براین، از دیگر علائم تیروئید پرکار افزایش تعرق بدن و ریزش مو است.

کم‌کاری تیروئید یعنی چه؟

علت کم‌کاری تیروئید کاهش میزان هرمون تیروئید است. گفتنی است که از هر 100 نفر 2 نفر به تیروئید کم‌کار مبتلا می‌شوند. از مهم‌ترین عوارض کم‌کاری تیروئید زمانی که از کنترل خارج می‌شود و به مرز حاد می‌رسد، نارسایی قلبی و اغماست که در این مرحله تیروئید سمی می‌شود. پس قبل از آن که فرد به این مرحله برسد می‌بایست پس از دریافت جواب آزمایش برای گرفتن دارو به پزشک معالج مراجعه کند.

از مهم‌ترین علائم کم‌کاری تیروئید کم شدن اشتها، عدم تحمل سرما، خشكي پوست، صداي خشن، يبوست، كم شدن حافظه, خواب‌آلودگي، افزايش وزن و نامنظم شدن خونریزی ماهانه در بانوان است.

رعایت رژیم غذایی کم‌کاری تیروئید بسیار ضروری است. فرد مبتلا باید میزان مصرف مواد غذایی نظیر سویا، کلم، شلغم و بادام ‌زمینی را کم‌تر کند و به جای آن مواد غذایی نظیر ماهی (تن، کاد، کلپ دریا)، روغن گیاهی، تخم‌ مرغ، غلات سبوس‌دار، گوشت و مرغ بیشتر استفاده کند.

لازم به ذکر است که هنگام بارداری مادر و زمانی که پای جنین به میان می‌آید، شرایط خطرناک خواهد شد و اختلال تیروئید در دوران بارداری تشدید می‌شود. اختلالات غده تیروئید در دوران بارداری به‌صورت شایع کم‌کار و به‌ندرت پرکار ظاهر می‌شود. زمانی که مادر دچار اختلال کم‌کاری تیروئید می‌شود، هورمون‌های غده تیروئید به مقدار کافی تولید نمی‌شود و مادر با کمبود هرمون مواجه خواهد شد.

به یاد داشته باشید که نوزاد تا مدت 8 هفتگی باید از هورمون تیروئید مادر استفاده کند. هرمون تیروئید برای رشد کودک واجب است. به همین دلیل این اختلال هرمونی در ابتدای دوران بارداری باید رفع شود.

علائم اولیه بیماری تیروئید

تیروئید مشکلات بسیاری برای مبتلایان به این بیماری به وجود می‌آورد که این میزان در بانوان بیشتر است. خیلی از افراد هم با مشاهده علائم اولیه بیماری تیروئید به درمان خانگی روی می‌آورند که اصلا پیشنهاد نمی‌شود. زیرا انجام آزمایش TSH و مراجعه به پزشک غدد در درجه اولویت قرار دارد.

علائم تیروئید در زنان چیست؟

علائم اولیه کم‌کاری تیروئید در زنان شامل:

• خستگی مفرط؛
• افزایش وزن؛
• عدم تحمل سرما؛
• خشکی مو؛
• کاهش حافظه؛
• افزایش کلسترول خون؛
• یبوست؛
• کاهش ضربان قلب؛

علائم اولیه پرکاری تیروئید در زنان شامل:

• عدم تحمل گرما؛
• لرزش دست؛
• اختلال در خواب؛
• رشد غده تیروئید؛
• خستگی مفرط؛
• کاهش وزن؛

اگر بیش از 6 ماه است که برای باردار شدن تلاش کرده‌اید یا سابقه سقط بیش از دو جنین را داشته‌اید یا حتی اگر قاعدگی شما نامنظم است، شما نیاز دارید که برای درمان‌های پیش از بارداری به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری از موارد بروز اختلالات تیروئید باعث عدم بارداری افراد می‌شود.

علائم تیروئید در مردان چیست؟

عمدتا گره‌های تیروئیدی در مردان نسبت به بانوان کم‌تر رخ می‌دهد.
علائم اولیه کم‌کاری تیروئید در مردان شامل:

• ناتوانی در تمرکز روی موضوعات؛
• اضافه وزن؛
• درد عضلانی؛
• خستگی مفرط؛
• یبوست؛
• رشد غده تیروئید؛
• خشکی پوست و شکننده شدن ناخن‌ها؛
• عدم علاقه به رابطه جنسی؛

علائم اولیه پرکاری تیروئید در مردان شامل:

• خستگی مفرط؛
• کاهش وزن؛
• تعریق بیش از حد معمول؛
• تغییرات مداوم اشتها؛

تاثیر تیروئید روی ناباروری مردان هم علامتی است که می‌بایست برای درمان او به پزشک مراجعه شود.
یک مرد مبتلا به پرکاری تیروئید، اسپرم‌هایی تولید می‌کند که فاقد تحرک کافی هستند. این عدم تحرک با باروری فرد در تناقض است که البته در بسیاری از موارد با درمان به وضعیت طبیعی برمی‌گردند.
علاوه‌براین کم‌کاری تیروئید هم دلیلی برای کاهش باروری در مردان است. در این شرایط با افزایش تولید پرولاکتین که توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود، فرد با کاهش تولید تستوسترون، در نهایت به عدم باروری دچار می‌شود.

علائم تیروئید در کودکان چیست؟

ابتلا به بیماری تیروئید در کودکان یکی از نگرانی‌های پدر و مادرها محسوب می‌شود. زیرا عدم عملکرد درست غده تیروئید در کودک باعث جلوگیری از رشد کافی او و همچنین ناتوانی بارز ذهنی در کودک می‌شود. علائم اولیه بیماری تیروئید در کودکان شامل:

• کم اشتهایی؛
• گرفتگی راه تنفس؛
• اختلال در افزایش وزن و قد؛
• یبوست؛
• کم تحرکی؛
• پوست خشک؛
• رشد کند مو و ناخن؛

عوارض کلی بیماری تیروئید

بیماری تیروئید عوارض عمومی و کلی‌تری دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد. البته این عواض به صورت عمومی روی اکثر بیماران وجود دارد و ممکن است بعض از بیماران تیروئیدی دچار عوارضی دیگر هم باشند.

کاهش یا افزایش وزن

از عوارض شایع بیماری تیروئید کاهش یا افزایش خارج از کنترل وزن است. این عارضه در اکثر بیماران دیده می‌شود.

التهاب در گردن

اولین نشانه‌های ابتلا به گواتر، التهاب در گردن فرد است. بسیاری از بیماران بعد از انجام معاینات متعدد جلوی آینه، ممکن است با تورم گردن مواجه شوند که این موضوع نشان از عدم عملکرد دقیق غده تیروئید دارد.

تغییر ضربان خون

بعد از کاهش یا افزایش چشمگیر وزن در بیماران مبتلا به تیروئید، تغییر نوسانی ضربان قلب عارضه دوم این بیماری به حساب می‌آید. این تغییر معمولا در جهت کندتر شدن ضربان قلب است.

تغییر حالت چشم‌ها

چشم‌هایی که معمولا از حدقه بیرون‌زده هستند، نشان از عدم عملکرد صحیح غده تیروئید دارند. این عارضه در میان مبتلایان عموما شایع است.

نازک یا سخت شدن پوست

خشکی پوست و ناخن‌ها یکی دیگر از عوارض شایع بیماری تیروئید است. در این حالت احتمال جدا شدن ناخن از پوست نیز وجود دارد. 

• قرص کم کاری تیروئید، یکی از بهترین داروهای کم کاری تیروئید

چگونه از بیماری تیروئید جلوگیری کنیم؟

پزشکان معتقدند بیماری تیروئید یکی از امراض مزمن به حساب می‌آید. پزشکان و طب سنتی به چند نکته کلیدی برای پیشگیری از این بیماری اشاره کرده‌اند که اکثرا در محدوده نوع تغذیه فرد جای می‌گیرد. استفاده از غذاهای مدیترانه‌ای مانند انواع سبزیجات، میوه، ماهی، مغزها، روغن‌های چرب مانند آفتاب‌گردان و نارگیل تا حد زیادی مانع از بیماری تیروئید می‌شود. اما در نظر داشته باشید که همواره برای تشخیص و معاینه پس از آزمایش هرمون TSH به پزشک مراجعه کنید. 

مطابق مطالعات پزشکان، مصرف زیاد غذاهایی که فرآوری شده‌اند مانند رنگ‌های خوراکی و چربی برای سلامت انسان و غده تیروئید مناسب نیست. علاوه‌براین، بعضی از سبزیجات مانند خانواده کلم‌ها مانند کلم قمری، کلم پیچ و کلم بروکسل هم باید به مقدار کافی استفاده شود.

مراحل تشخیص و درمان بیماری تیروئید

اگر متوجه تغییراتی در التهاب گردن، تغییر تن صدا، خستگی یا علائمی در نوسان سطح انرژی و روحی شده‌اید، حتما به پزشک متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. برای معاینه غده تیروئید در خانه جلوی آینه بروید، سرتان را عقب بگیرید و یک لیوان آب بنوشید. به محض قورت دادن آب، قسمت پایین خرخره و بالای ترقوه گردن خود را بررسی کنید. چندین بار این کار را انجام دهید. در صورت مشاهده هرگونه برجستگی حتما با پزشک متخصص صحبت کنید.

علاوه‌ بر این، هر فرد باید هر پنج سال یک بار، آزمایش‌های مربوط به تیروئید را انجام دهد و در صورت بروز مشکل به پزشک مراجعه کند.
درمان بیماری تیروئید با توجه به نوع گره و شرایط آن متنوع است. اما پزشکان عموما داروی لووتیروکسین را برای درمان این بیماری توصیه می‌کنند. مصرف لووتیروکسین با توجه به نوع بیماری دوزهای متفاوتی دارد.
مصرف لووتيروكسين در دوران بارداري بي‌خطر است و خانم‌های باردار مبتلا به بیماری تيروئيد نبايد داروی خود را قطع كند. با توجه به نظر پزشک معالج، مادر باید در فواصل كوتاه برای معاینه حاضر شود. مادران مبتلا به كم‌كاري تيروئيد باید حتما سطح هرمون تیروئید خونشان مدام کنترل شود.

چگونه بفهمیم بیماری تیروئید داریم؟

همان طور که پیش‌تر هم اشاره شد معاینه‌های خانگی و انجام آزمایش‌های دوره‌ای، تشخیص ابتلا به بیماری تیروئید را آسان می‌کند. در صورتی که علائم زیر را دارید حتما برای انجام آزمایش و ملاقات پزشک متخصص اقدام کنید.

• تغییر نوسانی کلسترول؛
• درد مفاصل؛
• مریضی قلبی؛
• ضعیف و شکننده شدن ناخن‌ها؛
• اختلال استرس و خلق‌وخوی؛
• خستگی مفرط و ضعف؛
• یبوست؛
• کاهش یا افزایش بی‌دلیل وزن؛

Tsh بالا در آزمایش خون نشانه چیست؟

TSH بالا در آزمایش خون معمولا نشان دهنده غیرفعال شدن غده تیروئید است تا جایی که هورمون‌های تیروئیدی در بدن به اندازه کافی ترشح نمی‌شوند و فرد بیمار دچار اختلال می‌شود. هورمون تحریک ‌کننده تیروئید به طور مستقیم روی مقدار ترشح هورمون‌های T3 و T4 تأثیر می‌گذارد. این اثر که با کم شدن این دو هرمون در خون فرد مبتلا دیده می‌شود، افزایش سطح TSH خون توسط غده هیپوفیز را به دنبال دارد.

برای بیماری تیروئید به چه متخصصی مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان بیماری تیروئید حتما به پزشک غدد مراجعه کنید. با رجوع به پزشکان داخلی یا عمومی شاید نوع بیماری و میزان داروی مصرفی دقیق تجویز نشود و این موضوع موجب پیشروی و حاد شدن بیماری خواهد شد.

درمان داروئی بیماری تیروئید

برای درمان پرکاری تیروئید معمولا از آنتی‌تیروئیدها مانند متیلازول یا پروپیل تایورواستیل استفاده می‌شود. گفتنی است که درمان رادیواکتیو زمانی تجویز می‌شود که غده تیروئید بیش از اندازه بزرگ شده باشد.
پزشکان برای درمان کم‌کاری تیروئید معمولا قرص تیروکسین را تجویز می‌کنند. مصرف این قرص تیروئید، عملکرد غده را به حالت طبیعی برمی‌گرداند.
در این میان ید درمانی نیز یکی دیگر از روش‌های بهبود تیروئید در میان مبتلایان به بیماری تیروئیدی محسوب می‌شود.

چه زمانی درمان بیماری تیروئید نیاز به جراحی دارد؟

زمانی در بیمار نیاز به جراحی تیروئید حس می‌شود که او یکی از علائم زیر را به صورت حاد داشته باشد.

• گواتر تا اندازه‌ای بزرگ شده باشد که باعث ایجاد علائم انسدادی تنفس یا مشکلات بلع شود؛
• مشاهده تومور خوش‌خیم؛
• سرطان تیروئید؛
• پرکاری شدید تیروئید؛
• کیست‌های مکرر تیروئید؛
• زمانی که نوع ندول مشخص نباشد؛

انجام عمل تیروئید حتما باید توسط متخصص صورت بگیرد و قبل از آن باید هر گونه عارضه احتمالی و درمان‌های جایگزین جراحی از وی پرسیده شود.

آیا مشکل تیروئید جدی است؟

غده تیروئید یکی از مهم‌ترین غده‌هایی است که در صورت عدم عملکرد مناسب فرد را دچار اختلالات بسیاری می‌کند. این عوارض علاوه‌ بر مشکلات جسمانی، بیمار را دچار عوارض روحی و روانی نیز می‌کند. پس تشخیص و درمان به موقع بیماری تیروئید بسیار جدی تلقی می‌شود.

چه غذاهایی برای بیماری تیروئید ضرر دارد؟

در صورتی که به بیماری تیروئید مبتلا هستید، هنگام تغذیه باید به موارد مهمی توجه کنید و سبد غذایی خودتان را مطابق آن تهیه کنید. معمولا مصرف زیاد سیب‌زمینی شیرین، خانواده کلم‌ها و سویا برای مبتلایان به بیماری تیروئید توصیه نمی‌شود.

سوالات متداول در رابطه با بیماری تیروئید

لیست زیر شامل سوالات و پاسخ‌هایی است که در زمینه بیماری تیروئید به صورت عمومی از پزشکان پرسیده می‌شود. 

در صورتی که به سرطان تیروئید مبتلا شده‌اید، هیچ جای نگرانی وجود ندارد. زیرا این بیماری جزء سرطان‌های درمان‌پذیر است. تنها مشکلی که بعد از جراحی تیروئید و درمان سرطان وجود دارد، کمبود هرمون تیروئید در بدن است که با مصرف دارو جایگزین می‌شود.

در نظر داشته باشید که مصرف دارو می‌بایست متناسب با نوع سرطان، جنسیت و سن باشد.

در ادامه اگر سوال یا تجربه‌ای دارید و فکر می‌کنید ممکن است برای دیگران مفید باشد در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.