توسط : یبوست یکی از بیماری‌های شایع گوارشی است که می‌تواند باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره‌ی افراد گردد. درمان یبوست از فردی به فرد دیگر متفاوت است و تا حد زیادی به علت اصلی این بیماری بستگی دارد.که درمان گیاهی یبوست یکی از روش های ایمن برای رفع یبوست است. اگر شما نیز از آن دسته افرادی هستید که گاه و بی‌گاه با یبوست مواجه می‌شوید و عوارض این بیماری باعث ایجاد آسیب در زندگی روزمره‌تان شده است، با به کارگیری روش‌های درمانی پیشنهاد شده در این مطلب کافه نبض داروپلاس می‌توانید خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید. در این مطلب با علل، علائم، عوارض و روش‌های درمان بیماری یبوست آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.
یبوست یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش است و افراد در هر سنی ممکن است به آن دچار شوند. این بیماری در پی کند شدن حرکات روده و ایجاد مشکل در دفع مدفوع ایجاد میشود. هر چند کم‌تر از سه بار اجابت مزاج در هفته به عنوان معیار یبوست در نظر گرفته میشود، ولی در واقع یبوست، فاصله گرفتن از الگوی اجابت مزاج افراد است.
الگوی اجابت مزاج از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بعضی از افراد چندین بار در روز اجابت مزاج دارند، در حالی که بعضی افراد هر چند روز یک بار. با این حال یک واقعیت مسلم وجود دارد و آن این است که هر چه فاصله‌ی اجابت مزاج کم‌تر باشد دفع مدفوع آسان‌تر خواهد بود. علائم یبوست عبارتند از:
- کم‌تر از سه بار اجابت مزاج در طول هفته
- اجابت مزاج سخت و دردناک
- حالت تهوع
- نفخ شکم
- از دست دادن اشتها
- دفع مدفوع سفت و خشک
- فشار آوردن به خود برای ایجاد حرکات در روده‌ها
- احساس عدم تخلیه‌ی روده بعد از اجابت مزاج
- نیاز به کمک برای تخلیه‌ی روده، مثلاً فشار دادن شکم با کمک دستان
علت ایجاد یبوست
روش درمان بیماری یبوست، بسته به علت ایجاد کننده‌ی آن می‌تواند متفاوت باشد. یبوست زمانی اتفاق می‌افتد که حرکات روده‌ی بزرگ کند شده باشند. وظیفه‌ی روده‌ی بزرگ جذب آب پس مانده‌ی مواد غذایی است. پس مانده‌ی مواد غذایی بعد از هضم غذا وارد روده‌ی بزرگ میشوند. هر چه مدفوع زمان طولانی‌تری درون روده باقی بماند، آب بیشتری را از دست خواهد داد.
از دست دادن آب مدفوع باعث خشک و سخت شدن آن میشود و دفع آن را به عملی دشوار و دردناک تبدیل می‌کند. شایع‌ترین علل اساسی ابتلا به یبوست عبارتند از:
- عدم نوشیدن مایعات به اندازه‌ی کافی
- رژیم غذایی کم فیبر
- عدم تحرک کافی
- مقاومت در برابر تمایل به دفع مدفوع
- مصرف بیش از اندازه‌ی محصولات لبنی
- ایجاد تغییر در رژیم غذایی
- بارداری
- رفتن به سفر و یا ایجاد هر گونه تغییر عمده‌ی دیگر در برنامه‌ی روزانه
ابتلا به برخی بیماری‌ها نیز می‌تواند در ایجاد یبوست موثر باشد. بیماری‌هایی مانند:
- فشار خون
- دیابت
- کم‌کاری تیروئید
- سرطان روده‌ی بزرگ
- سرطان رکتوم
- سندرم روده‌ی تحریک پذیر
- اختلالات نورولوژیک
- سندرم روده‌ی تنبل
- انسداد روده
- باریک شدن روده‌ی بزرگ
- نقص ساختاری در دستگاه گوارش
- آسیب نخاعی
- بیماری‌های هورمونی
- پارکینسون
- سکته
- استرس
- افسرگی
علاوه بر همه موارد ذکر شده، مصرف برخی داروها می تواند باعث بروز یبوست شوند که لیست این داروها عبارتند از:
- داروهای ضد درد
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
- داروهای فشار خون
- داروهای ضد تشنج
- داروهای ضد‌افسردگی
- آنتی‌اسیدهای حاوی کلسیم یا آلومینیوم
- داروهای ضد اسید کلسیم بالا
- قرص آهن
- داروهای ضد‌آلرژی
داروهای ملین موثر در درمان سریع یبوست
داروهای ملین با افزایش حرکات روده‌ها به درمان یبوست و خروج راحت‌تر مدفوع از بدن کمک می‌کنند. ملین‌ها را می‌توان در چهار دسته‌ی اصلی دسته بندی کرد:
- ملین‌های حجم دهنده: این نوع ملین‌ها با افزایش حجم مدفوع باعث تحریک روده‌ها می‌گردند. اثر بخشی این دارو کمی زمان بر است و برای رسیدن به نتیجه ی مورد نظر باید چند روز متوالی مورد استفاده قرار بگیرند. این داروها باید همراه با آب فراوان مصرف شوند در غیر این صورت خطر انسداد روده را افزایش خواهند داد.
- ملین‌های محرک: این نوع از ملین‌ها با تحریک انقباض عضلات روده، باعث سرعت بخشیدن به حرکات روده می‌گردند. اثر بخشی این داروها نسبت به ملین‌های حجم دهنده سریع‌تر است و معمولاً 6 تا 12 ساعت پس از مصرف اثر بخش خواهند بود.
- ملین‌های اسموتیک: این ملین‌ها مایعات را به داخل روده می‌کشند و باعث تسهیل شدن حرکت مدفوع درون روده‌ها میشوند.
- ملین‌های نرم کننده: این نوع ملین‌ها با افزایش رطوبت مدفوع باعث نرم شدن و دفع راحت آنها از بدن میشوند. مصرف این دارو برای بیماران مبتلا به شکاف معقدی، بواسیر، بیماری‌های قلبی و سالمندان خطرناک می‌باشد.
پودر دانه کتان و رفع یبوست
پودر دانه کتان یکی از داروهای گیاهی مورد استفاده در درمان بیماری یبوست می‌باشد. این دانه‌ی خوراکی دارای خواص ملین است و در بهبود سندروم روده تحریک‌پذیر نیز موثر است. پودر دانه کتان حاوی ترکیبات به نام موسیلاژ نیز می‌باشد. موسیلاژ پس از حل شدن حجیم شده و تبدیل به ماده‌ای ژلاتینی می گردد که به رفع یبوست کمک می‌کند.
تاثیرات شياف برای يبوست
استفاده از شیاف گلیسیرین به عنوان یک داروی ملین می‌تواند، به درمان یبوست کمک کند. این دارو معمولاً بین 15 تا 60 دقیقه بعد از مصرف باعث تحریک حرکت روده‌ها می‌گردد و در نهایت منجر به اجابت مزاج میشود. تعدادی از عوارض احتمالی این دارو:
- مدفوع خونی
- خونریزی مقعد
- گرفتگی عضلات
- سردرد و سرگیجه
- اسهال
- احساس درد در شکم
- احساس تشنگی مداوم
- تهوع
- افزایش قند خون
رژیم غذایی مناسب برای رفع یبوست
واکنش بدن افراد مختلف نسبت به مواد غذایی یکسان نیست با این حال پیروی از یک رژیم غذایی سالم و طبیعی می‌تواند به درمان یبوست کمک کند. در صورت ابتلا به یبوست بهتر است نکات زیر را در رژیم غذایی خود رعایت فرمایید:
- نوشیدن آب به مقدار کافی: یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به یبوست عدم تأمین آب مورد نیاز بدن است. کم آبی بدن باعث خشک و سخت شدن مدفوع و ابتلا به یبوست می‌گردد.
- مصرف محصولات حاوی پروبیوتیک: پروبیوتیک‌ها که معمولاً به عنوان باکتری‌های مفید شناخته میشوند و می‌توانند به سلامت روده‌ها و نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند.
- قرار دادن انواع سوپ و آش در رژیم غذایی: سوپ و آش از غذاهای بسیار مقوی هستند که هضم آن ها بسیار آسان است. این غذاها می‌توانند به افزایش رطوبت مدفوع کمک کنند و باعث شوند عمل دفع راحت‌تر صورت گیرد.
- مصرف روغن زیتون و بذر کتان: روغن زیتون و بذر کتان با اثر ملین ملایمی که دارند به کاهش یبوست کمک می‌کنند. همچنین این روغن‌ها حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند عمل هضم را نیز بهبود بخشند.
- افزایش میزان مصرف فیبر غذایی: بهترین روش درمان یبوست مصرف مواد غذایی حاوی فیبر است. این مواد غذایی با افزایش حجم و نرم کردن مدفوع در درمان یبوست موثر هستند.
مصرف میوه و سبزیجات برای درمان یبوست
فیبر بخشی از کربوهیدات‌های گیاهان است که برای انسان‌ها قابل هضم نمی‌باشد. مصرف فیبر برای سلامت روده‌ها بسیار مفید است. فیبرهای غذایی می‌توانند میزان مدفوع را افزایش داده و باعث نرم‌تر شدن آن گردند. برای درمان یبوست مصرف مواد غذایی حاوی فیبر بسیار موثر هستند. این ماده‌ی غذایی در تمام گیاهان از جمله میوه‌ها، سبزیجات، غلات، مغزها و دانه‌ها یافت میشود. فیبر را بر اساس حلالیت به دو گروه تقسیم می کنند:
فیبرهای نامحلول: این نوع فیبرها به حجیم شدن مدفوع کمک می‌کنند. در واقع مانند جارو همه‌ی محتویات روده را به سمت بیرون به حرکت در می‌آورند. مانند:
- گندم
- سبزیجات
- غلات
- فیبرهای محلول: این نوع فیبرها با جذب آب باعث حالت ژله‌ای مدفوع میشوند. این امر به حرکت سریع تر و راحت تر مدفوع در روده کمک می کند. مانند:
- جوی دوسر پرک
- آجیل
- دانه‌ها
- حبوبات
- برخی از میوه‌ها و سبزیجات
2. میوه‌ها و سبزیجاتی که حاوی میزان زیادی فیبر هستند عبارتند از:
- آلو خشک
- سیب
- گلابی
- کیوی
- انجیر
- خانواده مرکبات
- اسفناج
- کلم بروکلی
- سیب‌زمینی
- لوبیا
- نخود فرنگی
- نان سبوس‌دار
- سبوس جوی دوسر
- دانه‌های کتان
- عدس
- کفیر
مصرف آب و مایعات بیشتر
کمبود آب در بدن یکی از علل اصلی ابتلا به یبوست است. مصرف کافی آب و مایعات دیگر قدم مهمی در درمان یبوست است. دستگاه گوارش بدن برای دفع مواد زائد نیازمند آب و مایعات زیادی است. اگر میزان مایعات موجود در بدن کافی نباشد، مدفوع سخت و خشک می‌گردد و دفع آن بسیار دشوار و دردناک خواهد بود.
افزایش مقدار آب در داخل روده می‌تواند به نرم شدن مدفوع و تحریک حرکات روده کمک کند. بنابراین بهتر است در طول روز حداقل 8 لیوان آب نوشیده شود.
مصرف شیر بیشتر و درمان یبوست
شیر و لبنیات دارای فیبر بسیار پایینی هستند و برخلاف باور عامیانه، مصرف زیاد این مواد غذایی می‌تواند احتمال ابتلا به یبوست را افزایش دهد. افزایش احتمال ابتلا به یبوست با مصرف شیر و لبنیات به خصوص در کودکانی مشاهده میشود که قادر به تحمل پروتئین موجود در گاو نیستند.
از طرف دیگر نوشیدن بیش از حد شیر توسط کودکان می‌تواند جایگزین دریافت مواد غذایی حاوی فیبر گردد و به این ترتیب این کودکان بیشتر در خطر ابتلا به یبوست قرار خواهند گرفت.
مصرف خاکشیر و رفع یبوست
در طب سنتی خاکشیر به عنوان یک داروی ملین شناخته میشود. خاکشیر می‌تواند به افزایش حرکات روده و درمان بیماری یبوست کمک کند. برای درمان یبوست لازم است شربت خاک شیر با آب گرم تهیه گردد. در صورتی که با آب سرد تهیه گردد جهت درمان بیماری اسهال مفید خواهد بود.
عرق گیاهی برای رفع یبوست
از قرن‌ها پیش برای درمان یبوست از گیاهان دارویی کمک گرفته شده است. یکی از بهترین روش‌های استفاده از خواص این گیاهان تهیه عرقیجات آنها می‌باشد. در ادامه با تعدادی از عرقیجات گیاهی که به درمان یبوست کمک می‌کنند آشنا خواهیم شد.
عرق بابونه: بابونه یکی از موثرترین گیاهان دارویی برای رفع یبوست است. عرق بابونه با کمک خواص تسکین بخش خود می‌تواند به تسکین عضلات روده و حرکات سریع‌تر این عضلات کمک کند.
عرق رازیانه: رازیانه یکی از مفید‌ترین گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌های گوارشی به خصوص یبوست می‌باشد. عرق رازیانه دارای خواص ضد التهاب می‌باشد و به تحریک روده‌ها کمک می‌کند.
عرق گزنه: گزنه بهترین داروی گیاهی برای درمان یبوست است. عرق گزنه با افزایش سرعت حرکت عضلات روده می‌تواند به افزایش سرعت دفع و درمان سایر مشکلات گوارشی کمک کند.
لازم به ذکر است که در صورتی که کودک شما به یبوست دچار شده است پیش از استفاده از انواع عرقیجات با پزشک متخصص مشورت کنید زیرا ممکن است منجر به اسهال کودکان گردد.
پرهیز غذایی برای درمان یبوست
مصرف برخی از مواد غذایی احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند. با پرهیز از مصرف این مواد غذایی می‌توان قدم بزرگی در راه درمان یبوست برداشت. در ادامه با این مواد غذایی بیشتر آشنا خواهیم شد:
- الکل: مصرف الکل می‌تواند با افزایش میزان ادرار، حجم مایعات از دست رفته‌ی بدن را افزایش دهد. از دست دادن مایعات بدن اغلب با افزایش خطر ابتلا به یبوست همراه است.
- گلوتن: افرادی که به بیماری سلیاک، NCGS یا IBS مبتلا هستند، پس از مصرف گلوتن و گندم به یبوست دچار میشوند.
- غلات فرآوری شده: در طی فراوری غلات، قسمت سبوس، که حاوی فیبر است، از دانه جدا میشود. مصرف غلات فراوری شده می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به یبوست گردد.
- شیر و محصولات لبنی: مصرف لبنیات در برخی از افراد احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهد. این مشکل معمولاً در کودکان و بزرگسالانی مشاهده میشود که دچار حساسیت نسبت به پروتئین‌های گاوی هستند.
- گوشت قرمز: گوشت قرمز که حاوی چربی است و هضم چربی نیازمند زمان زیادی است، بنابراین غذاهایی مانند گوشت قرمز که حاوی چربی هستند احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند. از طرف دیگر میزان فیبر موجود در گوشت قرمز نیز بسیار پایین است. بنابراین بهتر است افرادی که به یبوست مبتلا هستند مواد غذایی دیگری مانند لوبیا، عدس و نخود را جایگزین گوشت قرمز نمایند.
- فست فود و غذاهای سرخ شده: میزان بالای چربی و نمک موجود در این غذاها همراه با میزان پاین فیبر موجود در آنها باعث میشود در میان غذاهایی که خطر ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند دسته بندی شوند.
- خرمالو: خرمالو حاوی ماده‌ای به نام تانن است که باعث کند شدن فرایند هضم غذا میشود. بنابراین می‌تواند خطر ابتلا به یبوست را افزایش دهد.
درمان یبوست سالمندان در طب سنتی
بعضی از راه‌کارهای درمان یبوست در طب سنتی برای سالمندان پرهیز از مصرف آن دسته از مواد غذایی که احتمال ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهند. مانند: موز نارس، چای، پنیر، شکلات و…
سالمندان بهتر است به جای مصرف مواد غذایی ذکر شده به مصرف این مواد غذایی بپردازند:
- حبوبات
- غلات سبوس دار
- سبزیجات
- میوه‌ها
- آجیل
- غذاهای پر فیبر
همچنین مصرف کافی مایعات و داشتن تحرک و فعالیت بدنی به درمان یبوست آنها کمک می‌کند.
درمان يبوست كودكان و نوزادان
ابتلا به یبوست یکی از بیماری‌های شایع درمیان کودکان است. کودکان در سه مرحله از زندگی نوزادی، نوپایی و کودکی بیشتر امکان مواجه با این بیماری را دارند. زیرا در نوزادی غذاهای جامد به رژیم غذایی نوزاد اضافه میشوند، در نوپایی زمانی که کودک استفاده از توالت را می‌آموزد و در کودکی به دلیل بروز اضطراب ناشی از شروع روابط اجتماعی کودک ایجاد میشود.
برای درمان یبوست کودکان لازم است به چند نکته توجه شود:
کودکان به 3 تا 4 لیوان آب در طول روز نیاز دارند. اطمینان حاصل کنید که کودک شما به میزان مورد نیاز بدن خود مایعات دریافت می‌کند. میزان فیبر دریافتی رژیم غذایی کودک خود را افزایش دهید. مصرف غلات، سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند در تأمین فیبر مورد نیاز کودکان موثر باشد.
مصرف برخی مواد غذایی که می‌توانند احتمال ابتلا به یبوست را افزایش دهند کنترل نمایید، موادی مانند نوشابه، چای، فست فود و غذاهای سرخ کردنی.
عوارض ایجاد یبوست برای بدن
ابتلا به یبوست به خودی خود نیز می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی و اختلالات فراوانی در زندگی عادی شود. با این حال این بیماری عوارضی را به دنبال دارد که ممکن است خطرناک باشند و نیاز به پیگیری دارند. بهتر است قبل از ابتلا به این عوارض خطرناک، روش‌های درمان یبوست را امتحال کنیم. برای مثال برخی داروهای گیاهی مانند عصاره ختمی زرد بند در بهبود یبوست موثر عمل می‌کند و به رفع یبوست کمک می‌کند. به همین دلیل برای خرید عصاره ختمی بی هیچ شکی اقدام کنید.
عوارض ابتلا به یبوست مزمن عبارتند از:
بواسیر: ایجاد فشار زیاد هنگام عمل دفع، باعث ایجاد تورم و وریدهای داخلی در اطراف معقد می‌گردد.
شکاف معقدی: سفت و سخت شدن مدفوع می‌تواند باعث ایجاد پارگی در معقد گردد.
خونریزی معقد: ایجاد زخم و پارگی در قسمت معقد می‌تواند باعث خونریزی شود.
افتادگی رکتوم: فشار وارد کردن به روده در زمان دفع می‌تواند باعث کشیدگی و بیرون زدگی قسمتی از معقد گردد.
دیورتیکولیت: در روده‌ی بزرگ بعضی از افراد کیسه‌های حباب شکلی وجود دارد که دیورتیکول نام دارند. انسداد مدفوع درون روده‌ی بزرگ می‌تواند باعث التهاب و عفونت این کیسه‌ها گردد. نام این بیماری دیورتیکولیت است.
بی‌اختیاری ادرار: عضلات کف لگن نقش مهمی در کنترل مثانه دارند. ایجاد فشار بیش از حد و طولانی مدت به این عضلات می‌تواند باعث آسیب دیدن این عضلات و بی‌اختیاری ادرار گردد.
انباشت بیش از حد مدفوع: یبوست می‌تواند باعث تجمع مدفوع سفت شده در روده شود که برای بدن بسیار خطرناک است.
سوالات رایج
در این قسمت به سوالات رایج شما درباره‌ی یبوست و درمان‌های گیاهی این بیماری پاسخ خواهیم داد.
برای درمان یبوست به کدام متخصص مراجعه کنیم؟
بعد از مشاهده‌ی علائم ابتلا به بیماری یبوست و عدم کارایی روش‌های درمان خانگی می‌توان به دکتر متخصص گوارش مراجعه کرد.
آیا شیره‌ی انجیر برای یبوست کودکان مفید است؟
شربت انجیر با افزایش حرکات روده و کمک به هضم غذا می‌تواند به درمان یبوست کودکان کمک کند. مصرف این شربت برای افزایش اشتها و رشد کودکان نیز بسیار مفید می‌باشد.
