توسط : اسهال و استفراغ از جمله مشکلات شایع کودکان است به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. این بیماری در فصل تابستان شایع‌تر است. با وجود اینکه در اغلب موارد این بیماری درمان می‌شود، اما در برخی موارد می‌تواند سلامت کودکان را به خطر بیاندازد. بنابراین باید آن را بسیار جدی بگیرید.
چرا کودکان دچار استهال و استفراغ می‌شوند؟ در صورت ابتلا به اسهال و استفراغ چه غذایی برای آن‌ها خوب است؟ چگونه متوجه شویم که آب بدن کودکمان کم شده است؟
اگر شما هم به دنبال پاسخ این سوال‌ها هستید، با کافه نبض همراه شوید تا جواب خود را بگیرید.
دلیل اسهال و استفراغ کودکان چیست؟
دلایل متعددی می‌توانند باعث اسهال و استفراغ در کودکان شوند. تعدادی از این عوامل عبارتند از:
گاستروانتریت: این بیماری با ایجاد التهاب در دستگاه گوارش باعث ایجاد اسهال، استفراغ، درد در ناحیه ی شکم و گرفتگی می‌شود.
ویروس: عفونت ویروسی یکی از علت‌های اصلی اسهال در کودکان است و بیشتر در ماه‌های زمستان یا در مناطق آب و هوایی سرد مشاهده می‌شود. عفونت ویروسی معمولاً ۱۲ ساعت تا ۵ روز پس از مواجهه شروع می‌شود و طی سه تا هفت روز برطرف می‌شود. علائم عفونت ویروسی می تواند شامل تب، اسهال آبکی، استفراغ، گرفتگی شکم، کم اشتهایی، سردرد و دردهای عضلانی باشد.
باکتری: عفونت‌های باکتریایی بیشتر در مکان‌هایی وجود دارد که آب آشامیدنی غیر ایمن وجود دارد و یا سیستم فاضلاب آن ضعیف است. تب شدید و اسهال خونی یا حاوی مخاط بیشتر در اسهال باکتریایی دیده می‌شود.
انگلی: با اینکه آلودگی به انگل در کشورهای پیشرفته غیر معمول می‌باشد، اما ممکن است در کودکانی که اخیراً آب آلوده مصرف کرده‌اند (از جمله در استخرها) یا در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند، ایجاد بیماری کند. اسهال ناشی از عفونت‌های انگلی ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه داشته باشد.
مسمومیت غذایی: مسمومیت غذایی ظرف چند ساعت پس از خوردن غذای فاسد ایجاد می‌شود. علت آن سموم و میکروب‌های موجود در غذاهایی است که به مدت طولانی کنار گذاشته می‌شوند. به صورت معمول علائم بعد از ۲۴ ساعت از بین می‌روند.
مصرف آنتی بیوتیک: بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها باعث اسهال خفیف می‌شوند. این یک واکنش آلرژیک نیست و باید به مصرف آنتی بیوتیک ادامه داد اسهال معمولاً یک تا دو روز پس از اتمام آنتی بیوتیک برطرف می‌شود. اگر کودکی که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کند، اسهال شدیدی داشت، اسهالش حاوی خون است یا پس از قطع آنتی بیوتیک برطرف نمی‌شود، با پزشک خود تماس بگیرید.
علائم و نشانه‌های اسهال و استفراغ
ابتلای کودکان به اسهال و استفراغ می‌تواند سلامتی و حتی جان کودک را مورد تهدید قرار دهد. علائم و نشانه های ابتلای کودک به اسهال و استفراغ عبارتند از:
- دفع مکرر مدفوع
- شل یا رقیق شدن مدفوع
- احساس نفخ یا درد در قسمت شکم
- درد در قسمت رکتال
- حالت تهوع و یا استفراغ
- کاهش وزن
- تب
- کرامپ و گرفتگی
اسهال و استفراغ و خطر تشنج
ابتلای کودکان به اسهال و استفراغ باعث از دست رفتن مقدار زیادی از آب بدن کودکان می‌شود. همراه با از دست رفتن آب بدن در کودکان سطح الکترولیت‌ها و یون‌ها نیز به مقداری زیادی کاهش پیدا می‌کند. همین موضوع احتمال ابتلا به تشنج در کودکان را افزایش می‌دهد.
برای کاهش دادن خطر تشنج در کودکان بعد از اسهال و استفراغ باید به طور مرتب محلول ORS به آن‌ها خورانده شود تا الکترولیت‌ها و یون‌های از دست رفته در بدن کودک جایگزین شوند. اگر کودک تنها مایعات بنوشد آب از دست رفته‌ی بدن جبران می‌شود ولی احتمال تشنج کاهش نمی‌یابد.
درمان استفراغ در کودکان چیست؟
روش‌های درمان اسهال و استفراغ در کودکان با توجه به دلایل متفاوتی که می‌توانند موجب ابتلا به این بیماری شوند متفاوت می‌باشد. درمان اصلی اسهال و استفراغ کودکان جلوگیری از کم‌آبی بدن و جبران الکترولیت‌های از دست رفته است.
ادامه‌ی درمان کاملاً بستگی به دلیل مبتلا شدن کودک به این بیماری دارد و باید از درمان‌های مخصوص بیماری‌های میکروبی، انگلی و … استفاده کرد.
اسهال و استفراغ در کودکان چقدر طول می‌کشد؟
کوتاه یا طولانی بودن زمان ابتلا به اسهال و استفراغ در کودکان بسته به دلیل ابتلا شدن به این بیماری می‌تواند متفاوت باشد. در صورتی که دلیل اسهال و استفارغ در کودک ابتلا به مسمومیت غذایی باشد، کودک بعد از ۲۴ ساعت بهبود پیدا می‌کند. ولی بیماری‌های انگلی که باعث اسهال و استفراغ می‌شوند ممکن است تا ماه‌ها ادامه داشته باشند.
چه شرایطی کودک شما را به اسهال و استفراغ مبتلا می‌کند؟
اسهال و استفراغ در کودکان ممکن است به دلیل شرایط مختلفی ایجاد شود، از جمله موارد زیر:
- عفونت باکتریایی
- عفونت ویروسی
- عدم تحمل غذایی یا آلرژی
- انگل‌ها
- واکنش به داروها
- یک بیماری روده‌ای، مانند بیماری التهابی روده
- یک اختلال عملکردی روده، مانند سندرم روده تحریک پذیر
- جراحی در معده یا کیسه صفرا
چه نوع مایعاتی را نباید به کودک اسهال و استفراغی بدهیم؟
از دادن خوراکی هایی مثل آب و آب میوه به کودکان مبتلا به اسهال و استفراغ خودداری کنید. نوشیدن آب به تنهایی نمی‌تواند از دست رفتن الکترولیت‌ها و یون‌ها را در بدن جبران کند و باعث تشنج می‌شود. نوشیدن آب میوه نیز به دلیل انتقال سریع از معده به معقد باعث شدیدتر شدن اسهال می‌شود.
چه غذایی برای اسهال و استفراغ کودکان خوب است؟
مهم‌ترین خطراتی که بعد از اسهال و استفراغ کودک را تهدید می‌کنند کم‌آبی و پایین آمدن میزان کالری در بدن کودک هستند. تغذیه‌ی کودک بعد از ابتلا به اسهال و استفراغ اهمیت زیادی دارد. ولی گاهی والدین در انتخاب مواد غذایی درست برای کودک دچار اشتباه می‌شوند. تغذیه‌ی مناسب نوزادان و کودکان با هم متفاوت هستند.
در صورتی که کودکی شیرخوار به اسهال و استفراغ مبتلا شود باید به تغذیه با شیر مادر ادامه داد. شیر مادر الکترولیت‌های مورد نیاز بدن کودک، آب لازم و کالری مورد نیازش را تامین می‌کند.
در کنار مصرف شیر مادر ممکن است لازم باشد به کودک ORS نیز داده شود. در صورتی که کودک از شیر خشک تغذیه می‌کند باید از رقیق‌تر کردن شیر خشک برای جلوگیری از کم آب شدن بدن کودک جلوگیری کرد.
به جای این کار بهتر است آب و سایر مایعات را در کنار شیر خشک به کودک داد. ممکن است پزشک نوع شیر خشک کودک را به انواع بدون لاکتوز آن تغییر دهد یا برای چند ساعت مصرف ORS را به جای شیر خشک تجویز نماید. برای کودکان خردسال مبتلا به استهال و استفراغ ORS و مایعات بدون گاز و کم قند برای جبران کم آبی بدن کودک بسیار مفید هستند.
بهتر است برای کودک غذاهای نرم وساده مانند هویج پخته، مرغ ساده ی بدون چربی و موز تهیه شود. غذاهای حاوی نشاسته مانند نان تست، برنج ساده و سیب زمینی نیز برای کودک بیمار مفید هستند.
در این مدت باید از مصرف نوشابه‌های گازدار، آب میوه‌ی طبیعی و لوبیا خودداری کرد. بعد از توقف اسهال و استفراغ باید به تغذیه ی کودک با مواد غذایی که هضم آسانی دارند، ادامه داد.
در اثر اسهال و استفراغ چگونه متوجه شویم که بدن کودک دچار کم آبی شده؟
با از دست دادن آب و مایعات بدن ممکن است کودک دچار کم آبی شود. علائم ابتلای کودک به کم آبی عبارتند از:
- گریه‌ی بدون اشک یا تنها با چند قطره اشک
- پوست خشک و سرد
- احساس تشنگی
- چشمان گود رفته
- احساس سرگیجه
- کاهش ادرار (کمتر از ۴ بار در روز)
- ادرار تیره با بوی تند
- دست‌ها و پاهای سرد و لکه لکه
- دهان و لب‌های خشک
- بی‌حالی
- تحریک پذیری
- گودرفتگی نقطه‌ی نرم (fontanel) بالای سر کودک
اسهال و استفراغ کودکان در طب سنتی
طب سنتی برای درمان اسهال و استفراغ در کودکان مصرف داروهای گیاهی متنوعی را پیشنهاد می‌دهد.
بهتر است قبل از استفاده از این روش‌ها با پزشک کودک خود مشورت کنید.
دارچین: از مهم ترین خواص دارچین می‌توان به ضد اسهال و ضدنفخ بودن آن اشاره کرد.
دمنوش یونجه: دم کرده‌ی یونجه می‌تواند در درمان اسهال مفید باشد. مصرف زیاد یونجه به دلیل اثر نفخ آوری به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
علف هفت بند: این گیاه برای درمان اسهال مفید است.
ریحان: ریحان می تواند معده را قوی کند و داروی خوبی برای اسهال است.
موز نارس: موز نارس را می‌توانید له کرده و با یک فنجان شیر کم چرب مصرف کنید.
سیب: سیب را به صورت خورد شده یا رنده شده مصرف کنید.
ازگیل: مصرف ازگیل خام برای درمان اسهال مفید است.
ماست: در بین محصولات لبنی مصرف ماست کم چرب در زمان ابتلا به اسهال و استفراغ پیشنهاد می‌شود.
گل‌های خشک شده انبه: برای درمان اسهال مفید است. مغز هسته انبه نیز دارای خواص ضد اسهال است.
