توسط : زمانی که نام بیماری ذات الریه به گوشم می خورد، بی درنگ به یاد داستان آخرین برگ می افتم. دختر نقاشی که به این بیماری مبتلا شده بود و همزمان با به زمین ریختن برگ ها زندگانی او نیز رو به پایان می رفت. تصور به زمین نریختن آخرین برگ به او انگیزه ای داد تا بیماری اش را شکست دهد.
در گذشته ذات الریه یا سینه پهلو انسان را به تجربه مرگ نزدیک می کرد. اما امروز به مدد علم پزشکی جنگیدن با بیماری ذات الریه یا پنومونی دیگر کاری شاق و طاقت فرسا نیست. این امر مستلزم این است به موقع آن را تشخیص داده و اقدامات لازم برای درمان را انجام دهیم تا سلامت خود را بازیابیم. به هر روی باید این بیماری را جدی گرفت. در ادامه با کافه نبض همراه باشید تا با علائم، خطرات و نحوه درمان ذات الریه آشنا شوید.
ذات الریه یا پنومونی (Pneumonia) چگونه ایجاد می شود؟
ذات الریه یا پنومونی نوعی بیماری خطرناک ریوی است که با التهاب ریه ها بر اثر عفونت ایجاد می شود. در این حالت کیسه های هوایی از عفونت یا مایع دیگری پر شده و اکسیژن رسانی به خون را دچار مشکل می کنند. عامل این عفونت باکتری ها، ویروس ها و یا قارچ ها می توانند باشند. نوع خاص دیگری از پنومونی نیز وجود دارد که در آن بر اثر استشناق مواد سمی، ریه ها ملتهب می گردند.
پیش از کشف آنتی بیوتیک ها این بیماری یکی از مهمترین عامل مرگ و میر جهان به حساب می آمد. هنوز هم این بیماری برای کودکان، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می تواند خطرناک باشد.
چه چیزی باعث ذات الریه یا سینه پهلو می شود؟
مهم ترین علت بیماری ذات الریه عفونت ناشی از باکتری ها، ویروس ها و با احتمال کمتری قارچ ها گزارش شده است. کمی ریزبینانه تر بخواهیم علل این بیماری را جستجو کنیم به موارد زیر می رسیم:
- ویروس های آنفولانزا
- ویروس RVS (عامل اصلی ذات الریه نوزادان)
- باکتری استرپتوکوک نومونیا
- باکتری مایکوپلاسما نومونیا
- گازهای سمی
- عفونت قارچی
.این عوامل بیماری زا معمولا از طریق هوایی که تنفس می کنید وارد بدن شما می شود. در این میان باکتری ها از شایع ترین عوامل پنومونی می باشند که ممکن است پس از سرماخوردگی و یا آنفولانزا به ریه ها راه پیدا کنند. ویروس ها نیز از عوامل شایع ذات الریه کودکان می باشند. قارچ ها به ندرت موجب این بیماری می گردد و معمولا در بدن افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، دردسر ساز می شوند.
در اکثر اوقات بدن موفق می شود تا با آنها مبارزه کند و شما به سینه پهلو دچار نشوید. اما گاهی این عوامل قوی تر عمل می کنند و یا سیستم دفاعی بدن شما ضعیف است و بیمار می شوید.
ذات الریه و برونشیت چه فرقی با هم دارند؟
اگر سرفه می کنید، تب کرده اید و درد قفسه سینه دارید احتمالا این سوال برایتان پیش می آید که ذات الریه گرفته اید یا دچار برونشیت شده اید. به راستی این دو بیماری چه فرقی با هم دارند؟! نخست باید بدانید که برونشیت بر روی پوشش لوله های تنفسی که هوا را به ریه های شما انتقال می دهند، تاثیر می گذارد. این در حالی است که در بیماری ذات الریه یا پنومونی کیسه های بسیار کوچک هوا که آلوئول نام دارند، درگیر بیماری می شود.
بنابراین این دو بیماری ریوی بر قسمت های مختلفی از سیستم تنفسی اثر می گذارند. معمولا بسیاری از علائم این دو شبیه بهم است و پزشک با روش های تشخیصی دقیق تر می تواند معلوم کند که مشکل اصلی شما چیست. غالبا در ذات الریه بیمار درد قفسه سینه و تنگی نفس شدیدتری را تجربه می کند و تب بالاتری خواهد داشت.
چگونه از بیماری ذات الریه یا پنومونی مطلع شویم؟
اگر به موقع مطلع شوید که به ذات الریه مبتلا هستید می توانید زودتر بهبود پیدا کنید. پس زمان را از دست ندهید. علائم این بیماری را به خوبی بشناسید. به محض مشاهده این علائم به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک با معاینه و انجام آزمایشات مربوطه تشخیص قطعی را به شما اعلام خواهد کرد.
علائم ذات الریه در بزرگسالان
به گفته پزشکان پنومونی با سینه پهلو معمولا با سرفه و خلط سبز یا زرد خود را نشان می دهد. از دیگر علائم مهم ذات الریه در بزرگسالان می تواند به موارد زیر اشاره کرد.
- خستگی مفرط
- تب بالا (تا ۴۱ درجه سانتی گراد)
- لرز شدید
- سرفه های خلط دار
- درد قفسه سینه به ویژه هنگام خواب یا سرفه کردن
- حالت تهوع، اسهال و استفراغ
- کبودی لب ها ناشی از کمبود اکسیژن
- گیجی
- تنگی نفس
- بدن درد
علائم ذات الریه در کودکان و نوزادان
ذات الریه در کودکان و نوزادان می تواند خطرات جبران ناپذیری داشته باشد. از این رو با مشاهده علائم این بیماری در فرزند خود سریعا به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر می شود:
- تب
- سرفه خلط دار
- لرزیدن
- گرفتگی بینی
- استفراغ
- درد قفسه سینه
- شکم درد
- بی اشتهایی
- کبودی لب ها و ناخن ها
اگر ذات الریه بخش پایینی ریه در نزدیکی شکم را درگیر کرده باشد، کودک ممکن است تب، شکم درد و استفراغ داشته باشد و علائم تنفسی مشهودی نشان ندهد.
علائم ذات الریه در حیوانات چگونه است؟
ذات الریه در حیوانات مختلف می تواند موجب بیماری و حتی مرگ می شود. پستانداران، پرندگان و خزندگان در معرض ابتلا هستند. علائم بیماری در حیوانات شامل تب، تنفس سریع و دشوار، ترشحات بینی و کاهش میزان فعالیت می باشد. معمولا وقتی بیماری وخیم تر می شود حیوان دچار بی اشتهایی و سرفه های شدید می گردد.
از آنجا که آناتومی و فیزیولوژی ریه هر حیوان متفاوت با دیگر گونه هاست، پنومونی اثرات مختلفی روی هر گونه می گذارد. در حیوانات علاوه بر باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها، برخی انگل ها نیز می توانند عامل سینه پهلو باشند.
آیا بیماری ذات الریه مسری است؟
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، ذات الریه به دلایل مختلفی و توسط عوامل بیماری زا گوناگونی ایجاد می شود. از همین رو تنها برخی از انواع این بیماری مسری است و در همه موارد آن امکان سرایت وجود ندارد. ذات الریه ویروسی به راحتی می تواند از یک شخص به شخص دیگر انتقال پیدا کند. ویروس آنفولانزا که می تواند به بیماری ذات الریه نیز ختم شود، می تواند از راه تماس با بیمار یا سطوح آلوده به بدن فرد سالم منتقل شود. برخی از پنومونی های باکتریایی نیز قابل سرایت می باشند. ذات الریه قارچی از محیط آلوده نشات می گیرد و امکان انتقالش از بدن یک فرد به فرد دیگر وجود ندارد. مهم ترین راه های سرایت شامل موارد زیر می شود:
- استفاده از ظروف مشترک با فرد بیمار
- مایع تنفسی که از طریق سرفه یا عطسه ممکن است به شما منتقل شود
افراد در معرض خطر ذات الریه یا پنومونی
در اینجا باید خاطر نشان کرد که تمامی افرادی که به ویروس و باکتری آلوده می شوند لزوما دچار ذات الریه یا پنومونی نمی گردند. اما این عوامل بیماری زا برای افراد در معرض خطر می تواند دردسرساز شود و حتی برخی از آنها را به کام مرگ بکشاند. افراد در معرض خطر این بیماری عبارت هستند از:
- کودکان زیر ۲ سال
- سالمندان به خصوص افراد بالای ۶۵ سال
- زنان باردار
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف (به خصوص مبتلایان اچ آی وی و بیمارانی سرطانی که شیمی درمانی انجام می دهند.)
- افرادی که به دلایل دیگر در بیمارستان بستری شده اند
- افرادی که دچار مشکلات ریوی و تنفسی هستند
- افراد سیگاری
این افراد بسیار بیشتر از سایرین باید نگران این بیماری بوده و مراقب سلامتی خود باشند.
بیماری ذات الریه در سالمندان چه خطراتی دارد؟
ذات الریه در سالمندان ریسک بالاتری داشته و باید جدی تر گرفته شود. عوارض پنومونی از افت فشار، نارسایی کلیه گرفته تا انتقال باکتری از ریه به خون برای افراد مسن می تواند خطر مرگ را به همراه داشته باشد. به خصوص سالمندانی که به دلایل دیگر در بیمارستان ها بستری می شوند با مراقبت های لازم را انجام دهند تا از این بیماری به دور باشند.
بیماری ذات الریه در نوزادان و کودکان چه خطراتی دارد؟
متاسفانه همچنان ذات الریه یکی از عوامل مهم در مرگ و میر کودکان در جهان به شمار می آید. دلیل ۱۸ درصد مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال، بیماری سینه پهلو گزارش شده است. این بیماری کودکان آسیای جنوبی و کشورهای جنوب آفریقا را بیشتر تحت تاثیر خود قرار می دهد.
از همین رو آگاهی از عوامل بیماری زا و راه های پیشگیری از پنومونی برای والدین ضرورت دارد. درست است که پنومونی در هر سنی می تواند افراد را تحت تاثیر خود قرار دهد، اما کودکان به دلیل سیستم بدنی ضعیف تری که دارند آسیب پذیرترند.
مراحل بیماری ذات الریه یا سینه پهلو
به طور کلی بیماری ذات الریه یا همان سینه پهلو ۴ مرحله دارد:
- مرحله تثبیت که در ۲۴ ساعت نخست بیماری رخ می دهد. اگزودات های سلولی (مایع خارج سلولی که در نتیجه التهاب به وجود می آید) جایگزین هوای آلوئول ها می شوند.
- هپاتیزاسیون سرخ که در ۲ الی ۳ روز پس از مرحله تثبیت رخ می دهد. قوام ریه شبیه کبد است. بیشترین علائم در این دوره ظاهر می شود.
- هپاتیزاسیون خاکستری که دو سه روز پس از مرحله پیشین اتفاق می افتد. سد فیبرینی به وجود می آید تا از نفوذ باکتری جلوگیری شود.
- پاکسازی در انتهای بیماری است که بهبودی حاصل شده و علائم از بین می روند. ماکروفاژها سلول های غالب هستند. تنها سرفه خلط دار باقی می ماند.
چگونه از بروز ذات الریه جلوگیری کنیم؟
بدون شک پیشگیری از ذات الریه می تواند ما را از درد و رنج این بیماری در امان بدارد. این مساله به خصوص برای کودکان و دیگر جمعیت در معرض خطر اهمیت ویژه ای خواهد داشت. تمیز نگاه داشتن محیط زندگی از آلودگی ها، تماس نزدیک نداشتن با فرد بیمار و اکسیناسیون از مهم ترین راهکارهایی است که می توان از بروز سینه پهلو جلوگیری کنیم.
در کنار این موارد داشتن خواب کافی، تقویت سیستم ایمنی و دوری از مصرف مشروبات الکلی و سیگار می تواند کارساز باشد.
انجام واکسیناسیون
برای جلوگیری از ابتلا به برخی انواع ذات الریه، انجام واکسیناسیون برای افراد در معرض خطر امری ضروری است. واکسیناسیون برای کودکان به ویژه بسیار توصیه می شود. واکسن پنوموکوک ۱۳ برای نوزادان و کودکان خردسال تاثیرات پیشگیرانه بسیار خوبی خواهد داشت. برای ایمن سازی ۱ تا ۴ دوز از واکسن پنوموک ۱۳ با توجه به سن فرزندتان به او داده می شود. این واکسن به صورت عضلانی در کودکان بین ۶ ماه تا ۵ سال در ۴ نوبت تزریق می گردد.
سریعترین راه برای درمان ذات الریه یا پنومونی چیست
درمان سریع بیماری ذات الریه بر هر موضوع دیگری اولویت دارد. به خاطر داشته باشید که اگر دیر اقدام کنید و بیماری شدت یافته باشد، شانس موثر واقع شدن قوی ترین شیوه های درمان نیز ضعیف می شود. مهم ترین درمان این بیماری استفاده از آنتی بیوتیک های موثر، استراحت و در صورت نیاز تزریق مایعات از طریق سرم است.
تشخیص صحیح و به کار گرفتن داروهای مناسب در درمان هر چه سریعتر این بیماری موثر می باشد. فراموش نکنید نوشیدن مایعات به دلیل کمک به ایجاد خلط می تواند در روند بهبود کمک کننده باشد.
تشخیص و تست ذات الریه چگونه است؟
تست ها و روش های مختلفی برای تشخیص بیماری ذات الریه وجود دارد. پیش از هر چیز پزشک متخصص شما را معاینه می کند و به دقت به صدای تنفس شما گوش می دهد. در صورت اینکه مشکوک شود که شما به پنومونی مبتلا هستید برای شما آزمایش نمونه خلط و عکس از قفسه سینه می نویسد.
آزمایش نمونه خلط و آزمایش خون برای تشخیص نوع پنومونی و تجویز داروهای موثر برای درمان آن به کار گرفته می شود. آزمایش نمونه خلط نشان می دهد که عامل بیماری شما چیست و آزمایش خون شما شدت بیماری را مشخص می سازد.
درمان ذات الریه یا پنومونی
با توجه به اینکه بیماری چقدر پیشرفت کرده است و علت عفونت چیست درمان های متفاوتی برای ذات الریه اتخاذ می شود. پنومونی باکتریایی را می توان با پنی سیلین یا آنتی بیوتیک درمان کرد. اما پنومونی ویروسی با آنتی بیوتیک درمان نمی شود و باید از داروهای ضد ویروس استفاده کرد.
برای درمان پنومونی مایکوپلاسمایی هم می توان از آنتی بیوتیک ها بهره جست. مایکو پلاسما ها موجودات زنده کوچکی هستند که رفتاری ما بین ویروس ها و باکتری ها دارند.
در کنار درمان دارویی پزشکان راه های کمک کننده دیگری هم پیشنهاد می کنند. تمرینات تنفسی، استفاده از دارو های مسکن، تب بر و متوقف کننده سرفه و در صورت نیاز اکسیژن درمانی از جمله این راه های کمکی می باشند.
قویترین آنتی بیوتیک ذات الریه یا پنومونی چیست؟
همانطور که گفتیم پزشک بر اساس نوع ذات الریه و وضعیت بدنی بیمار ممکن انواع مختلفی از آنتی بیوتیک ها را تجویز نماید. یکی از قویترین آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت ریه حاد آمینوگلیکوزید ها هستند که آمیکاسین ها، استرپتومایسین ها، توبرامایسین ها، نئومایسین ها و جنتامایسین ها شامل این دسته می شوند. به خاطر داشته باشید که تنها پزشک متخصص است که می تواند آنتی بیوتیک مناسب برای شما انتخاب کند.
چه غذاها و میوه های برای ذات الریه خوب است؟
در کنار درمان های دارویی و استراحت کافی، مصرف برخی غذاها و میوه ها می تواند روند بهبودی شما را سرعت ببخشد. هر آنچه سیستم ایمنی شما قوی تر باشد، زودتر پنومونی را شکست داده و سلامت خود را باز خواهید یافت. بنابراین مواد غذایی مفید برای تقویت سیستم ایمنی بدن، برای درمان پنومونی نیز چاره ساز خواهند بود. استفاده از یک رژیم مدیترانه ای سبک می تواند بسیار مفید باشد. مصرف میوه، سبزیجات، مرغ و ماهی توصیه می گردد.
میوه ها و سبزیجات سرشار از ویتامین سی نظیر پرتقال، انواع توت ها، کیوی، لیمو ترش، کلم بروکلی، جعفری و سیر سیستم ایمنی شما راتقویت خواهد ساخت.
سوالات متداول در رابطه با ذات الریه
در این قسمت قصد داریم تا به چند پرسش بسیار متداول در خصوص بیماری ذات الریه یا همان سینه پهلو به اختصار پاسخ دهیم.
ذات الریه چقدر خطرناک است؟
با وجود تمامی پیشرفت های درمانی که در زمینه ذات الریه صورت گرفته است، این بیماری همچنان خطرناک و کشنده است. نکته جالب توجه این است که بسیاری از این مرگ ها قابل پیشگیری می باشد. اگر این بیماری را جدی نگیرید، خطرناک خواهد بود. خطر مرگ برای کودکان و افراد بالا ۶۵ سال بسیار بیشتر است.
چه گیاه دارویی برای ذات الریه مفید است؟
دمنوش گیاهی اکیناسه، دمنوش بارهنگ، جوشانده عناب، دم کرده گل ماهور و شربت انجیر از جمله داروهای گیاهی هستند که به عنوان درمان کمکی استفاده می شوند.
