توسط : بدون اغراق می توان گفت که هیچ چیزی نمی تواند به اندازه شیر مادر، هم از نظر عاطفی و هم از نظر جسمی برای فرزندتان تأثیر گذار باشد. چهار تا شش هفته اول شیردهی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به خصوص اگر بار اول است که مادر شدن را تجربه می کنید.
بنابراین بهتر است ابتدا اطمینان حاصل کنید که شیر شما برای فرزندتان کافی است یا نه. اگر شیر شما کمتر از حد طبیعی بود، نگرانی به دل راه ندهید. راه های بسیاری وجود دارد که این مشکل را برطرف می سازد.
در این مقاله تخصصی کافه نبض سعی داریم تا شما را با ساده ترین روش های افزایش شیر مادر آشنا سازیم.
اهمیت تغذیه نوزاد از شیر مادر
شیر دادن هم برای مادر و هم برای نوزاد مزایای زیادی به همراه دارد. حتما از اهمیت تغذیه فرزند از شیر مادر مطالب زیادی شنیده اید. اما شاید کمی تعجب کرده باشید که شیر دادن چه مزایایی برای خود مادر می تواند داشته باشد.
تحقیقات نشان داده است که شیردهی ریسک ابتلا به سرطان های پستان، رحم به خصوص دهانه رحم و تخمدان را کاهش می دهد. شیر مادر همچون معجونی شگفت انگیز برای طفل شما فواید فراوانی به همراه دارد.
برخی از مزایا شیر مادر برای نوزاد به قرار زیر می باشد:
- وارد شدن آنتی بادی های موجود در شیر مادر به بدن نوزاد که سیستم ایمنی را قوی ساخته و نوزاد را از ابتلا به بسیاری از بیماری ها مصون می دارد.
- کاهش احتمال ابتلا به آلرژی های غذایی و اگزما
- سلامت فک و دندان ها
- کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲
- کاهش احتمال ابتلا به عفونت ها
- کاهش احتمال ابتلا به سرطان کودکان
- کاهش احتمال ابتلا به اختلالات روده
- کاهش احتمال ابتلا به بیماری های تنفسی
به خاطر داشته باشید، محققان دریافتند که سیستم ایمنی فرزند شما در سال های اول زندگی کاملا بالغ نشده است. تا زمانی که سیستم ایمنی در حال تکامل می باشد، شیر مادر نقش مهمی در افزایش قدرت دفاعی بدن ایفا می کند.
از سویی دیگر اگر فرزند شما تغذیه خوبی داشته باشند روند تکامل سریعتر اتفاق می افتد.
از فواید فیزیکی شیردهی به نوزاد که گذر کنیم به مزایای خارق العاده روانی آن خواهیم رسید. نوزاد در هنگام مکیدن سینه صدای قلب مادر را می شنود و محیط امن نوزادی او را به خاطرش می آورد.
همین موضوع سبب احساس آرامش و امنیت خاطر نوزاد خواهد شد. بنابراین افزایش شیر مادر در صورتی که نوزاد به اندازه کافی آن را دریافت نکند، موضوعی حائز اهمیت به حساب می آید.
چگونگی تشخیص کم شدن شیر مادر
یکی از چالش هایی که اکثر مادران به خصوص آنهایی که برای اولین بار بچه دار شده اند با آن روبه رو می شوند، این است که آیا شیر آنها برای تغذیه فرزندشان کفایت می کند یا نه. در این مورد مطمئن ترین راه این است که کودک خود را مورد مطالعه قرار دهید.
اگر نوزاد وزن نرمالی داشته باشد، پس از شیر خوردن سرزنده شود. اگر شیر مادر برای نوزاد کافی نباشد علائم زیر معمولا در او دیده می شود.
- به اندازه کافی وزن نگرفتن نوزاد : طبیعی است که نوزادان در چند روز اول زندگیشان ۵ تا ۷ درصد از وزن هنگام تولد خود را از دست بدهند. اما بعد از آن تا چهار ماه اول باید به طور روزانه حدود ۲۰ تا ۳۰ گرم بر وزنشان افزوده شود.
- میزان دفع ادرار :نوزاد باید ۶ تا ۸ بار در روز باشد. پوشاک شیرخوار باید خیس شود. اگر این روند طبیعی وجود نداشته باشد ممکن است شیر مادر کافی نباشد.
- میزان دفع مدفوع: تا ۷ روز اول زندگی مدفوع شل و زرد رنگ بوده و معمولا ۴ بار در روز دفع می شود. پس از آن تا ۸ هفتگی ممکن است شیرخواران چندین روز هم مدفوع نکنند. اگر این روند طبیعی وجود نداشته یا اگر پس از پنج روز نخست، مدفوع شیرخوار همچنان تیره و بسیار کم باشد ممکن است شیر مادر به اندازه کافی نبوده باشد.
معمولا دلایل کاهش شیر مادر به قرار زیر می باشد:
- مشکلات هورمونی یا غدد درون ریز
- سابقه جراحی سینه
- مصرف داروی خاص
- تغذیه ناکافی
- اضطراب و استرس
- مصرف بیش از حد کافئین
- سیگار کشیدن
- خشک شدن شیر مادر در اثر شیر ندادن
مطمئن شوید نوزاد شیر کافی میخورد
یکی از مسائلی که مادران را به اشتباه می اندازد، شیر کافی ندارند این است که نوزاد به اندازه کافی شیر نمی خورد. برای همین خاطر باید اطمینان حاصل کنید که شیرخوار شما به اندازه کافی و به دفعات مورد نیاز از شیر شما تغذیه شده باشد.
معمولا نوزادان بین ۱۰ تا ۱۲ بار در روز شیر میل می کنند. یعنی به طور حدودی هر دو ساعت یک بار از شما تقاضا شیر دارند. معمولا خود نوزاد زمانی که سیر شود دست از مکیدن سینه شما بر می دارد.
به او آرامش دهید تا مکیدن سریع و نامنظم نداشته باشد. مکیدن ها باید عمیق و آرام باشد و بلعیدن همراه با صدا باشد. پس از اینکه نوزاد به اندازه کافی شیر خورد، سینه مادر احساس نرم تر شدن پیدا می کند.
سنجش وزن نوزاد در مراحل رشد
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، طفل شما در چند روز نخست زندگی وزنش تا ۷ درصد کاهش پیدا می کند. پس از گذشت ۱۰ روز این وزن به جای خود باز می‌گردد.
تا ۳ ماهگی شیرخوار باید حدودا چیزی بین ۱۴۰ تا ۲۱۰ گرم در هفته افزایش وزن داشته باشد. از ۳ ماهگی تا ۶ ماهگی وزن نوزاد ۱۰۵ تا ۱۴۷ گرم در هفته افزایش پیدا می کند.
از ۶ تا ۱۲ ماهگی فرزندتان چیزی حدود ۷۰ تا ۹۱ گرم در هفته وزنش بالا خواهد رفت. اینطور می توان بیان کرد که تا دوازده ماهگی وزن فرزندتان باید حدود سه برابر وزن زمان تولدش شود.
علائم و نشانه های کم شدن شیر مادر
اگر بخواهید با قطعیت و اطمینان کامل بفهمید که شیر شما کم شده و برای نوزادتان کافی نیست سه نشانه اساسی وجود دارد که باید آنها را بررسی کنید.
- وزن نگرفتن شیرخوار
- کمبود ادرار یا تیره بودن آن
- دفع مدفوع کمتر از دو بار در روز و غیرعادی بودن رنگ آن
پیش از این درباره یک به یک این نشانه ها مفصلا صحبت کرده ایم. باید توجه داشته باشید که مواردی وجود دارد که خود فرزندتان به اندازه کافی شیر نمی خورد و این موضوع ارتباطی به کمبود شیردهی شما نداشته و نیازی به امتحان کردن راه های افزایش شیر مادر نخواهید داشت.
اگر شیر شما کم شده باشد و دلیل آن به موارد زیر ارتباط نداشته باشد بهتر است به پزشک مراجعه کنید و سعی کنید میزان شیر خود را زیاد کنید. این موارد عبارت هستند از:
- شیر دادن به نحوه صحیح انجام نشده باشد: نوزاد باید با سینه شما چفت شود. برای این منظور بهتر است سر و بدن در یک راستا بوده و صورت شیرخوار روبروی پستان مادر قرار بگیرد و چانه اش به پستان بچسبد.
- تعداد دفعات شیردهی کافی نیست: توجه داشته باشید که نوزاد شما باید بین ۸ تا ۱۲ بار در روز شیر بخورد.
- زمان شیر خوردن کوتاه باشد: اگر شیرخوار هر دفعه به سرعت مکیدن را انجام داده و با آرامش و تا حد سیر شدن تغذیه نشود ممکن است افزایش وزن صورت نگیرد.
مهمترین روش های افزایش شیر مادر
اگر شیر شما کافی نیست ناامید نباشید، معمولاً با انجام چند قدم آسان می توان آن را به طور طبیعی افزایش داد. در صورتی که این روش ها جوابگو نباشد باز هم هیچ جای نگرانی نیست. استفاده از داروهای گیاهی و شیمیایی می تواند مشکل شما را حل کند.
راهکارهای طبیعی زیاد شدن شیر مادر عبارت است از:
- بدن خود را هیدراته نگه دارید: حداقل ۸ لیوان آب در روز بنوشید.
- رژیم غذایی متعادل و مقوی داشته باشید: مواد غذایی مغذی را انتخاب کنید که به شما انرژی دهد.
- ویتامین ها را از یاد نبرید: کلسیم، ویتامین د، آهن و فولیک اسید را باید به اندازه کافی دریافت کنید.
- پرستاری و هدایت نوزاد در هنگام شیردهی را با حوصله انجام دهید: بگذارید فرزندتان گرسنه شود، سپس به او شیر دهید و مراقب باشید به طور صحیح و با آرامش شیر خود را بخورد.
- بگذارید نوزاد از هر سینه کامل تغذیه کند: هر اندازه که فرزند بیشتر شیر بخورد و سینه خالی تر شود، پیامی به مغز ارسال می شود که تولید شیر مادر افزایش پیدا می کند.
- از پودر مکمل گالاکتومید استفاده کنید: این پودر از عصاره گالاکا، عصاره مالت و کلسیم کربنات تشکیل شده و در افزایش و تداوم شیردهی موثر می باشد.
- از پمپ پستان استفاده کنید: این پمپ ها برای دوشیدن شیر کاربرد دارند. این کار از لخته شدن شیر و تورم و دردناک شدن پستان های مادر جلوگیری به عمل می آورد.
افزایش شیر مادر با قرص و داروهای شیمیایی
در صورتی که روش های طبیعی زیاد کردن شیر مادر پاسخگو نشد، می توانیم با دستور پزشک از داروهای شیمیایی استفاده کنیم. دو دارو متداول که موجب افزایش شیر مادر می شوند عبارتند از:
قرص متوکلوپرامید: دارویی است که برای معالجه مشکلات معده مانند ریفلاکس، تهوع و استفراغ استفاده می شود. این قرص به عنوان رایج ترین دارو برای القاء شیردهی و افزایش شیر مادر در ایالات متحده به شمار می آید.
معمولاً نتایج آن پس از چند روز قابل مشاهده است و تا زمان ادامه دارو ادامه خواهد یافت.
خواب آلودگی، سردرد و بی قراری از عوارض احتمالی این دارو است. این قرص بیشتر از ۱۲ هفته نباید مصرف شود. اگر دچار بیماری خاصی هستید پیش از استفاده حتما از پزشک خود مشورت بگیرید.
قرص دومپریدون: دومپریدون نیز مانند متوکلوپرامید برای معالجه مشکلات معده مورد استفاده قرار می گیرد. در ایالات متحده موجود نیست. اما معمولاً در کانادا و سایر کشورها برای افزایش شیر مادر مصرف می شود.
در این کشورها اعتقاد بر این است که این قرص کم خطر تر از متوکلوپرامید است و عوارض جانبی کمتری دارد. اما از سویی دیگر سازمان غذا و دارو آمریکا به دلیل گزارش هایی از بروز عوارض قلبی استفاده داخل وریدی دومپریدون، این قرص را تایید نکرده است.
افزایش شیر مادر به روش طب سنتی و گیاهی
استفاده از داروهای گیاهی همانند قرص یا کپسول شیرافزا که از عصاره الکلی شش گیاه افزاینده شیر شامل رازیانه، انیسون، زیره سبز، شوید، جعفری و سیاهدانه تولید می شود، می تواند تاثیر شگفت انگیزی در زیاد کردن شیر مادر داشته باشد.
علاوه بر این در طب سنتی استفاده از موارد زیر برای افزایش شیر مادر به شدت توصیه شده است:
- عرق یا دم نوش رازیانه به همراه کمی عسل
- تخم جعفری و برگ آن
- عرق کاسنی
- زیره
- سیاه دانه
- یونجه
- شربت به لیمو
- تخم زردک
- تخم شوید
- ارده شیره و شیره انگور
رژیم غذایی مناسب مادران شیرده
استفاده از غذاهای مقوی برای زنان باردار سبب می شود تا علاوه بر حفظ سلامت مادر و نوزاد، شیردهی پس از تولد هم راحتت تر انجام شود.
علاوه بر این تغذیه در دوران شیردهی نیز نقش بسیار مهمی در زیاد شدن شیر مادر ایفا می کند. تا زمانی که به فرزند دلبندتا شیر می دهید نیاز به دریافت کالری اضافی خواهید داشت و معمولا باید روزانه ۶۰۰ تا ۵۰۰ کالری اضافی بخورید.
تا زمانی که کودک شما در ۶ ماهگی غذاهای دیگر را شروع کند و کمتر از شیر شما مصرف کند، این کالری اضافی برای بدنتان ضروری است.
رژیم شیردهی مناسب برای افزایش شیر مادر و تضمین کننده سلامت او و فرزندش باید موارد زیر را در خود گنجانده باشد.
- پروتئین ها مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، لوبیا ، آجیل و دانه ها (روزی دو تا سه بار توصیه شده است)
- لبنیات
- دارچین
- سبزیجات به خصوص سبزیجات سبز تیره و زرد به خصوص هویج (تا سه وعده در روز توصیه شده)
- میوه ها (دو وعده در روز)
- غلات سبوس دار مانند گندم، جو دوسر و ماکارانی
- نوشیدن آب حداقل ۸ لیوان در روز
توصیه غذایی برای مادران شیرده گیاه خوار
اگر گوشت را از برنامه غذایی خود خارج ساخته اید باید از منابع دیگر آهن و روی مانند لوبیا خشک، میوه خشک، آجیل، دانه ها و لبنیات مصرف کنید.
اگر از مصرف تمام محصولات حیوانی (رژیم وگان) خودداری می کنید، لازم است تا از مکمل ب ۱۲ استفاده کنید تا مطمئن شوید کودک شما دچار کمبود ب ۱۲ نمی شود.
خوراکی های مناسب برای افزایش شیر مادر
یکی از خوراکی های بسیار مناسب برای افزایش شیر مادر کوکی های شیردهی هستند که در جهان شهرت پیدا کرده اند.
مواد اولیه درست کردن یکی از محبوب ترین این کوکی ها عبارت است از:
۲ فنجان آرد سفید
۲ فنجان جو دوسر
۱ قاشق غذاخوری جوانه گندم
مخمر آبجو یک چهارم فنجان
۲ قاشق غذاخوری تخم کتان
۱ فنجان کره نرم شده
۳ عدد زرده تخم مرغ
نصف فنجان شکر سفید
نصف فنجان شکر قهوه ای
یک چهارم فنجان آب
یکی و نصفی قاشق چایخوری عصاره وانیل خالص
۱ قاشق چایخوری جوش شیرین
نصف قاشق غذاخوری نمک
دستور پخت کوکی شیردهی که موجب زیاد شدن شیر شما نیز می شود به طور خلاصه اینگونه است:
- فر را از قبل تا ۱۷۵ درجه سانتی گراد گرم کنید.
- دانه های کتان را داخل کاسه با آب مخلوط کنید و بگذارید تا ۵ دقیقه کاملا خیس شوند.
- کره، شکر سفید و شکر قهوه ای را با هم مخلوط کنید و سپس زرده تخم مرغ زده شده و وانیل را آرام آرام به آن اضافه کنید و هم بزنید. دانه کتان و آب هم افزوده کرده و هم بزنید.
- در یک ظرف جداگانه آرد، جوش شیرین، مخمر آبجو، جوانه گندم و نمک را با هم مخلوط کنید و هم بزنید. جو دوسر را به آرامی به آن اضافه کنید و هم بزنید.
- مواد ظرف کوچکتر را به ظرف بزرگتر انتقال دهید و هم بزنید. با مواد حاصل خمیر درست کنید و به صورت توپهای کوچک در بیاورید. می توانید برای راحت تر توپ شدن خمیر کمی آن را چرب کنید.
- سینی را چرب کرد توپ ها را در آن قرار داده و به مدت ۱۰ تا ۱۲ دقیقه در فر قرار دهید. سپس درآورده و صبر کنید تا خنک شوند.
مادران شیرده از چه خوراکی پرهیز کنند
خوراکی ها و نوشیدنی هایی که مادران در زمان شیردهی باید از مصرف آنها خودداری کنند یا تا حد ممکن آن را کاهش دهند عبارتند از:
- نوشیدنی های کافئین دار و نوشیدنی های الکلی
- غذاهای نفخ آور
- چای نعنا
- غذاهای پر ادویه
- قندهای مصنوعی
توجه داشته باشید که برخی از مواد غذایی مانند ماهی اگر در فرزند شما ایجاد آلرژی ایجاد کند باید از رژیم غذایی شما حذف شوند.
همچنین مصرف سیر و زنجبیل برای مادر مفید هستند اما اگر نوزاد نسبت به طعم و بوی آن حساسیت نشان داد بهتر است دیگر آنها را استفاده نکنید.
اقدامات لازم قبل، حین و پس از شیر دان به نوزاد
پیش از اینکه شروع به شیر دادن کنید مطمئن شوید که خودتان آرامش دارید و شانه و گردن شما در وضعیت ریلکس قرار گرفته باشد. می توانید برای راحتی بیشتر پشت خود بالشت بگذارید.
برای اینکه کار خود را شروع کنید نوزاد را طوری بغل بگیرید که از پشت شانه هایش تحت کنترل شما باشد. صورت او باید روبه رو سینه مادر بوده و در حین شیر خوردن لب پایینش بر روی هاله‌ی زیرین سینه مادره قرار بگیرد. نشیمنگاه نوزاد باید در بغل مادر باشد.
چانه او باید بر روی پستان قرار بگیرد. مکیدن سینه باید آرام و عمیق صورت بگیرد و صدای بلعیدن شیر به گوش برسد. نوزاد هر هنگام که سیر شد خود دست از مکیدن بر می دارد. معمولا حدود بیست دقیقه طول می کشد.
پس از شیر خوردن بهتر است باد گلوی نوزاد را بگیرید. برای این کار تنها کافی است تا شیرخوار را در مقابل قفسه سینه خود قرار دهید، با یک دست گرفته و با دست دیگر به آرامی پشت او را مالش دهید.
زمان مناسب مراجعه مادران به پزشک برای افزایش شیر
اگر احساس می کنید که رشد نوزاد شما به خوبی اتفاق نمی افتد و پس از وزن کردن متوجه شدید که افزایش وزن طبق روال طبیعی صورت نمی گیرد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
اگر شیردهی شما کاهش پیدا کرده است و راه های طبیعی افزایش شیر مادر برای شما افاقه نمی کند بهتر است تا این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
نگرانی ها را از خود دور کرده و با داشتن تغذیه مناسب و انجام ورزش سبک منظم توصیه های پزشک را انجام دهید و مطمئن باشید که این مرحله از زندگی را به خوبی پشت سر خواهید گذاشت.
سایر سوالات متداول
در این بخش به سوالات متداول شما در خصوص راه های زیاد شدن شیر مادر پاسخ های مختصر و مفید می دهیم.
راه افزایش شیر مادر بعد از سزارین؟
تا یک الی دو روز پس از سزارین مادر می تواند فرزند خود را شیر بدهد. آنتی بیوتیک هایی که مصرف می شود ممکن است شیر مادر را کاهش دهد.
نگران نباشید با به دست آوردن آرامش و داشتن یک رژیم غذایی مناسب می توانید شیردهی خود را افزایش دهید. اگر کاهش شیر شما ادامه دار شد با پزشک خود مشورت کنید.
چگونه کیفیت شیر مادر را افزایش دهیم؟
در این خصوص مهم ترین مساله داشتن رژیم غذایی مناسب هم در دوران بارداری و هم در دوران شیر دهی است. بهتر است با پزشک خود مشورت کنید و با توجه به نیاز خود و فرزندتان برنامه غذایی دریافت کنید.
از مصرف دخانیات، مشروبات الکلی و کافئین دار خودداری کنید. سعی کنید سبک زندگی سالم داشته باشید و در صورت نیاز از مکمل ها و ویتامین ها استفاده کنید.
