توسط : سرفه، نوعی عمل انعکاسی است که مجاری تنفسی شما را از تحریک کننده‌ها و مخاط پاک می‌کند و در مواردی نیاز به دارو سرفه خشک برای درمان سریع و کنترل سرفه است. سرفه دو نوع دارد: مولد و غیر مولد. سرفه مولد، باعث تولید بلغم یا مخاط می‌شود و آن را از ریه‌ها پاک می‌کند. سرفه غیرمولد، که به آن سرفه خشک نیز می‌گویند، بلغم یا مخاط تولید نمی‌کند.
در این مطلب کافه نبض سعی شده است تا شما را با انواع دارو سرفه خشک، علل، علائم و عوامل ایجاد سرفه آشنا شوید و با استفاده از انواع روش‌های درمانی معرفی شده به درمان و کنترل سرفه خشک بپردازید.
علل ایجاد سرفه‌های خشک چیست
سرفه ممکن است ناشی از بروز علل مختلفی باشد و نیاز دارد علت ایجاد سرفه را بسناسید تا به سرعت نسبت به درمان آن اقدام نمایید. از رایج‌ترین علل ایجاد سرفه خشک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسم
- بیماری بازگشت اسید به مری
- عفونت ویروسی
دلایل دیگری که شیوع کمتری دارد نیز شامل موارد زیر می‌باشد:
- محرک‌های محیطی
- مهار کننده‌های ACE
- بیماری سیاه سرفه
- بیماری پنوموتوراکس
- سرطان ریه
- نارسایی قلبی
از کجا بدانیم سرفه‌های خشک داریم؟ (علائم سرفه خشک)
همانطور که گفته شد دو نوع سرفه وجود دارد و نیاز است تفاوت آنها را بشناسید تا با بهترین روش درمان موثر را بشناسید.سرفه به دو صورت مولد و غیر مولدوجود دارد. سرفه مولد باعث تولید بلغم یا مخاط می‌شود و آن را از ریه‌ها پاک می‌کند. سرفه غیرمولد، که به آن سرفه خشک نیز می‌گویند، بلغم یا مخاط تولید نمی‌کند.
کنترل سرفه‌های خشک، اغلب دشوار است و ممکن است به صورت طولانی مدت ایجاد شود. سرفه‌های خشک به دلیل وجود التهاب یا تحریک در دستگاه تنفسی شما رخ می‌دهد، اما مخاط اضافی برای سرفه وجود ندارد. سرفه‌های خشک اغلب به دلیل عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شوند. در این نوع سرفه ممکن است در پشت گلو احساس خارش کنید که همین موضوع، رفلکس سرفه را تحریک می‌کند. با گذشت زمان، سرفه خشک اغلب می‌تواند به یک سرفه مولد تبدیل شود زیرا ریه‌ها، خلط بیشتری تولید می کنند.
چند نوع داروی سرفه خشک داریم؟
درمان سرفه خشک، بسته به علت اصلی ایجاد آن، متفاوت خواهد بود و داروهای متفاوتی برای درمان سرفه‌های مختلف وجود دارد. در ادامه، انواع داروهای مناسب برای سرفه خشک را به شما معرفی خواهیم کرد:
بهترین داروهای ضد سرفه
برای درمان انواع سرفه، داروهای متفاوتی نیاز است. به عنوان مثال از کدئین یا دیگر داروهای مخدردار برای درمان آن استفاده می‌شود. ترکیب این دارو با نوع دیگری از داروی ضدسرفه به نام دکسترومتورفان یا اکسپکتورانت گوآفنیزین، تاثیر بسزایی در درمان سرفه دارد.
به طور معمول، بیماری‌های سیاه سرفه، سینه پهلو، برونشیت حاد و یا سینوزیت به کمک آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌های موثر در درمان سرفه عبارتند از: پنی سیلین، آزیترومایسین (زیترومکس)، سفالوزپورین.
برای درمان سرفه ناشی از بیماری‌هایی مانند آلرژی یا تب یونجه، از اسپری بینی استروئید استفاده می‌شود.
درمان سرفه‌های ناشی از آبریزش بینی از پشت حلق، از طریق داروهای OTC امکان‌پذیر نیست بنابراین پزشک از نوعی اسپری بینی ایپراتروپیوم برومید (آترونت) برای کمک به درمان سرفه شما استفاده می‌کند.
از اسپری استروئید یا گشادکننده‌های برونش برای درمان سرفه‌های ناشی از بیماری آسم استفاده می‌شود.
برای تسکین سرفه‌های ناشی از بیماری رفلاکس معده (GERD) نیز می‌توان از داروهای اومپرازول (پریلوزک)، رابپرازول (آسیفکس) و پانتوپرازول (پروتونیکس) استفاده کرد.
داروهای تسکین دهنده
باید توجه داشت که داروهای تسکین‌دهنده، لزوما یک داروی شیمیایی نیست. در واقع، درمان‌های خانگی و گیاهی برای تسکین سرفه، موثرتر هستند. در هر صورت شما زمانی میتوانید از داروهای تسکین‌دهنده سرفه استفاده کنید که از سلامت بدن خود اطمینان کامل داشته باشید.
داروهای خلط آور قوی
داروهای ضدسرفه خلط آور، با دارا بودن ماده‌ای به نام اکسپکتورانت که به آن گوافنزین نیز می‌گویند، موجب رقیق شدن خلط موجود در مجرای تنفسی و کمک به پاکسازی آن می‌شود. این دارو با رقیق سازی خلط، به خارج کردن آن از بدن و در نتیجه تمیز شدن مجرای تنفسی کمک می‌کند. همچنین وجود اکسپکتورانت در داروهای ضدسرفه، میزان آب موجود در مجرای تنفسی را افزایش داده و بدین ترتیب از سرفه‌های دردناک ناشی از خشکی گلو جلوگیری می‌کند.
بی حس کننده‌ها
برخی از سرفه‌ها برای درمان، نیاز به بیحسکنندهها دارند. قرص‌های مکیدنی حاوی منتول، می‌توانند علاوه بر بی‌حس کردن حلق، حنجره و گلو، به ضدعفونی کردن این نواحی نیز کمک کنند. این ضدعفونی مجاری تنفسی توسط این قرص‌ها، مجاری تنفسی را پاکسازی کرده و به کاهش بروز سرفه کمک می‌کند.
علاوه بر این، شربت دیفن هیدرامین نیز با دارا بودن اثر بی‌حس‌کننده، در دسته بی‌حس‌کننده قرار گرفته و به تسکین سرفه کمک می‌کند. از دیگر داروهای بی‌حس‌کننده و در عین حال تسکین‌دهنده سرفه می‌توان به فنتول و کامفر اشاره کرد.
داروی ضد حساسیت و آلرژی
گاهی ممکن است سرفه ناشی از بروز حساسیت و آلرژی باشد. برای درمان سرفه‌های ناشی از حساسیت و آلرژی از آنتی‌هیستامین‌هایی نظیر دیفن هیدرامین، پرومتازین و کلرفنیرآمین استفاده می‌شود.
این داروها، از طریق مقابله با هیستامین‌های ایجادکننده آلرژی در بدن، اثرات ضدسرفه خود را اعمال می‌کنند. کاهش ترشح هیستامین با کمک داروهای ض سرفه آنتی‌هیستامین می تواند ترشحات ریه و خلط را نیز کاهش دهد.
چه دارویی برای سرفه خشک خوب است
به طور کلی، سرفه‌های خشک، از طریق داروهای شیمیایی و گیاهی قابل درمان هستند و بنابر نوع سرفه و علت ایجاد آن می‌توان یکی از این داروها را استفاده کرد. داروهای شیمیایی، تاثیر سریعتری دارند اما گاهی اوقات موجب بروز عوارض جانبی نیز می‌شوند؛ اما داروهای گیاهی، به زمان بیشتری برای اثرگذاری نیاز داشته و با حداقل عوارض جانبی به درمان سرفه کمک می‌کنند. در ادامه به بررسی هر کدام از این موارد خواهیم پرداخت:
داروهای شیمیایی
در صورت بروز سرفه خشک باید به پزشک مراجعه شود. پزشک با توجه به نوع سرفه، داروی مناسب را تجویز می‌کند که ضدسرفه قوی می‌باشد. داروهای مناسب برای سرفه، 6 نوع‌اند:
- داروهای خلط‌آور (اکسپکتورانت): مانند گایافنزین
- داروهای سرکوب‌کننده مرکزی سرفه: مانند دکسترومتورفان
- داروهای آنتی‌هیستامین: مانند دیفن‌هیدرامین، پرومتازین، کلرفنیرآمین
- دکونژستان‌ها (ضداحتقان‌ها): مانند فنیل‌افرین و پسودوافدرین
- داروهای تسکین‌دهنده
- بیحسکنندهها و داروهای موضعی: مانند قرص‌های مکیدنی حاوی منتول و داروهای فنتول یا کامفر
انواع داروهای گیاهی
داروهای گیاهی می‌توانند با کمترین عوارض جانبی، موجب خلط آوری، آرام‌بخشی، تسکین و التیام مجاری تنفسی شود. چند نمونه از بهترین داروهای گیاهی مناسب برای سرفه‌های خشک شامل مواردی مانند: مکمل‌های بروملین، شربت ضدسرفه گیاهی پروسپیتان، شربت آویشن تیمکس، شربت برنکو باریج (آویشن شیرازی به همراه عصاره گل ختمی)، شربت پروبیوتیک، شربت ضدسرفه زوفا (آویشن شیرازی، زنیان، عناب، تاجریزی، بنفشه معطر، گل ختمی، پرسیاوشان، گل گاو زبان، رازیانه، بابونه، درونج، بسفایج، ناخنک و خارخاسک)، شربت ضدسرفه عصاره آویشن به همراه عسل، شربت آویشن و عسل تیمکس پلاس است.
روش‌های درمان سرفه خشک و خارش گلو
روش‌های متنوعی برای درمان سرفه خشک و خارش گلو ناشی از آن وجود دارد. راهکار درمان سرفه باید با توجه به شرایط جسمانی فرد و در نظر گرفتن بیشترین تاثیرگذاری، انتخاب کرد. در ادامه به بررسی این روش‌ها خواهیم پرداخت:
درمان دارویی و پزشکی
برای درمان دارویی سرفه خشک، همانطور که بالاتر گفته شد، از داروهای شیمیایی استفاده می‌شود که با توجه به نوع سرفه و علت ایجاد آن، داروی مناسب توسط پزشک تجویز می‌شود.
درمان سرفه‌های خشک طولانی مدت در طب سنتی
در طب سنتی، از مواد طبیعی برای تسکین و درمان سرفه استفاده می‌شود اما این مواد طبیعی نیز لزوما برای همه افراد یکسان نبوده و درمان مناسب هر فرد باید با در نظر گرفتن سایر شرایطی مانند بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای شیمیایی مصرفی، توسط پزشک طب سنتی تجویز شود. به طور معمول، طب سنتی برای درمان سرفه‌های خشک طولانی مدت، موارد زیر را توصیه می‌کند:
- عسل
- زردچوبه
- زنجبیل
- ریشه گل ختمی
- نعناع تند
- کسپایسین
درمان سرفه خشک شبانه
سرفه‌های شبانه می‌تواند مانع از استراحت مطلوب و خواب کامل شبانه شود. این شرایط می‌تواند بسیار طاقت فرسا باشد؛ به طور معمول علت اصلی سرفه‌های شبانه، سرماخوردگی، برونشیت و یا آلرژی‌های مختلف است. ریفلاکس معد نیز از دلایل غیر شایع سرفه شبانه است. در ادامه راهکارهایی را برای درمان سرفه خشک شبانه پیشنهاد شده است
- استفاده از قطره سرفه منتول قبل از خواب
- استفاده از دستگاه بخور در اتاق خواب
- قرار گرفتن بدن در زاویه 45 درجه به هنگام خواب (بین حالت نشسته و دراز کشیده)
- پاک کردن اتاق خواب از عوامل محرک مانند گرد و غبار، موی حیوانات خانگی و گرده گل
- میل کردن مقداری عسل قبل از خواب
- نوشیدن مقدار فراوان آب
- قرقره کردن آب نمک قبل از خواب
- استفاده از دمنوش شیرین بیان یا دمنوش آویشن قبل از خواب
داروی ضد سرفه خشک ویژه کودکان
به دلیل ضعیف‌تر بودن بدن کودکان، باید دقت بیشتری در انتخاب نوع داروی مصرفی برای آنها داشته باشیم. داروهای مناسب برای سرفه کودکان با بزرگسالان متفاوت است. باید توجه داشته باشید که به هیچ عنوان نباید از داروی سرفه OTC (داروهای بدون نیاز به نسخه)، برای کودکان زیر 6 سال استفاده کنید مگر اینکه این داروها توسط پزشک و برحسب شرایط فعلی کودک تجویز شده باشد.
از داروهای زیر می‌توان برای درمان سرفه کودکان استفاده کرد:
- ایبوپرفن (آدویل، آدویل کودکان، مورتین و غیره)
- ناپروکسن (آلِو)
در صورتی که علت سرفه کودک، آبریزش از پشت حلق و یا سرکوب سرفه باشد، می‌توان از داروهای زیر برای درمان آن استفاده کرد:
- آنتی هیستامین (مانند دیفن هیدرامین)
- دکونژستان
به هیچ عنوان نباید از داروهای اکسپکتورانت سرفه، داروی سرکوب‌کننده سرفه، دکونژستانت (فنیل افرین و پزودوافرین) و آنتی‌هیستامین‌هایی مانند برومفنیرامین، کلوفنیرامین، و دیفن هیدرامین برای کودکان زیر 4 سال استفاده کرد.
درمان خانگی سرفه‌های خشک
در مواردی که سرفه خشک، خفیف و بدون عارضه (به معنای بدون تب، درد قفسه سینه، یا سایر علائم نگران‌کننده) باشد، درمان آن با یک داروی خانگی به جای استفاده از داروهای ضدسرفه قوی، منطقی‌تر است. در ادامه، راهکارهایی را برای درمان خانگی سرفه خشک به شما معرفی خواهیم کرد:
- استفاده از قطره سرفه منتول
- استفاده از دستگاه بخور در خانه
- نوشیدن مایعات گرم مانند چای و غذاهایی مانند سوپ
- دور کردن عوامل تحریک‌کننده از خانه مانند دود سیگار، عطرها، گرده گل، مواد شوینده و موی حیوانات خانگی
- استفاده مداوم عسل
- قرقره آب نمک
- استفاده از گیاهان دارای خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی نظیر آویشن، نعنا تند، ریشه شیرین بیان، زردچوبه، سیر و ریشه گل ختمی
- مصرف ویتامین C
- نوشیدن مایعات فراوان
- استفاده از مکمل بروملین
- مصرف پروبیوتیک‌ها
- ماساژ روغن‌های گیاهی مانند روغن بنفشه، روغن بادام شیرین، روغن کدو و روغن حیوانی بر قسمت‌های جلویی و پشتی قفسه سینه
سوالات متداول
برای تسکین سرفه‌های خشک فصلی باید در قدم اول از آلرژن‌ها اجتناب کرد. در صورتی که دوری از این آلرژن‌ها مشکل است میتوانید از داروهای تسکین‌دهنده‌ای که شامل موارد زیر است استفاده کنید:
داروهای ضداحتقان و آنتی‌هیستامین‌هایی که نیازی به تجویز پزشک ندارند، مانند ستیریزین و ترکیباتی از استامینوفن، دیفن‌هیدرامین و فنیل‌افرین
داروهای تجویزی مانند اسپری‌های استروئیدی بینی.
در صورت بروز علائم شدید، واکسن حساسیت تجویز می‌شود که حساسیت سیستم ایمنی‌تان را نسبت به آلرژن‌ها کاهش می‌دهد.
گیاه آویشن با دارا بودن خاصیت خلط آور و ضداسپاسم، یک گزینه عالی برای بهبود سرفه‌های خشک بخصوص سرفه ناشی از آسم است. علاوه بر این، از دیگر مزایای آویشن، خاصیت ضدباکتریایی و ضد قارچی آن است که موجب پاکسازی سیستم تنفسی و ریه از میکروب‌ها و عفونت‌ها می‌شود.
برای تسکین سرفه‌های مکرر، گیاهان دارویی، تاثیر شگفت‌انگیزی دارند. از جمله این گیاهان می‌توان به چهار تخمه اشاره کرد که شامل بارهنگ، بالنگ، تخم شربتی و قدومه می شود و به بهبود سرفه‌های مکرر، کمک شایانی می‌کند. همچنین آویشن، هم به صورت دمنوش و هم به صورت شربت‌های گیاهی، تاثیر بسزایی در درمان این گونه از سرفه‌ها دارد.
در صورتی که این سرفه‌های مکرر ناشی از سرماخوردگی یا آنفولانزا باشد، زنجبیل برای تسکین آن بسیار کمک کننده است. ترکیب موم عسل با شیرین بیان نیز از دیگر راهکارهای بسیار تاثیر گذار تسکین سرفه‌های خشک مکرر می‌باشد.
