توسط : بیماری پوکی استخوان بی صدا و به تدریج اتفاق می افتد. سال هاست دانشمندان به دنبال کشف موثرترین دارو پوکی استخوان هستند که بتوانند درمان قطعی آن را میسر سازند. در این بیماری، با متخلخل و شکننده شدن استخوان ها، خطر شکستگی افزایش پیدا می کند. استخوان ها به قدری شکننده می شوند که حتی با یک زمین خوردن ساده و یا بر اثر فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه کردن، ممکن است شکستگی رخ دهد.
این بیماری در سنین بالا عذاب آور و دردسرساز می شود. از همین رو مهم است که قبل از وقوع و شدت پیدا کردن بیماری، جلوی آن را بگیریم.اما آیا پوکی استخوان قابل درمان است؟! برای درمان پوکی استخوان چه باید کرد؟ چه داروها و چه مواد غذایی باید مصرف کنیم؟ با کافه نبض همراه باشید تا با تمامی راهکارهای پیشگیری و درمان این بیماری آشنا شوید و از جدیدترین متد درمانی آن مطلع گردید.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان به معنای “استخوان های متخلخل” زمانی پدید می آید که از تراکم و کیفیت استخوان کاسته شود. استخوان های ما که بدنمان را استوار نگاه می دارند، از مواد معدنی (عمدتا نمک های کلسیم) تشکیل شده که به واسطه کلاژن ها به یکدیگر متصل می مانند.
درون پوسته ضخیم استخوان شبکه نرم و اسفنجی وجود دارد که بی شباهت به لانه زنبور نیست. استخوان این بافت زنده و فعال، دائماً در حال تجدید کردن خود می باشد. بافت های قدیمی توسط سلول هایی با نام استئوكلاست تجزیه گردیده و با بافت های جدید که توسط سلول هایی با نام استئوبلاست ایجاد می شوند، جایگزین آنها می گردند.
در بیماری پوکی استخوان، فضاهای موجود در بافت اسفنجی زیاد شده و به این ترتیب تراکم و استحکام آن کاهش می یابد. از سوی دیگر، لایه مستحکم خارجی استخوان نازک تر شده و دچار ضعف می گردد.
علائم پوکی استخوان چیست؟
در مراحل ابتدایی بیماری، پوکی استخوان هیچ علائم و نشانه خاصی ندارد. غالب اوقات بیماران تا زمانی که دچار شکستگی نشوند، متوجه این مشکل نمی شوند.
زمانی که استخوان ها به دلیل پوکی استخوان ضعیف می شوند، ممکن است علائم و نشانه هایی زیر در برخی بیماران دیده شود:
- درد استخوان ها و درد مفاصل
- کوتاه شدن قد با گذشت زمان
- خمیده شدن ستون فقرات و قوز پشتی
- وقوع شکستگی های زیاد
- ناخن های ضعیف و شکننده
علائم پوکی استخوان در زنان چگونه است؟
همانطور که گفتیم پوکی استخوان در اثر از دست رفتن تراکم استخوان ایجاد می شود. در خانم ها عمدتا پایین بودن سطح هورمون استروژن علت این امر می باشد. استروژن نقش مهمی در ساخت و حفظ استخوان های شما دارد. یائسگی یکی از شایع ترین علت های پایین آمدن سطح استروژن در زنان به حساب می آید.
تا شکستن استخوان ممکن است هیچ علائمی از پوکی استخوان نداشته باشید. بروز آسیب های مهره می تواند مشکلات جدی برای زنان ایجاد کند. شکستگی در این ناحیه ممکن است به هنگام انجام فعالیت های روزمره مانند بالا رفتن از پله ها، بلند کردن اجسام یا خم شدن به جلو اتفاق بیفتد.
بنابراین فرقی نمی کند دلیل کمر درد، زانو درد و پا درد شما چه چیزی باشد، برای اطمینان خاطر در سنین یائسگی خود، تست تراکم استخوان انجام دهید. چرا که این بیماری در ایران شیوع نسبتا بالایی دارد.
همچنین از طریق آزمایش خون مطمئن باشید که همواره به اندازه کافی ویتامین دی و کلسیم در بدن شما وجود داشته باشد. ممکن است نیاز باشد برای پیشگیری از پوکی استخوان، دارو یا مکمل خاصی دریافت کنید. کلسیتونین و رالوکسیفر از جمله این گزینه ها می باشند.
معرفی انواع داروی پوکی استخوان
هم برای مردان و هم برای زنانی که در معرض خطر شکستگی بر اثر بیماری پوکی استخوان هستند، بیشترین داروهایی که تجویز می شود، حاوی بیس فسفونات می باشند.
بیس فسفونات ها مانع کاهش تراکم استخوان می شوند. این داروها هم به صورت تزریقی و هم به شکل خوراکی قابل مصرف می باشند. پرکاربردترین دارو ضد پوکی استخوان شامل موارد زیر است:
- آلندرونات (با نام تجاری فوزاماکس)
- سدیم رزیدرونات (اکتونل)
- ایباندرونات (بونیوا)
- زولدرونیک اسید (زولدرونات یا زولنا)
علاوه بر اینها درمان ها و داروهای جدیدی برای مهار این بیماری معرفی شده، که در ادامه این مقاله با آنها آشنا خواهید شد.
داروهای موثر در پیشگیری از پوکی استخوان
مهم ترین مساله در پیشگیری پوکی استخوان این است که رژیم غذایی مناسب داشته باشید، به اندازه کافی ویتامین د و کلسیم دریافت کنید و تا می توانید ورزش کنید و فعالیت های بدنی مفید خود را افزایش دهید. علاوه بر این یک سری از عادت های غلط خود مانند سیگار کشیدن و نوشیدن الکل را نیز باید کنار بگذارید.
اگر در معرض ابتلا به این بیماری باشید، پزشک متخصصتان ممکن است به شما توصیه کند تا از داروهای بیس فسفونات و یا قرص کلسیم دی برای حفظ سلامت استخوان هایتان مصرف نماید. دوز این داروها بسیار مهم بوده و فقط متخصص می تواند آن را تعیین کند.
قرص کلسیم د و خواص و عوارض آن
داروی کلسیم د معمولا به صورت خوراکی برای آن دسته از افراد که این ماده حیاتی را در بدن خود کم دارند، تجویز می شود. در کمبودهای شدیدتر این دارو را به بیمار تزریق می کنند.
کلسیم دی در پیشگیری و درمان مشکلات زیر نقش مهمی ایفا می کند.
- گرفتگی عضلات
- پوکی استخوان
- راشیتیسم
- استئومالاسی (نرم شدن استخوان ها)
- علائم سندرم قبل از قاعدگی (PMS)
- مشکلات ناشی از بالا بودن اسید معده
- درد و تورم داخل دهان
توجه داشته باشید که قرص کلسیم د ممکن است با برخی از داروهای دیگری که مصرف می کنید تداخل داشته باشد. پس پیش از مصرف با پزشک خود مشورت نمایید.
همچنین مصرف بیش از نیاز بدن از این دارو می تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:
- هایپرکلسمی
- بی اشتهایی و حالت تهوع
- معده درد، یبوست یا اسهال
- مشکلات کلیوی
- مشکلات قلبی
داروهای تزریقی در درمان پوکی استخوان
برخی از داروها وجود دارند که به طور معمول برای افرادی که تراکم استخوان بسیار پایینی دارند و یا دچار شکستگی شده ناشی از پوکی استخوان شده اند، تجویز می شود. آنها به داروهای استخوان ساز شهرت دارند و معروفترینشان موارد زیر هستند:
- آبالوپاراتید (تیملوس)
- روموزوزوماب
- تری پاراتاید
این داروها به صورت تزریقی وارد بدن بیمار می شود.
این داروها فقط برای یک یا دو سال قابل مصرف هستند و پس از قطع مصرف، مزایای آنها نیز از بین می رود. برای محافظت از استخوان های ساخته شده به کمک داروهای استخوان ساز، باید از داروهای تثبیت کننده استخوان مانند بیس فسفونات ها استفاده کنید. علاوه بر داروهای ذکر شده، به نظر می رسد، تزریق کلسی تونین به درمان پوکی استخوان در زنان کمک کند.
معرفی قرص پوکی استخوان خارجی
قرص های بیس فسفونات که دارو اصلی پوکی استخوان به شمار می آیند هم به صورت ایرانی و هم خارجی در بازار برای فروش موجود می باشند. قرص خارجی جوینتیس ویتابیوتیکس از دیگر داروهای موثری است که برای بازسازی مفاصل و افزایش استحکام استخوانها مفید می باشد.
گلوکزآمین سولفات، کندروئیتین سولفات، ویتامین دی، ویتامین سی و ویتامین ب ۱۲ اعضا سازند این قرص هستند.
چه عواملی پوکی استخوان را تشدید میکند؟
یکی از مهم ترین ریسک فاکتورهایی که موجب ظاهر شدن این بیماری و شدت پیدا کردنش می شود، سن است. از سن ۳۰ سالگی به بعد شانس کاهش تراکم استخوان در شما بیشتر می شود.
از همین روست که بهتر است با انجام تست تراکم استخوان این بیماری را در مراحل ابتدایی کنترل کنید تا در سنین بالاتر به مشکلات جدی تر برنخورید. یائسگی در زنان مهم ترین عامل خطر بعدی است که احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.
از دیگر عامل هایی که ریسک ابتلا به این بیماری و شدت پیدا کردنش را بالا می برند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- جنسیت زن
- داشتن نژاد قفقازی یا آسیایی
- عامل ژنتیک. وجود سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- تغذیه نامناسب
- بی تحرکی بدن
- سیگار کشیدن
- وزن کم بدن
- استفاده زیاد از داروهای کورتونی
- استخوان بندی ظریف
تاثیر داروهای ضد پوکی استخوان در پیشگیری و درمان
همانطور که دیدید داروهای ضد پوکی استخوان به دو حالت اثربخشی دارند. یک سری از این داروها با کمک به ساخت استخوان به جنگ این بیماری رفته و دسته ای دیگر سرعت کاهش تراکم استخوان را پایین می آورند. اگر نزد یک متخصص خوب بروید با مجموعه ای از این داروها، ورزش و رژیم غذایی تا حدود زیادی از پس این بیماری برآمده و از استخوان های خود محافظت خواهید کرد.
عوارض قطع مصرف داروی پوکی استخوان چیست؟
قطع مصرف دارو پوکی استخوان تنها با مشورت پزشک متخصص باید انجام شود. در غیر اینصورت عوارض آزاردهنده ای به همراه خواهد داشت و ممکن است شانس شکستگی ها را نیز افزایش دهد.
راه های تشخیص پوکی استخوان چیست؟
از آنجا که پوکی استخوان، این بیماری خاموش، علائم خاصی به همراه ندارد، تشخیص آن کمی سخت می باشد. اگر پزشک معالج شما به این قضیه مشکوک شود ممکن است از شما بخواهد آزمایش تراکم استخوان انجام دهید.
اما پیش از آن پرونده پزشکی و سابقه خانوادگی شما رو مورد بررسی قرار می دهد و به احتمال زیاد میزان ویتامین د و سطح کلسیم نشان داده شده در آزمایش خونتان را نیز چک می کند.
سنجش تراکم استخوان
اسکن سنجش تراکم استخوان که به اختصار DEXA نامیده می شود، کلیدی ترین روش تشخیص بیماری پوکی استخوان به حساب می آید. از این آزمایش سریع و بدون درد که به کمک تصاویر اشعه ایکس انجام می گیرد، برای اندازه گیری تراکم استخوان و خطر شکستگی استفاده می کنند.
در جواب این آزمایش حروف T و Z را خواهید دید که T نتیجه مقایسۀ وضعیت استخوان های شما با استخوان های سالم یک فرد جوان و Z نتیجه مقایسۀ با استخوان های یک فرد هم سن خودتان می باشد. نتیجه المان T حیاتی تر می باشد. عدد آن برای بیماران مشکوک به پوکی استخوان زیر منفی یک گزارش شده است.
آیا پوکی استخوان درمان قطعی دارد؟
هنوز هیچ درمان قطعی و همیشگی برای پوکی استخوان پیدا نشده است. اما بدون شک با درمان مناسب می توان به محافظت و تقویت استخوان ها کمک کرد و جلوی پیشرفت این بیماری را گرفت.
با دریافت دارو مناسب پوکی استخوان، سرعت تجزیه استخوانها در بدن کاهش یافته و در برخی موارد رشد استخوان جدید امکان پذیر می گردد.
جدید ترین درمان پوکی استخوان چیست؟
پژوهشگران دانشگاه فلوریدای آمریکا، پروتئین دردسرسازی با نام PPARG را کشف نمودند که موجب کم شدن سلول های استخوان ساز می شود. آنها دریافتند، اگر راهی پیدا کنند که مقدار این پروتئین را کاهش دهند، موفق خواهند شد
تعداد سلول های استخوان ساز را زیادتر کنند. بنابراین آنها دارو ضد پوکی استخوان موثری ساختند که با سرکوب پروتئین PPARG و افزایش استخوان سازی ما را به درمان قطعی پوکی استخوان امیدوار سازد.
درمان پوکی استخوان با داروهای گیاهی
در کنار درمان های پزشکی و انتخاب سبک زندگی سالم، برخی داروهای گیاهی به شما کمک خواهند کرد تا با این مشکل مقابله کنید. دارو گیاهی به دلیل عوارض کمی که دارد یکی از بهترین درمان های کمکی پوکی استخوان به حساب می آید.
برخی از بهترین درمان های طب سنتی برای بیماری آستیوپروسِس عبارتند از:
- پودر سنجد
- رویال ژل
- تخم گشنیز
- شیربادام
- دمنوش گزنه
- دانه کنجد
مواد غذایی حاوی کلسیم در جلوگیری از پوکی استخوان
کلسیم برای سلامت استخوان ها ضروری است و به گونه ای دارو پوکی استخوان به شمار می آید. زیرا یک ماده اصلی برای ساخت بافت های استخوانی به شمار می آید.
مهمترین منابع غذایی سرشار از کلسیم که از پوکی استخوان شما جلوگیری خواهند کرد عبارتند از:
- محصولات لبنی بیشترین مقدار کلسیم را دارند. محصولات لبنی شامل شیر، ماست، کشک و پنیر هستند. یک لیوان شیر تقریبا حاوی ۳۰۰ میلی گرم کلسیم است. مقدار کلسیم در شیر بدون چربی و کم چربی یکسان است.
- سبزیجات دارای برگ سبز و تیره حاوی مقادیر زیادی کلسیم هستند. کلم بروکلی، کلم پیچ و سایر کلم ها همگی منابع خوبی از کلسیم هستند.
- غلات غنی شده با کلسیم مانند انواع نان و ماکارونی گزینه های خوبی برای اضافه شدن به برنامه غذایی شما هستند.
- برخی غذاهای دریایی مانند ماهی قزل آلا و ساردین منابع غذایی خوبی برای افزایش کلسیم به شمار می آیند.
- تخم مرغ نیز حاوی مقادیر قابل قبولی کلسیم می باشد.
سوالات متداول
در این قسمت قصد داریم تا به رایج ترین سوالات شما در خصوص دارو پوکی استخوان پاسخ دهیم.
برای این منظور می توانید به یک متخصص پوکی استخوان یا فوق تخصص روماتولوژی خوب مراجعه کنید.
یک تا دو ساعت پس از غذا می توانید این قرص را مصرف کنید. بهتر است به همراه گوشت و سبزیجات مصرف نشود. کلسیم را با آب فراوان بخورید.
کلسیم در بسیاری از منابع غذایی از جمله لبنیات، بادام، لوبیا چیتی، اسفناج و کلم بروکلی وجود دارد.
