برای همه ما بیدار شدن با حالت تهوع صبحگاهی حس ناخوشایندی برای شروع روز است. در بیشتر موارد حالت تهوع  صبحگاهی یک ناراحتی موقتی است و اگر با علائم جدی همراه نباشد، مشکل خا‌صی در میان نیست. ممکن است علت تهوع صبحگاهی پرخوری یا گرسنگی، عفونت، اضطراب و …. باشد. همچنین علت بارز آن در زنان بارداری است که در این مطلب شما را با علت و علائم تهوع صبحگاهی، دلایل مشترک و درمان‌های خانگی در طب سنتی و پزشکی برای نوزادان و بزرگسالان که شاید تا به حال به آن‌ها توجه نکرده باشید آشنا خواهید شد. تا انتهای مطلب کافه نبض با ما همراه باشید.

همانطور که گفته شد در اکثر موارد این تهوع  ناپایدار و موقتی است اما بعضی داروها یا بیماری‌های زیادی می‌توانند علت به وجود آمدن تهوع صبحگاهی باشند که اگر همراه با علائم جدی باشند حتما به پزشک مراجعه کنید. اضطراب، کاهش قند خون، گرسنگی یا پرخوری، سردرد و میگرن، ریفلاکس، کم‌آبی، ترک دارو و مواد مخدر و درهای عضلانی از جمله مواردی هستند که موجب به وجود آمدن تهوع و استفراغ صبحگاهی می‌شوند. در ادامه به بررسی همه این علائم و علت‌ها پرداخته شده است تا شناخت کاملی از حالت تهوع صبحگاهی و درمان سنتی و طبی آن داشته باشید.

مهمترین علت بروز تهوع صبحگاهی

علت شایع و بارز تهوع صبحگاهی بارداری است که در سه ماهه اول بارداری اتفاق می‌افتد و به خاطر تغییرات هورمونی ایجاد شده است که در بیش از نیمی از خانم‌های باردار رخ می‌دهد اما علل بسیار دیگری نیز وجود دارند که باعث می‌شوند شما این حالت را تجربه کنید از جمله:

• خستگی یا مشکلات خواب
•  قند خون پایین
• بازگشت اسید معده (ریفلاکس معده)
• گرفتگی (احتقان) سینوسی یا آبریزش پشت بینی
• اضطراب و استرس
• سنگ صفرا
• رژیم غذایی نامناسب یا مسمومیت غذایی
• جراحت و ضربه مغزی
• شیمی درمانی
• مصرف زیاد داروی مسکن
• عفونت گوش داخلی
• ماشین زدگی
• زخم معده
• کتواسیدوز دیابتی
• گاستروانتریت
• میگرن و سردرد
• کم آبی آب
• یبوست

 تهوع این احساس را به شما می‌دهد که قصد دارید محتویات درون معده‌تان را خالی کنید که اغلب با عرق کردن، درد شکم و یا گرفتگی در ناحیه معده و شکم همراه است. هم مردان و هم زنان ممکن است با احساس حالت تهوع از خواب بیدار شوند اما اکثر اوقات این یک مشکل موقتی است اما اگر علائم سرگیجه و استفراغ صبحگاهی بعد از چند روز بهبود نیافت حتما به پزشک مراجعه کنید.

علائم تهوع چیست؟

علاوه بر همه موارد ذکر شده، علائم شایع تهوع صبحگاهی عبارتند از: ناراحتی معده، ضعف، سرماخوردگی، اضطراب و استرس، سرگیجه، انقباض عضلات تنفسی و شکم، خارش، عرق کردن و … اگر هر کدام از این علائم را داشتید می‌توانید با روش‌های درمان خانگی  به بهبود سریع‌تر خود کمک کنید که معمولا ترکیبی از درمان سنتی و خانگی برای رفع تهوع صبحگاهی با درمان پزشکی بهترین راه است.

• انواع قرص ضد‌ تهوع، بهترین دارو برای رفع حالت‌ تهوع

دلایل شایع حالت تهوع صبحگاهی چیست؟

علت تهوع نسبت به زمان و سن بیمار متفاوت است، تهوع صبحگاهی می‌تواند علت فیزیکی یا روانی داشته باشد که توصیف آن بسیار دشوار است با این حال برخی علل و دلایل معمول مشترک برای حالت تهوع صبحگاهی وجود دارند که بهتر است از وجود آنها آگاه باشید. دلایلی مانند:

• پرخوری
• آماس روده
• وجود تومور مغزی
• مصرف بیش از حد مشروبات الکلی
• فشارهای عصبی، استرس، اضطراب و نگرانی
• زخم‌های گوارشی
• قاعدگی زنان
• عوارض جانبی برخی داروهای خاص
• بارداری
• مننژیت
• عفونت‌های ویروسی
• جراحت سر
• عفونت گوش میانی
• سوء مصرف دخانیات
• اختلالات کلیه و کبد
• حمله قلبی
• ذات‌الریه
• سطح بالای پتاسیم در خون
• میگرن و سردرد
• کمبود خواب
• آلرژی به شیر( به ویژه در نوزادان و کودکان)
• تنگی پیلوری( علت شایع در نوزادان)

• آشنایی با بیماری مننژیت و خطر آن برای کودکان

علل مشترک حالت تهوع در زنان، مردان و کودکان

تهوع صبحگاهی هم در زنان و هم در مردان می‌تواند هنگام صبح بعد از بیدار شدن موجب احساس ناامیدی و بی‌انگیزشی در فرد ایجاد کند و اثرات نامطلوبی روی روان و حتی کارهای روزانه و عادی آن‌ها داشته باشد. تهوع صبحگاهی در کودکان نیزبه برخی از همین دلایل برمی‌گردد که برای آگاهی شما همراهان عزیز کافه نبض به بررسی این علل خواهیم پرداخت.

• مسائل خواب یا خستگی بیش از حد: تغییرات در الگوی خواب منظم بزرگسالان یا کودکان باعث تغییر پاسخ نورونی بدن می‌شود که گاهی اوقات حالت تهوع ایجاد می‌کند.
• قند خون پایین یا گرسنگی: این عارضه نیز می‌تواند موجب بروز ضعف، سردرد یا تهوع شود.
• ریفلاکس( بازگشت اسید معده): ریفلاکس اسید در صبح شدیدتر است حتی اگر ساعت‌ها از غذا خوردن گذشته باشد که به دلیل موقعیت بدن شما در حالت خواب برمی‌گردد.
• احتقان سینوسی: تراکم سینوس به گوش داخلی فشار می‌آورد و منجر به ناراحتی معده، حالت تهوع و حتی سرگیجه نیز می‌شود.
• رژیم غذایی: ممکن است علت اولیه و اصلی تهوع و استفراغ صبحگاهی مربوط به صبحانه‌ای که میل کرده‌اید، حساسیت غذایی یا عدم تحمل غذا و یا پرخوری باشد.
• سنگ کلیه: سنگ کلیه و سنگ‌های صفراوی در اثر سخت شدن کلسترول ایجاد می‌شوند و هنگامی که در لوله‌ای که کیسه صفرا و روده را به هم متصل می‌کند، گیرمی‌کنند بسیار دردناک شده و با تهوع و استفراغ همراه است.
• اضطراب و استرس: ممکن است احساس تهوع صبحگاهی مربوط به موقعیت‌های هیجان‌انگیز یا استرس‌زا مانند جلسه‌ای مهم و… باشد.
• زخم‌های گوارشی: زخم‌هایی که روی پوشش داخلی معده و روده هستند معمولا باعث درد معده و تهوع و استفراغ شما می‌شوند.
• یبوست: وقتی ماده هضم نشده در کولون شما است( یبوست) عملکرد کلی سیستم گوارشی بدنتان را کاهش داده و در نهایت باعث تهوع می‌شود.
• مسمومیت غذایی: اگر دچار مسمومیت غذایی شده باشید، تهوع ، استفراغ یا اسهال با ناراحتی و درد معده و شکم برایتان اتفاق می‌افتد که اگر صبح دچار تهوع شدید، ممکن است به دلیل چیزی باشد که شب قبل خورده‌اید.
• شیمی درمانی: برخی داروهای شیمی درمانی عوارضی چون تهوع و استفراغ دارند و حتی یاد‌آوری بو و مناظر مربوط به شیمی درمانی، حالت تهوع و استفراغ ایجاد می‌کنند.
• گاستروانتریت: گاستروانتریت مشابه مسمومیت غذایی نیست بلکه یک عفونت است که توسط ویروس، باکتری یا انگل ایجاد می‌شود و از طریق آب آشامیدنی یا غذا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
• آسیب یا ضربه مغزی: این آسیب‌ها باعث تورم در مغز شما شده و فشار جمجمه را افزایش می‌دهد و می‌تواند باعث تهوع و استفراغ شود. استفراغ بعد از ضربه به سر نشان‌دهنده آسیب‌های قابل توجهی است و باید فوری تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرید.
• داروهای ضد درد: اپیوییدها از دسته داروهایی هستند که برای درمان دردهای شدید تا متوسط تجویز می‌شوند که عوارض جانبی بسیاری از این داروها استفراغ و تهوع است.
• کتواسیدوز دیابتی: یک عارضه بسیار جدی در هنگام ابتلا به دیابت است. انسولین به‌جای تجزیه کربوهیدرات‌ها به تجزیه چربی‌ها می‌پردازد و این روند باعث ایجاد کتون در جریان خون شما می‌شود. کتون‌های بیش از حد در خون علائمی مانند حالت تهوع، سردرد و تشنگی ایجاد می‌کنند. در صورت بروز چنین اتفاقی حتما با اورژانس تماس بگیرید.
• ماشین زدگی: وقتی شما سوار ماشین هستید، چشم‌ها و گوش‌هایتان به مغزتان پیام می‌دهد که در حال حرکت هستید اما ناحیه گوش درونی که به تعادل شما کمک می‌کند به مغز می‌گوید که در حال حرکت نیستید و این سیگنال‌ها باعث تهوع، استفراغ و سرگیجه می‌شوند. این عارضه اغلب در کودکان و زنان باردار اتفاق می‌افتد.
• عفونت گوش داخلی: گوش داخلی به تعادل بدن شما کمک می‌کند و اگر در معرض عفونت قرار گیرد احساس تهوع، استفراغ، ناراحتی و سرگیجه خواهید داشت.
• بارداری: هیچ‌کس به طور دقیق علت تهوع صبحگاهی بدون استفراغ یا همراه با استفراغ در دوران بارداری را نمی‌داند اما احتمالا به دلیل تغییرات هورمونی و بالا رفتن سطح هورمون‌ها در خون زنان باردار، این اتفاق رخ می‌دهد که اصطلاحا به آن ویار بارداری نیز می‌گویند.

• هر آن چه نیاز است درباره اسهال و استفراغ کودکان بدانید

موارد تاثیرگذار بر تهوع صبحگاهی

موارد زیادی در حالت تهوع صبحگاهی تاثیرگذار هستند که باعث ایجاد این حالت و تشدید آن می‌شوند از جمله: رژیم غذایی نامناسب، گاستروپازری( کم شدن یا توقف حرکات عضلات معده و نرفتن غذا از معده به سمت روده)، سنگ کلیه، داروهای ضد درد، مسمومیت، یبوست و عفونت گوش داخلی و بسیاری موارد دیگر است که به جزئیات آن پرداخته شده است.

قبل و بعد از حالت تهوع صبحگاهی چه کنیم؟

بروز تهوع صبحگاهی در برخی افراد گاهی با استفراغ و گاه بدون استفراغ است و خودتان هم نمی‌دانید به چه دلیلی بروز کرده است. برای پیشگیری و قبل از حالت تهوع باید به اندازه کافی آب بنوشید، عفونت‌ها و ناراحتی‌های گوارشی و بیماری‌های خود را جدی بگیرید و برای درمان آن‌ها اقدام کنید اما بعد از حالت تهوع صبحگاهی، قبل از مصرف هر دارویی به دستشویی بروید.

گاهی علت حالت تهوع و دل‌درد در افراد با اجابت مزاج از بین می‌رود. اگر حالت تهوع شما از بین نرفت می‌توانید از درمان‌های خانگی و طب سنتی استفاده کنید به طور مثال نوشیدن نعناع، بابونه یا چای زنجبیلی با عسل اثر مثبتی در کم شدن حالت تهوع شما دارند. از خوردن لبنیات، غذاهای سنگین و پرچرب هم پرهیز کنید. غذاهایی مثل پوره سیب‌زمینی آب‌پز، پلوی سفید مخصوصا کته یا رشته فرنگی به آرام کردن معده و درمان حالت تهوع کمک می‌کنند.

اگر دچار حالت تهوع صبحگاهی بودید می‌توانید بعد از بیدار شدن مقداری نوشابه را کم کم بنوشید یا بیسکوئیت، غلات خشک، چوب‌شور یا نان تست خشک را کم کم بخورید که این خوراکی‌ها حالت تهوع شما را کنترل کرده و به درمان خود کمک می‌کنند اما یادتان باشد نباید در خوردن آن‌ها زیاده‌روی کنید.

• توصیه پزشکان برای مصرف متوکلوپرامید چیست؟

اقدامات مهم هنگام تهوع و استفراغ صبحگاهی

هنگام بروز تهوع و استفراغ صبحگاهی پیش از هر اقدام سختی نیاز است به برخی اقدامات اولیه جهت درمان حالت تهوع بپردازید. اقداماتی از قبیل:

• از بوهای بد دوری کنید.
• از حرکت کردن اجتناب کنید.
• دراز بکشید و سر خود را پایین‌تر از بدن قرار دهید.
• هوای تازه استشمام کنید.
• در جا‌یی آرام و بی‌سروصدا بنشینید.
• آرام باشید ونفس عمیق بکشید.
• از خوردن مواد غذایی چرب، تند، اسیدی و فیبردار بپرهیزید.
• نوشیدنی‌های کافئین‌دار ننوشید.
• بعد از استفراغ حتما بدن خود را با نوشیدن مایعات، هیدراته نگه دارید.

درمان‌های خانگی حالت تهوع و استفراغ صبحگاهی

اغلب مواقع استفراغ و حالت تهوع صبحگاهی به خودی خود از بین نمی‌روند و می‌توانید آن را در خانه کنترل کنید. بهترین درمان برای رفع تهوع صبحگاهی در طب سنتی، نوشیدن مایعات است. مصرف مایعات به اصلاح عدم توازن الکترولیت در بدن کمک کرده و باعث توقف استفراغ می‌شود فقط فراموش نکنید که نوشیدن مایعات را با مقادیر کم آغاز کنید مثلا برای بزرگسالان در هر بار 100 تا 200 میلی‌لیتر و برای کودکان کم‌تر از 100 میلی‌لیتر. تنها مایعات شفاف و زلال مثل آب یا سوپ میل کنید و از نوشیدن شیر یا هر محصول لبنی خودداری کنید.

برای رفع تهوع صبحگاهی در طب سنتی، درمان‌های زیادی ارائه شده است که بهترین درمان خانگی و سنتی برای حالت تهوع و استفراغ صبحگاهی استفاده از چای زنجبیلی یا ترکیب زنجبیل با لیمو است همچنین می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:

• دارچین ( ترکیب دارچین با عسل و آب جوش…...توجه: از دارچین برای زنان باردار وخانم‌هایی که در دوران شیردهی هستند اجتناب کنید.)
• روغن فلفل نعنایی
• برگ‌های خشک شده نعنا
• دانه‌های رازیانه( می‌توانید دانه‌های رازیانه را بجوید یا دمنوش آن را یک تا دو بار در روز میل کنید)
• گل میخک
• ترکیب آب پیاز با زنجبیل، آب پیاز با عسل
• سرکه سیب با عسل
• دمنوش گل‌های بابونه خشک شده با عسل یا آبلیمو( توجه: از این ترکیب برای زنان باردار یا شیرده یا افرادی که آلرژی دارند استفاده نکنید)
• بوییدن لیمو یا ترکیب آبلیمو با عسل
• آب سیب
• آب انار با عسل
• آب پرتقال با عسل
• اسموتی عسل ( مخلوط کردن موز، آب نارگیل، جوی دوسر، ریشه زنجبیل، کره بادام، نمک دریا و عسل)

توجه داشته باشید که از دادن عسل به کودکان زیر 1 سال اجتناب کنید.

پیشگیری از تهوع صبحگاهی

می‌توانید برای پیشگیری و جلوگیری از تهوع صبحگاهی یکسری نکات را رعایت کنید مثلا از خوردن مواد غذایی که هضم آن‌ها سنگین است اجتناب کنید و سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک و منظمی داشته باشید و هرگز خود را گرسنه نگه ندارید و این عادت را در خود تمرین دهید که بلافاصله بعد از غذا خوردن دراز نکشید.

از بودن در محیط‌های پر استرس و فشارهای عصبی و احساسی دوری کنید، مداوم ورزش کنید و آب بنوشید و به طور منظم مسواک و دیگر وسایل شخصی و بهداشتی خود را عوض کنید تا دچار عفونت و مشکلاتی که عوارض آن‌ها تهوع و استفراغ است نشوید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر حالت تهوع  صبحگاهی در کودکان بیشتر از یک روز و در بزرگسالان بیش از دو روز ادامه پیدا کرد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر همراه با حالت تهوع علائمی مانند: تب بالا همراه با سردرد، خون در استفراغ یا مدفوع، داشتن علائم کم‌آبی، تغییر در هوشیاری و آگاهی، تاری دید، اسها‌ل، سردرد، درد قفسه سینه و درد شدید شکمی، تنفس سریع و پالس مانند و کم‌اشتهایی بیشتر از 12 ساعت داشتید سریعا به اورژانس اطلاع دهید.