توسط : افسردگی بعد از زایمان یکی از انواع رایج افسردگی بین زنان است. در اولین روزها و هفته‌های پس از زایمان، مادر احساسات گوناگونی را تجربه می‌کند، احساسات جدیدی مثل شادی، سعادت، افتخار و نیز ممکن است احساسات ناخوشایندی مانند غم و اندوه، ناراحتی و استرس و اضطراب نیز داشته باشد. برخی از این احساسات عادی هستند و بعداز دو هفته به حالت عادی برمی‌گردید که به آن بیبی بلوز( گرفتگی خاق بعداز زایمان) می‌گویند و یک اختلال شایع روانشناسی است اما اگراین اختلال واسترس ادامه پیدا کند به افسردگی بعد از زایمان منجر می‌شود که بر توانایی فرد برای بازگشت به زندگی معمول و روزانه و ارتباط با نوزادتان تاثیر می‌گذارد. در این مطلب کافه نبض شما را با علل و علائم افسردگی پس از زایمان، پیشگیری و درمان افسردگی بعد از زایمان آشنا خواهیم کرد، پس با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
چه موقع افسردگی پس از زایمان اتفاق می افتد؟
افسردگی بعد از زایمان نوعی از افسردگی است که تقریباً 15 درصد خانم‌های باردار آن را تجربه میکنند. حدود یک سوم زنان مبتلا به افسردگی بعد از زایمان شروع علائمشان در طول دوران بارداری بوده است. این افسردگی معمولاٌ در طول چند ماهی بعد از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد و اگر درمان نشود ممکن است بیشتر از یک سال ادامه پیدا کند. برای این که مطمئن شوید دچار افسردگی پس از زایمان شده‌اید یا نه، باید علائم آن را بررسی کنید.
علائم افسردگی پس از زایمان
اگر از این علائم پنج مورد و یا بیشتر را در اکثر روزها و تقریباٌ هر روز، به مدت دو هفته متوالی تجربه کردید به احتمال زیاد دچار افسردگی پس از زایمان شده‌اید:
- احساس برانگیختگی و خشم
- گریه کردن مداوم و یا اکثر اوقات در آستانه گریه قرارداشتن
- حس بی‌ارزش بودن در زندگی
- احساس گناه شدید
- احساس ناتوانی در کنار آمدن با مسائل
- داشتن افکار منفی در مورد خودتان
- وسواس بیش از حد
- از دست دادن اشتها و یا پرخوری بیش از اندازه
- بی‌علاقگی و لذت نبردن ازفعالیت‌های معمول خود
- حس ترس بدون دلیل و غیر‌قابل کنترل
- دشواری در خوابیدن در آغاز شب و مشکل در بیدار ماندن در طول روز
- حواس پرتی
- بی‌علاقگی به کودک
- ناتوانی در مراقبت از کودک
- داشتن رؤیاهایی در مورد آسیب دیدن کودکتان
- کناره‌گیری از دوستان و خانواده
- احساس رخوت و خستگی شدید
- مشکل درتصمیم‌گیری و تمرکز
برخی از مادران نگران این هستند که با تشخیص افسردگی بعد از زایمان آنها، فرزندشان را از آنها می‌گیرند اما اصلاٌ نگران این موضوع نباشید در حقیقت شما با پذیرش این بیماری و کمک گرفتن ازپزشکتان بهترین کار را برای کمک به خود و کودکتان انجام داده‌اید.
علل افسردگی بعد از زایمان
با توجه به تحقیقات انجام شده افسردگی بعد از زایمان با تغییرات شدید هورمونی در ارتباط است که این تغییرات ی در سطح هورمون‌ها در زنانی که به تغییر سطوح استروژن و پروژسترون حساس‌تر هستند منجر می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که افسردگی پس از زایمان ناشی از عوامل هورمونی، عاطفی، زیست محیطی و ژنتیکی است که بعضی از آنها خارج از کنترل شماست.
برخی دیگر از علل شایع افسردگی بعد از زایمان شامل: نبود علاقه به همسر، فرزند و حاملگی ناخواسته، سن پاییین مادر، مشکلات اقتصادی وفشارهای مالی، مرگ عزیزان، عمل سزارین و احساس از دست دادن تناسب اندام (این اختلال می‌تواند بر روی خانم‌هایی هم که زایمان طبیعی داشته اند تاثیر بگذارد)، نبود علاقه نسبت به تولد فرزند جدید است و عواملی که به زیاد شدن احتمال افسردگی بعد از زایمان کمک می‌کند شامل خستگی بعد از زایمان، محرومیت از خواب و بی‌خوابی‌های مداوم و نیز تلاش برای تطبیق عاطفی خودتان است پس تلاش کنید پس از زایمان در برنامه خود خواب کافی، ورزش و پیاده‌روی را داشته باشید.
در ادامه در مورد پیشگیری از افسردگی پس از زایمان و تشخیص و درمان آن مطالب مفیدی را در اختیارتان قرار دهیم.
تشخیص افسردگی پس از زایمان
معمولا بهترین راه تشخیص داشتن یا نداشتن افسردگی بعد از زایمان صحبت کردن با پزشک است، او با شما در مورد سلامت روان، افکار و احساساتتان صحبت می‌کند تا بین مورد بیبی بلوز پس از زایمان (baby blues) که احساسی طبیعی است و افسردگی پس از زایمان تمایز قائل شود. خجالت نکشید و با صداقت به سوالات پزشکتان و یا ماما پاسخ دهید تا بتواند به شما کمک کند. سوالاتی از قبیل: آیا در طول ماه گذشته از پایین بودن خلق، افسردگی و یا نا‌امیدی رنج برده‌اید؟ آیا در طول ماه گذشته از علاقه و لذت کم نسبت به چیزها و فعالیت‌ها رنج می‌برید؟ و دیگر سوالاتی مشابه این موارد را از شما خواهند پرسید.
اصلا نگران و خجالت‌زده نباشید زیرا افسردگی بعد از زایمان یک اختلال شایع است که شما با پاسخ دادن به سوالات پزشکتان به درمان سریع‌تر خود کمک می‌کنید. دکتر شما ممکن است آزمایش خون نیز برای شما بنویسد تا از مبتلا بودن یا نبودن شما به کم‌کاری تیروئید مطمئن شود چون کم‌کاری تیروئید بر علائم و نشانه‌ها تاثیر می‌گذارد.
افسردگی پس از زایمان چه حسی دارد؟
در اکثر مواقع احساس نارضایتی دارید و بغض می‌کنید و این احساس در ساعات خاصی از روز مثلا غروب یا صبح شدیدتر است، بسیار خسته هستید ولی نمی‌توانید بخوابید، اشتهایتان تغییر می‌کند، از هیچ چیزی لذت نمی‌برید و میلی به رابطه جنسی ندارید، افکارتان منفی می‌شود، بیمناک و مضطرب هستید و ممکن است از حضور در مکان‌های شلوغ اجتناب کنید. در موارد نادر ممکن است مادر افکار خودکشی و روان‌پریشی داشته باشد که در این موارد باید فوراٌ از پزشک خود کمک بخواهید.
پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان
اطلاعات زیاد و معتبری در مورد جلوگیری از افسردگی پس از زایمان وجود ندارد اما پیشنهادات زیر معقول به نظر می‌‍رسد و ممکن است به سلامتی شما کمک کند:
- سعی کنید با زنان دیگری که باردار هستند یا به تازگی صاحب فرزند شده‌اند دوست شوید.
- کسی را پیدا کنید که بتوانید با او صحبت کنید و اگر دوست صمیمی ندارید می‌توانید به ماما یا پایگاه‌های سلامت در محله‌تان مراجعه کنید.
- سعی نکنید که یک زن خارق‌العاده باشید بلکه کمتر کار کنید تا کمتر خسته شوید.
- اگر قبلاٌ افسردگی داشته‌اید حتماٌ ارتباط خود را با ماما یا مراقب بهداشت خود قطع نکنید.
- در کلاس‌های قبل از زایمان همراه با همسر خود شرکت کنید و اگر همسر ندارید دوست یا یکی از اقوام را با خود ببرید.
- درخواست کمک از طرف دوستان و اقوام را قبول کنید.
- داروهای ضدافسردگی را بدون نظر پزشک قطع نکنید زیرا 70 درصد افرادی که داروهای خود را در طول بارداری قطع میکنند، بیماریشان بعد از قطع دارو عود می‌کند.
- اطمینان پیدا کنید که برای افسردگی در حاملگی درمان پیدا کنید، این درمان ممکن است دارو یا گفتار درمانی باشد.
مشکلات بهداشت روانی پس از زایمان
ممکن است شما قبل از زایمان مشکلات روانی و افسردگی داشته اید که علائم آن بعد از تولد فرزندتان بدتر شده و یا برگردد، حتما هرنوع اختلال و یا نگرانی خود را با پزشک در میان بگذارید. از ماه آخر بارداری مخصوصاٌ حاملگی اول، خانم باردار نسبت به روند زایمان، تولد فرزند نابهنجار، نگهداری کودک و مادر خوب بودن ترس و اضطراب دارد که در صورت عدم آگاهی و عدم حمایت خانواده امکان افزایش این ترس‌ها و بروز افسردگی (PND) وجود دارد.
تاثیر افسردگی مادر روی نوزاد
گاهی افسردگی مادر تاثیرات مستقیم و غیر مستقیمی بر نوزاد دارد که بهتر است ازآنها اطلاع داشته باشید و مادران نسبت به درمان افسرگی خود به طور جدی اقدام کنند.
- ممکن است شما به نوزاد خود احساس نزدیکی نکنید.
- ممکن است از نوزاد خود رنجور باشید و او را به خاطر حال خود سرزنش کنید.
- ممکن است از اینکه احساسات شما آنگونه که باید باشد نیست، احساس گناه کنید.
- ممکن است گاه نوزاد خود را دوست داشته یا نداشته باشید.
- ممکن است برای شما سخت باشد که حس و نیاز نوزادتان را متوجه شوید.
احتمال آسیب به نوزاد توسط مادران افسرده
مادران افسرده اغلب نگران این موضوع هستند که آیا ممکن است به کودک خود آسیب بزنند، که این مورد بسیار نادر است. گاهی اوقات ممکن است شما احساس کنید که می‌خواهید به کودک خود ضربه بزنید یا او را تکان دهید، این احساسی است که بسیاری از پدران و مادران گاهی اوقات دچار آن میشوند و مخصوص افسردگی پس از زایمان نیست و با وجود داشتن اینگونه احساسات، مادران هرگز این عمل را مرتکب نمی‌شوند. اگر شما این احساس را دارید با پزشک متخصص درمیان بگذارید تا به شما کمک کنند در این شرایط چگونه از فرزند خود مراقبت کنید و چطور آرامش خود را حفظ کنید.
سوالات متداول
خیر، همه مادران به بیماری افسردگی مبتلا نمی‌شوند؛ بچه‌دار شدن یک تغییر و تحول بزرگ است که با تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی و روان‌شناختی همراه است. بیش از نیمی از مادران جدید baby blues ( اندوه پس از زایمان) را تجربه میکنند که 3 تا 4 روز بعد از زایمان شروع می‌شود، ممکن است زود رنج شوید، خلق و خویتان نوسان داشته باشد، به راحتی گریه کنید و مضطرب شوید و نسبت به برخی رفتارها حساس شده و واکنش نشان دهید که همه این علائم طبیعی بوده و در حدود 10 الی 14 روز بعد از تولد نوزاد از بین می‌روند و نیازی به درمان ندارید اما اگر این علائم بیشتر از 2 هفته ادامه پیدا کردند حتماٌ به دکتر یا مراقب بهداشت خود اطلاع دهید.
راهکارهایی وجود دارند که به شما کمک میکنند تا دوران پس از زایمان را به راحتی پشت سر بگذارید و از افسردگی بعد از زایمان جلوگیری کنید. برخی از این راهکارها و راه‌های جلوگیری از افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:
خوب بخوابید: زمانی که نوزادتان خواب است شماهم استراحت کنید و به فکر کارهایتان نباشید، شما حداقل به 8 ساعت خواب در روز نیاز دارید، اینجاست که نقش همسر در افسردگی بعد از زایمان و پیشگیری آن پررنگ‌تر می‌شود؛ پدران می توانند 2 روز در هفته وظیفه شب بیداری را به عهده بگیرند تا شما خواب کافی داشته باشید.( می‌توانید به جای همسر از مادر خود بخواهید)
خوب غذا بخورید: کمبود برخی مواد مغذی از جمله ویتامین B و D در احتمال بروز افسردگی بعد از زایمان تاثیرگذار هستند پس از دیگران برای نگهداری فرزندتان کمک بخواهید و خودتان غذا بخورید.
اجازه دهید خانواده به شما کمک کنند: اگر از آن دسته افرادی بوده‌اید که کارهایتان را خودتان به تنهایی انجام می‌داده‌اید دیگر این طرز فکر را عوض کنید و برای حمام نوزاد،شیردهی، بهبود زخم‌ها و شب بیداری‌ها و…. از همسر، مادر، خواهر یا فردی که به شما نزدیک است کمک بخواهید.
ورزش کنید: روزانه 20 دقیقه پیاده‌روی، تمرینات یوگا و نرمش‌های پس از زایمان را انجام دهید تا هم روحیه خود را بالا نگه دارید و هم کاهش وزن داشته باشید.
انتظارات خود را مدیریت کنید: قرار نیست نوزاد شما شبیه و یا به زیبایی نوزادانی که در تبلیغات می‌بینید باشند؛ همه نوزادان زمان تولد قرمز و چروک و پف‌آلود هستند و دو هفته زمان می‌برد که به حالت طبیعی برگردند. چهره کودکتان را تجسم نکنید بلکه اجازه دهید او با ورودش به این دنیا شما را شگفت‌زده کند.
درمان افسردگی بعداز زایمان به دو صورت روان درمانی و دارو درمانی بسته به ناخوشی شما انجام می‌شود. در روان درمانی صحبت کردن با یک مشاور آموزش دیده و یا روانشناس حال شما را بهتر کرده و با انجام تست افسردگی بعداز زایمان و دانستن احساساتتان به شما کمک می‌کند. اگرافسردگی شما شدیدتر باشد و با گفتاردرمانی بهبود نیابید یک داروی ضد افسردگی برای شما تجویز می‌شود که همه انواع داروهای ضد افسردگی مفید هستند اما عوارض جانبی آنها متفاوت بوده و برخی در شیردهی امن‌تر از دیگری هستند. پاروکستین، سرترالین، فلوکسامین از بهترین داروهای مجاز و امن ضد افسردگی در شیردهی هستند که از بین آنها درمان ایده‌آل با عوارض کمتر سرترالین است. به یاد داشته باشید هیچ دارویی را سرخود مصرف نکنید تا سلامت خود و نوزادتان به خطر نیفتد.
