توسط : کمتر کسی است که در زندگی خود تا به حال به بی خوابی دچار نشده باشد. بیشتر بی خوابی‌هایی که گه گدار به سراغمان می‌آیند با کاهش عوامل مزاحمی همچون استرس و اضطراب به طور خود به خودی برطرف می‌شوند و تهدیدی برای زندگی ما به شمار نمی‌آیند. اما هستند افرادی که به بیماری بی خوابی مرگبار دچار شده‌اند و هفته‌ها و حتی ماه‌ها خواب به چشمانشان نمی‌آید!
این نوع بی خوابی یک بیماری ژنتیکی نادر است که ممکن است به مشکلات مغزی و حتی مرگ بیانجامد. اگر شما هم مثل من کنجکاو شده‌اید که از این بیماری عجیب و مهلک بیشتر بدانید و در کنار آن با انواع بی خوابی‌ها وعلت به وجود آمدن آنها آشنا شوید، با این مقاله کافه نبض همراه شوید تا درباره این بیماری خطرناک بیشتر برای شما بگوییم.
بیماری بی خوابی مرگبار چیست؟
همانطور که گفتیم بیماری بی خوابی مرگبار نوعی اختلال ژنتیکی کمیاب به حساب می‌آید که کیفیت زندگی فرد را تحت الشعاع خود قرار داده و او را دچار علائم دیگری همچون اسپاسم عضلانی و اختلال در عملکرد حافظه و تفکر می‌نماید.
اگر اقدام درمانی مناسب و به موقع برای این بیماران به کار گرفته نشود، عواقب خطرناکی در انتظار آنها خواهد بود. عوارض درمان نشدن بی خوابی ژنتیکی کشنده با گذشت زمان بدتر شده و می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به مغز بیمار وارد کند و حتی او را به کام مرگ بکشاند.
هنوز کاملا مشخص نیست که چه تعداد از افراد جهان دچار این بیماری مهلک هستند. برخی از دانشمندان این نوع بی خوابی را در گروه اختلالات پریون جای می‌دهند. اختلالی که سالانه حدود یک میلیون نفر را درگیر خود می‌سازد.
پریون در حقیقت یک نوع پروتئینی طبیعی در غشای سلولی نورون های مغزی و برخی سلول‌های دیگر می‌باشد. عملکرد این پروتئین هنوز کاملا معلوم نشده است. شکل بیماری‌زای آن با تغییر شکل فضایی پدیدار می‌شود.
این تغییر شکل ممکن است به علت جهش در ژن‌های کدکننده یا به علت ورود پروتئین های غیرطبیعی از طریق عفونت به وجود می‌آید. یک ناهنجاری ژنتیکی که منجر به مرگ سلول های عصبی در مغز می شود، علت اصلی بی‌خوابی در افرادی است که به این بیماری دچار شده اند. این بیماری حتی می‌تواند سایر عملکردهای مغز مانند تنظیم دمای بدن را هم دچار مشکل کند.
انواع بی خوابی
انواع بی خوابی ها را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد:
بی خوابی موقتی و کوتاه مدت: بی خوابی کوتاه مدت اغلب به دلیل یکی از موارد زیر ایجاد می‌شود.
- درگیر شدن با یک موقعیت استرس‌زا در زندگی مانند از دست دادن یکی از عزیزان
- تشخیص پزشکی ناامیدکننده
- مواجه با بیماری همه گیر در جامعه
- مصرف داروی خاص و یا ماریجوانا
- به وجود آمدن تغییر در شغل یا رابطه عاطفی
بی خوابی کوتاه مدت معمولا کمتر از سه ماه فرد را درگیر خود می‌سازد و علائم آن ممکن است با گذشت زمان و از میان بردن شرایط استرس زا، خود به خود کم رنگ شود. با این حال، همین بی خوابی کوتاه مدت هم می‌تواند ادامه پیدا کند و بعدا به بی خوابی مزمن تبدیل شود.
این نوع از بی خوابی هم در کودکان دیده می‌شود و هم در بزرگسالان. جالب است بدانید که احتمال ابتلا به این بیماری در زنان بیشتر از مردان است و ممکن است در دوران بارداری و یائسگی نشانه های خود را بروز دهد.
بی خوابی مزمن: بی خوابی مزمن الگوی طولانی مدت مشکل خواب است. اگر شخصی در به خواب رفتن و یا در خواب ماندن حداقل سه شب در هفته به مدت سه ماه و یا بیشتر دچار مشکل بود، به نوع مزمن این بیماری مبتلا شده است.
اغلب افراد مبتلا به این بیماری مزمن، سابقه طولانی در بی خواب بودن دارند و کمبود خواب آنها معمولا مداوم می‌باشد. تنها ممکن است برای چند ماه این مشکل از بین برود و دوباره برگردد.
بی خوابی مزمن دلایل زیادی دارد. حتی ممکن است به استرس هم ربط پیدا کند. اما عوامل زیر در بروز این مشکل تاثیر بیشتری دارند:
- برنامه نامنظم خواب
- بهداشت نامناسب خواب
- کابوس های مکرر
- اختلالات بهداشت روان
- مشکلات اساسی جسمی یا عصبی
- مصرف مواد مخدر و برخی داروها
علائم بی خوابی
نشانه‌های بیماری بی خوابی مرگبار از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد. در اینجا می‌خواهم رایج‌ترین علائم این بیماری را برایتان فهرست کنم:
- عدم توانایی به خواب رفتن
- پریدن از خواب به صورت مکرر و مشکل باقی ماندن در حالت خواب
- گرفتگی عضلات و اسپاسم
- سفتی عضله
- حرکت و لگد زدن به هنگام خواب
- از دست دادن اشتها
در صورتی که بی خوابی شدت پیدا کند موارد زیر ممکن است برای بیمار رخ دهد:
- زوال عقل
- مشکلات ذهنی و اختلال در عملکرد شناختی
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل در بلع غذا
- افزایش فشار خون و ضربان قلب
- تعرق زیاد
- از دست رفتن هماهنگی حرکات بدن
- کم شدن بی دلیل وزن
اما اگر به این بیماری کشنده دچار نیستید و باز هم از بی خوابی رنج می‌برید، بسته به دلیل به خواب نرفتنتان ممکن است علائم مختلف دیگری را تجربه کنید.
به طور کلی کمبود خواب علائم زیر را به همراه دارد:
- مشکل در توجه و تمرکز
- مشکل در کنترل عادت‌های غذایی
- پایین آمدن سطح انرژی بدن
- کاهش میل جنسی
- احساس بدن درد
- افزایش تمایل به رفتارهای تکانشی
- افزایش تحریک پذیری و عصبانیت
- سردرد
- مشکلات بینایی
- افزایش ریسک‌پذیری اقتصادی
- اختلال گفتاری
علل بی خوابی
علاوه بر بیماری بی خوابی مرگبار که منشا ژنتیکی دارد، بی خوابی می‌تواند به دلایل مختلف دیگری هم بروز پیدا کند.
در اینجا برخی از محتمل‌ترین دلایل بی خوابی را برایتان فهرست کرده‌ایم:
- فشار و نگرانی درباره کار، تحصیل، امور مالی، سلامتی و یا خانواده
- حوادث استرس‌زا و یا تجربه یک تروما در زندگی مانند از دست دادن عزیزی، طلاق و یا از دست دادن شغل
- برنامه کاری و یا سفری که ریتم طبیعی خواب شما را برهم زده باشد.
- عادت‌های بد خواب مانند مانند مصرف کافئین یا انجام ورزش نزدیک به ساعت خواب، استفاده از تختخواب برای کار، پرخوری، غذا خوردن در تخت خواب و یا بازی کردن با تلفن همراه به هنگام خواب
- بالا رفتن سن
- مصرف برخی از داروها و یا مواد مخدر
- سایر بیماری‌ها مانند پارکینسون، تیروئید پرکار و یا رفلاکس معده
- اختلالات دیگر خواب مانند وقفه تنفسی در خواب
- سندروم پای بیقرار در خواب
- الکل می‌توانید در به خواب رفتن شما کمک کند اما شما را از تجربه مراحل عمیق‌تر خواب محروم می‌کند.
بی‌خوابی و افزایش سن
بی خوابی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. هرچه پیرتر می‌شوید، تغییرات در الگو خواب شما هم بیشتر می‌شود. زمانی که پا به سن می‌گذارید، نسبت به صداها و محیط زندگی خود حساس‌تر می‌شوید و کوچکترین عامل مزاحمی می‌تواند شما را از خواب بی خواب کند.
همچنین با افزایش سن ساعت بدن هم تغییر می‌کند و به گونه‌ای می‌شود که صبح‌ها زود از خواب بلند می‌شوید و عصرها زود احساس خستگی می‌کنید. جالب است بدانید که برخلاف تصور رایج که اذهان می‌دارد افراد مسن به اندازه جوانان نیاز به ۸ ساعت خواب ندارند، خلاف این قضیه صحت دارد. در هر سنی که باشید، بدنتان برای استراحت و ریکاوری به خواب کافی نیاز دارد.
البته کم شدن تحرک نیز از دیگر عواملی است که خوب خوابیدن در سالخوردگی را دشوار می‌سازد. مشکلات پروستات یا مثانه نیز از دیگر دلایلی است که خوابتان را مختل می‌کند. آپنه و سندرم پاهای بیقرار نیز با افزایش سن بیشتر دیده می‌شوند. افراد مسن معمولاً بیشتر از افراد جوان برای به خواب رفتن نیاز به مصرف دارو دارند.
بی خوابی در کودکان و نوجوانان
بیماری بی خوابی مرگبار در هر سنی ممکن است دیده شود اما فراموش نکنید که بیماری کمیابی است و به ندرت پیش میاید که کودک شما به آن دچار شود. اما انواع دیگر بی خوابی ها ممکن است به سراغ فرزند شما بیاید و سلامت جسمی و روحی او را به خطر بیاندازد. پس مشکلات خواب ممکن است برای کودکان و نوجوانان نیز نگران کننده باشد.
برخی از کودکان و نوجوانان به راحتی به خواب نمی‌روند و یا در برابر یک خواب منظم مقاومت می کنند. چراکه در این سنین ساعت داخلی آنها هنوز نظم نگرفته است. آنها می خواهند شب‌ها دیرتر بخوابند و صبح‌ها هم دیرتر بیدار شوند. تا حدودی این امر طبیعی است. اما اگر بی خوابی آنها موجب اضطراب یا عوارض حاصل از کمبود خواب شد، حتما این موضوع را جدی بگیرید.
اگر نگران هستید که مشکلات خواب بر روی سلامتی جسمی، فعالیت‌های مدرسه و یا روابط دوستی فرزند شما تأثیر بگذارد، بهتر است با یک پزشک عمومی صحبت کنید او در صورت نیاز شما را به یک متخصص اطفال و یا یک مشاوره کودک ارجاع می‌دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
معمولا زمانی که فرد بی خواب در عملکردهای زندگی خود دچار مشکل می‌شود و یا همراه با بی خوابی حالت شیدایی، استرس، اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند، بهتر است حتما به روانپزشک مراجعه کنید.
همچنین در صورتی که در کنار مشکلات خوابتان، علائم آزاردهنده جسمانی مانند سردرد، سرگیجه، کم اشتهایی و تغییر وزن مشاهده کردید بهتر است نزد یک پزشک متخصص بروید. در صورتی که چند روز متوالی اصلا نخوابیده باشید و یا اینکه به طور کلی کم خوابی شما مزمن شده باشد هم نیاز به دخالت پزشکی خواهید داشت.
تشخیص بی خوابی
پیش از هر چیز باید تاکید کرد، افرادی که دچار بیماری بی خوابی مرگبار هستند حتما باید زیرنظر پزشک متخصص درمان بگیرند. اگر بی خوابی آزارتان می‌دهد، بهتر است به یک روانپزشک مراجعه کنید. او ابتدا عادت خواب شما را به دقت بررسی می‌کند.
احتمالا در مرحله بعدی از شما می‌خواهد تا الگو خواب و هر اختلالی که در جسم یا روان خود تجربه می‌کنید داخل یک دفترچه یادداشت کنید و برای او ببرید. در صورت نیاز متخصص از شما می‌خواهد تا نتیجه چکاب آزمایش خون خود را برای او ببرید تا مطمئن شود بی خوابی شما ربطی به سایر بیماری‌ها نداشته باشد.
همچنین برخی از روانپزشکان برای بررسی اختلالات خواب از روش تشخیصی پلی سومنوگرافی استفاده می‌کنند.
پیشگیری از بی خوابی
عادات خوب خواب می‌تواند به جلوگیری از بیماری بی خوابی مرگبار و یا سایر انواع بی خوابی شما کمک کند و خواب آرام و عمیقی برایتان به همراه بیاورد. برخی از این عادات خوب عبارتند از:
- ساعت خواب و بیداری منظمی برای خودتان داشته باشید و تمام سعی خود را بکنید که آخر هفته‌ها هم به آن پایبند بمانید.
- اکتیو باشید و فعالیت‌های بدنی مفید مانند ورزش و یا پیاده روی را به طور منظم انجام دهید. فقط مراقب باشید در ساعات پایانی شب ورزش نکنید تا خواب از سرتان نپرد.
- داروهای خود را بررسی کنید تا ببینید آیا ممکن است در بی خوابی شما نقش داشته باشند.
- از چرت زدن زیاد در طول روز خودداری کنید و یا اینکه آن را محدود کنید. به خصوص عصرها بیشتر از یک ساعت نخوابید.
- از مصرف کافئین و الکل خودداری کرده یا آن را محدود کنید و از نیکوتین نیز استفاده نکنید.
- از مصرف وعده‌های غذایی سنگین و نوشیدنی‌های پرکالری قبل از خواب خودداری نمایید.
- اتاق خواب خود را برای خواب آماده کنید و فقط از آن برای رابطه جنسی یا خواب استفاده کنید.
- مدیتیشن، حمام گرم، کتاب خواندن و یا گوش دادن به موسیقی آرام به شما کمک می‌کنند بهتر بخوابید.
درمان بی خوابی
در خصوص بیماری بی خوابی مرگبار هنوز درمان قطعی صد در صدی پیدا نشده است اما پزشکان برای کاهش برخی از علائم بیماران دارو تجویز می‌کنند. به طور مثال برای رفع اسپاسم بدن از کلونازپام استفاده می‌شود. همچنین داروهای خواب‌آوری مانند زولپیدم نیز می‌توانند نتایج اثربخش موقتی به همراه داشته باشند.
دارودرمانی در خصوص دیگر انواع بی خوابی ها نیز می‌تواند مثمر ثمر واقع گردد و مشکل فرد را برطرف سازد. داروهای خواب آور را حتما با مشورت پزشک مصرف نمایید.
برخی از داروهای رایجی که برای درمان بی خوابی استفاده می‌شوند عبارت هستند از:
- اسکوپیکلون (لونستا)
- راملتئون (روزرم)
- زالپلون (سوناتا)
- زولپیدم
همچنین اگر مشکل بی خوابیتان به اختلال در ریتم شبانه روزیتان برمی‌گردد، مکمل ملاتونین برای شما بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
درمان های جایگزین برای بی خوابی
علاوه بر دارودرمانی روش‌های دیگری نیز وجود دارد که برای اصلاح الگو خواب و برطرف شدن مشکلات خواب توصیه می‌شوند. حتی افرادی که به بیماری بی خوابی مرگبار نیز دچار هستند می‌توانند از این راهکارها استفاده کنند.
این روش‌ها عبارتند از:
- اصلاح عادت‌های خواب که در بخش‌های قبلی مقاله به آن اشاره کردیم.
- استفاده از دم‌نوش‌ها و داروهای گیاهی مانند: سنبل الطیب، اسطوخودوس، گل گاو زبان و رازک هر شب قبل خواب.
- تمرینات مدیتیشن و یوگا را در برنامه روزانه خود قرار دهید و شب هنگام خواب از تکنیک‌های تنفسی خواب‌آور کمک بگیرید.
