توسط : بیماری کولیت روده یک بیماری مزمن التهابی روده است که باعث ملتهب شدن و ایجاد زخم در پوشش روده‌ی بزرگ می‌شود. هر چند هنوز علت اصلی ابتلا به این بیماری توسط محققان شناسایی نشده است ولی در زمینه‌ی عوامل موثر برآن، عوارض بیماری و راه‌های کنترل آن‌ها داده‌های بسیاری وجود دارد.
اگر به دنبال اطلاعاتی در مورد این بیماری هستید با این مقاله کافه نبض همراه باشید.
بیماری کولیت روده چیست؟
بیماری کولیت روده (Ulcerative colitis) از گروه بیماری‌های التهاب روده (IBD) است که در طولانی مدت منجر به ایجاد التهاب و زخم در دستگاه گوارش می‌شود. بیشترین تاثیر این بیماری برروی بخش پایینی روده‌ی بزرگ (کولون سیگموئید) و راست روده (رکتوم) است. اما ممکن است تمام بخش‌های روده‌ی بزرگ را نیز درگیر سازد.
اولین قسمتی از روده که درگیر التهاب می‌شود معمولاً راست روده است. التهاب روده باعث دفع سریع می‌شود و به این ترتیب روده به صورت مکرر خالی می‌شود. با از بین رفتن سلول‌های روی سطح پوشش روده زخم‌های زیادی بر روی روده ایجاد می‌شوند که ممکن است منجر به خون ریزی یا ترشح مخاط شوند.
افراد در سنین مختلف می‌توانند مبتلا به این بیماری شوند. با این حال بیشتر مبتلایان به این بیماری ۱۵ تا ۳۵ سال دارند. این بیماری ممکن است باعث ناتوانی در بیمار گردد و گاهی حتی زندگی فرد را دچار تهدید جدی می‌کند.
پزشکان این بیماری را با توجه به محل درگیر شدن به چهار دسته تقسیم می‌کنند:
پروکتیت اولسراتیو (Ulcerative proctitis): در این بیماری التهاب منحصر به قسمت راست روده (مقعد) است. علامت این بیماری خونریزی از مقعد است.
پروکتوسیگموئیدیت (Proctosigmoiditis): در این بیماری راست روده و روده بزرگ دچار التهاب می‌شوند. علائم آن شامل اسهال خونی، گرفتگی عضلات شکم درد و عدم توانایی در حرکت روده‌ها علی رغم میل زیاد به آن است.
کولیت سمت چپ(Left-sided colitis) : در این بیماری التهاب از راست روده به سمت سیگموئید گسترش پیدا می‌کند. علائم آن نیز شامل اسهال خونی، گرفتگی شکم و درد در سمت چپ و فوریت برای اجابت مزاج می‌باشد.
پانکولیت (Pancolitis): حادترین و خطرناک‌ترین نوع بیماری کولیت روده، پانکولیت است که در آن کل روده‌ی بزرگ درگیر التهاب می‌شود. علائم آن نیز عبارت است از اسهال خونی، گرفتگی و درد شکم، خستگی و کاهش وزن قابل مشاهده است.
علت کولیت روده چیست؟
علت اصلی ابتلا به بیماری کولیت روده هنوز توسط پژوهشگران مشخص نشده است تا مدت‌ها رژیم غذایی نادرست و داشتن استرس علت‌های اصلی ابتلا به این بیماری فرض می‌شدند.
اما امروزه محققان معتقدند هر چند این عوامل در تشدید این بیماری موثر هستند اما دلیل ابتلا به آن نیستند. یکی از دلایل احتمالی ابتلا به بیماری کولیت روده وجود نقص در عملکرد سیستم ایمنی بدن است.
هنگامی که سیستم ایمنی بدن تلاش می‌کند تا با ویروس یا باکتری مهاجم مقابله کند، یک واکنش ایمنی غیر طبیعی باعث می‌شود که سیستم ایمنی به سلول‌های دستگاه گوارش نیز حمله کند.
سایر عواملی که ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند عبارتند از:
- عفونت
- اختلال در خون‌رسانی
- بیماری‌های مزمن
- واکنش‌های آلرژیک
علائم کولیت روده چیست؟
کولیت روده با یک روند التهابی همراه است که می‌تواند قسمت‌های مختلفی از بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد. بعضی اوقات ممکن است این علائم مربوط به قسمت‌هایی خارج از روده باشند. به طور مثال آرتروز دردناک زانوها نیز می‌تواند یکی از این علائم به حساب آید.
علائم کولیت روده بسته به شدت التهاب و محل بروز آن متفاوت است. این علائم معمولاً به آرامی ظاهر می‌شوند و از خفیف تا شدید متغیر هستند. هر چه بیماری در قسمت‌های بیشتری از روده‌ی بزرگ پیشرفت کرده باشد علائم آن نیز شدید‌تر خواهد بود.
علائم و نشانه‌های این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اسهال مخلوط با خون
- درد و گرفتگی شکم
- احساس درد در رکتوم
- خونریزی در مقعد
- انتقال مقدار کمی خون با مدفوع
- فوریت برای مدفوع
- عدم توانایی در دفع با وجود فوریت
- کاهش وزن
- خستگی
- بی اختیاری مدفوع
- افزایش دفعات حرکات روده
- ترشحات مخاطی
- حالت تهوع
- تب
- کم خونی
- اجابت مزاج شبانه
- عدم رشد در کودکان
عوارض بیماری کولیت روده چیست؟
بیماری کولیت روده می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری و مشکلات دیگری را نیز با خود به همراه داشته باشد. در ادامه به معرفی تعدادی از آن‌ها می‌پردازیم.
پوکی استخوان: افراد مبتلا به کولیت روده بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. پوکی استخوان از عوارض مستقیم ناشی از کولیت روده نیست. این بیماری از عوارض جانبی رژیم غذایی فرد مبتلا به کولیت است.
بنابراین، بیماران باید از لبنیات پرهیز کند و استفاده‌ی طولانی مدت از داروی کورتون ناشی می‌شود.
رشد ضعیف: کولیت روده و برخی از روش‌های درمانی آن ممکن است رشد را تحت تاثیر قرار داده و بلوغ را به تاخیر بیاندازند. قد و وزن کودکان مبتلا به کولیت باید مرتب توسط متخصصان اندازه گیری شود.
کلانژیت اسکلروزان اولیه: این بیماری یکی از عوارض نادر بیماری کولیت روده می‌باشد که در آن مجاری صفراوی دچار التهاب و تنگی می‌شوند. این مجاری لوله‌های کوچکی هستند که برای انتقال صفرا به خارج از کبد و به سیستم هضم استفاده می‌شوند.
مگاکولون توکسیک: یکی از عوارض جدی و نادر کولیت روده مگاکولون توکسیک است.
در این بیماری التهاب روده باعث به دام افتادن گاز و در نتیجه بزرگ و متورم شدن کولون می‌شود که ممکن است نتایج خطرناکی به دنبال داشته باشد. از جمله این عوارض می‌توان به پاره شدن روده‌ی بزرگ و ایجاد عفونت در خون اشاره کرد.
سرطان روده: افرادی که مبتلا به کولیت روده هستند احتمال بیشتری دارد که مبتلا به سرطان روده (سرطان روده‌ی بزرگ، راست روده یا روده) بشوند. به خصوص اگر بخش بزرگی از روده‌ی آن‌ها درگیر بوده و یا شدت بیماری در آن ها شدید باشد.
ابتلا به سرطان روده ممکن است مخفی بماند چون علائم اولیه این بیماری و کولیت روده مشابه هستند.
عوامل خطر کولیت روده چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند در ابتلا به کلیت روده موثر باشند. بعضی از این عوامل مانند سبک زندگی و رژیم غذایی در کنترل ما هستند ولی بعضی دیگر مانند سن و ژنتیک خارج از دایره‌ی تاثیر گذاری ما قرار دارند. شانس ابتلا به این بیماری در بین زنان و مردان مساوی است.
عوامل موثر بر کولیت روده عبارتند از:
سن: اکثر مبتلایان کمتر از ۳۰ سال سن دارند. با این حال ممکن است این بیماری در هر سنی خود را نشان بدهد. دیده شده که حتی افراد بالاتر از ۶۰ سال هم به این بیماری مبتلا شده‌اند.
ن‍‍ژاد یا قومیت: سفید پوستان بیشتر از سایر نژادها در خطر ابتلا به بیماری کولیت روده قرار دارند.
به صورت مشخص‌تر یهودیان اشکنازی و قفقازی‌ها در شمار بیشترین مبتلایان به این بیماری قرار دارند.
ژنتیک: افرادی که دارای سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به کولیت روده هستند بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری را قرار دارند.
عوامل محیطی: بعضی از عوامل محیطی مانند باکتری‌ها و مواد شیمایی ممکن است باعث ایجاد التهاب کنترل نشده در دستگاه گوارش شوند.
رژیم غذایی و سبک زندگی: افزایش مصرف اسیدهای چرب اشباع نشده غیرمترقبه ممکن است در بروز مشکلات گوارشی موثر باشد. علاوه بر این، سبک زندگی بی تحرک یا استعمال دخانیات نیز از عوامل خطر برای سلامت کلی انسان است که به ضرر دستگاه گوارش نیز تمام می‌شوند.
مصرف ایزوترتینوین (آکوتان): این دارو که برای درمان جوش‌هایی که توسط سایر داروها درمان نشده‌اند تجویز می‌شود ممکن است به توسعه‌ی بیماری‌های التهابی روده منجر شود.
نحوه‌ی تشخیص بیماری کولیت روده
برای تشخصی بیماری کولیت روده از چند روش استفاده می‌شود. قطعی‌ترین روش‌های تشخیص این بیماری آندوسکوپی و نمونه برداری هستند. با این حال ممکن است پزشک با توجه به وضعیت بیمار روش دیگری را نیز انتخاب کند. در ادامه با تعدادی از این روش‌ها آشنا خواهیم شد:
اقدامات آندوسکوپی
کولونوسکوپی: با استفاده از این روش می‌توان کل روده‌ی بزرگ را با استفاده از یک لوله‌ی نازک، انعطاف پذیر و روشن با یک دوربین که در انتهایش قرار دارد مشاهده کرد. در این روش همچنین می‌توان نمونه‌های کوچکی از بافت را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برداشت.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: در این روش با استفاده از یک لوله‌ی باریک انتهای تحتانی روده و روده‌ی بزرگ بررسی می‌شوند. از این روش زمانی استفاده می‌شود که روده‌ی بزرگ ملتهب شده باشد.
روش‌های تصویر برداری
اشعه ایکس: زمانی که بیمار دچار علائم شدیدی شده است پزشک به منظور جلوگیری از عوارض جدی مانند کولون سروراخ شده از این روش استفاده می‌کند. سی تی اسکن: اگر پزشک مشکوک به عارضه کولیت روده باشد، ممکن است سی تی اسکن از شکم یا لگن را انتخاب کند. سی تی اسکن همچنین ممکن است مشخص کند که چه مقدار از روده بزرگ ملتهب است.
انتروگرافی توموگرافی کامپیوتری (CT) و آنتوگرافی تشدید مغناطیسی (MR): با استفاده از این دو روش می‌توان هر گونه ایجاد التهاب در روده را حذف نمود. این آزمایشات نسبت به آزمایش‌های تصویربرداری معمولی برای یافتن التهاب در روده حساس‌ترند.
آزمایش خون: با استفاده از آزمایش خون و بررسی کم‌خونی و یا علائم عفونت می‌توان امکان کولیت روده را بررسی کرد.
آزمایش مدفوع: وجود گلبول‌های سفید خون یا پروتئین‌های خاص در مدفوع می‌توانند نشان دهنده‌ی کولیت روده باشند. نمونه مدفوع همچنین می‌تواند سایر اختلالات مانند عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها را رد کند.
آیا بیماری کولیت روده کشنده است؟
امید به زندگی افراد مبتلا به بیماری کولیت روده مانند سایر افراد می‌باشد. هرچند بیماری کولیت روده منجر به مرگ بیمار نمی‌شود، اما در مواردی ممکن است منجر به ایجاد عوارضی خطرناک و تهدید کننده برای زندگی انسان گردد.
این خطر در بیمارانی که به درمان‌های دریافت شده پاسخ مناسب نداده‌اند، بیشتر است.
بایدها و نبایدها برای افرادی که مبتلا به کولیت روده هستند
علت ابتلا به بیماری کولیت روده را نمی‌توان پیروی از رژیم غذایی خاصی دانست. با این حال بعضی غذاها یا عادات غذایی هستند که می‌توانند علائم این بیماری را کاهش دهند یا آن‌ها را تشدید کنند.
با رعایت موارد زیر می‌توان تا حد زیادی جلوی بروز علائم این بیماری را گرفت:
مصرف ماهی و گوشت بدون چربی: غذاهای چرب باعث افزایش واسطه‌های شیمیایی می‌شوند و این واسطه‌ها به واکنش‌های التهابی منجر می‌گردند.
پختن سبزیجات: هضم میوه‌ها و سبزیجات خام سخت‌تر است و باعث ایجاد نفخ می‌شود.
مصرف مواد غذایی کم عطر و مزه: این مواد غذایی شامل آواکادو، سیب زمینی، موز، نان سفید، ماکارونی و … می‌باشند.
داشتن وعده‌های غذایی کوچک‌تر: بهتر است به جای سه وعده‌ی غذایی از شش وعده‌ی غذایی کوچک‌تر پیروی کنیم تا با حجم زیاد غذا دستگاه گوارش را فرسوده نکنیم.
داشتن برنامه‌ی غذایی مشخص: استفاده از یک برنامه‌ی غذایی که در آن مواد مفید و مضر، زمان مصرف و میزان هر وعده‌ی غذایی مشخص شده باشد می‌تواند کمک بزرگی برای کنترل این بیماری باشد. بهتر است برای تهیه‌ی برنامه‌ی غذایی از پزشک یا متخصص تغذیه کمک گرفت.
ترک مصرف الکل و قهوه: قهوه و الکل تحریک کننده‌ی معده هستند و باعث التهاب آن می‌شوند.
خودداری از مصرف لوبیا و سبزجات پرفیبر دیگر: این سبزیجات خیلی سخت در دستگاه گوارش تجزیه می‌شوند و علائم بیماری را تشدید می‌کنند.
به حداقل رساند مصرف مواد غذایی فراوری شده: مواد نگهدارنده باعث شدید شدن التهاب در روده‌ها می‌شوند.
عدم مصرف لبنیات: لبنیات گاز بدن را افزایش می‌دهند و باعث گرفتگی عضلات و اسهال می‌شوند.
مصرف کنترل شده‌ی آجیل‌ها: آجیل و دانه‌های روغنی منابع خوبی از چربی اشباع نشده سالم، فیبر و پروتئین هستند. وجود فیبر در آن‌ها به این معنی است که می‌توانند دستگاه گوارش را تحریک کنند.
درمان‌های خانگی موثر برای رفع علائم کولیت روده
مصرف داروهای گیاهی: بسیاری از گیاهان دارویی می‌توانند در کنترل التهاب و کاهش علائم کولیت روده مفید باشند. مهم‌ترین گیاهانی که برای درمان علائم این بیماری می‌توان از آن‌ها کمک گرفت عبارتند از:
- زردچوبه
- آلوئه ورا
- پسیلیوم
- بابونه
مصرف اسیدهای چرب امگا ۳: اسیدهای چرب امگا۳ برای تسکین علائم کولیت روده بسیار مفید هستند. این اسیدها عملکرد ضد التهاب دارند و می‌توانند به سلول‌های مجاور روده سوخت‌رسانی کنند.
کمک گرفتن برای مدیریت استرس: برای کنترل استرس می‌توان از درمانگر کمک گرفت. درمانگر می‌تواند با برخی از تکنیک‌های ذهن و بدن به کنترل علائم به بیمار کمک کند. درمان شناختی رفتاری می‌تواند با آموزش بعضی از مهارت‌های مربوط به کنار آمدن با استرس و درد را آموزش دهد.
استرس کمتر: استرس نقش زیادی در بیماری‌های التهابی روده دارد. مقابله با استرس و استفاده از روش‌های آرام‌سازی مانند مراقبه، تنفس عمیق و ارامش عضلانی می‌تواند به آرامش بدن کمک کند.
ورزش منظم: ورزش برای کنترل بسیاری از عوارض مرتبط با بیماری کولیت روده مفید است. از جمله کاهش تراکم استخوان، ضعف سیستم ایمنی بدن، مشکلات عاطفی، استرس و افزایش وزن. بهترین ورزش‌ها برای مبتلایان به کولیت عبارتند از:
- شنا
- دوچرخه
- یوگا
تنفس عمیق: با تنفس عمیق می توان به آرامش بدن و عضلات شکم کمک کرد. این کار می تواند برای روده مفید باشد.
درمان کولیت با طب جایگزین
طب جایگزین شامل گزینه‌های مختلف درمانی است که به عنوان داروی متداول در نظر گرفته نمی‌شوند.
در مورد بیماری کولیت روده دو روش درمانی توسط طب جایگزین پیشنهاد شده است:
طب سوزنی: طب سوزنی روش درمانی سنتی در کشور چین است که امروزه طرفدارای زیادی در سراسر دنیا یافته است. کارشناسان این روش معتقدند سوزن‌ها به تعادل جریان انرژی بدن کمک می‌کنند. از نظر بعضی از این روش به جریان خون در بدن کمک می‌کند و همچنین استرس را نیز کاهش می‌دهد.
هیپنوتیزم: جلسات درمانی هیپنوتیزم می‌تواند در کاهش استرس و اضطراب موثر باشد. تحقیقات اولیه نشان داده‌اند که هیپنوتیزم ممکن است به تسکین التهاب مربوط به کولیت روده کمک کند.
