علت و عامل صرع چیست؟ آیا صرع درمان می شود؟

صرع از جمله بیماری های شایع عصبی است که افراد در هر سنی امکان ابتلا به آن را دارند. هیچ فرقی نمی کند که خود شما یا یکی از نزدیکانتان این حملات را تجربه کرده باشید. آگاهی از این بیماری قدم بسیار مهمی در روند بهبودی خواهد بود.
اگر سالیان پیش یک نفر دچار تشنج می شد، اطرافیان این امر را به روح های پلیدی نسبت می دادند که به درون شخص رخنه کرده اند. فردی که دچار تشنج می شد علاوه بر تجربه عذاب آور جسمی دچار ترس و وحشت می شد. نگاه های غلط اطرافیان نیز بر رنج و درد او می افزود. حتی در بسیاری از مواقع فشار روانی موجب می شد تا بیمار به دنبال جادوهای عجیب غریب برای شکستن طلسم صرع خود می گشت.

پیشرفت روزافزون علم پزشکی موجب شد تا امروزه دیگر حمله صرع را رویدادی وحشتناک تلقی نکنیم و آسوده خاطر به فکر علاج آن باشیم.

در این خصوص باید سپاسگزار بقراط باشیم. او نخستین پزشکی بود که مدت ها پیش، بر این واقعیت اصرار ورزید که صرع تنها یک مشکل مغزی است. کتاب او در رابطه با این بیماری دو هزار و پانصد سال پیش نوشته شد!
پس به خرافات توجهی نکنید و با ما همراه باشید تا با متخصصان کافه نبض شما را با بیماری صرع، عوامل به وجود آورنده و راه های درمان آن آشنا سازیم.

صرع چه نوع بیماری است

بیماری صرع (epilepsy) نوعی اختلال عصبی است که باعث حمله خفیف یا طولانی با لرزش شدید می شود. تشنج ها با فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز همراه هستند.

به طور تخصصی تر می توان گفت حمله صرع نتیجه فعالیت سلولی غیر عادی عصب کورتیکال یا غشایی در مغز است. تشنج زمانی رخ می دهد که الگو طبیعی فعالیت عصبی مختل گردد.

این اختلال طیف های مختلفی از بسیار شدید در حد ناتوانی تا خفیف و خوش خیم را شامل می شود.

بروز احساسات و رفتارهای عجیب، لرزیدن، اسپاسم عضلانی و حتی از دست دادن هوشیاری از جمله علائمی است که یک بیمار مبتلا به صرع در حملات خود تجربه می کند. گاهی ممکن است در هنگام حمله بیمار کنترل عملکرد روده و یا مثانه خود را از دست بدهد.

بدون شک زمانی که فرد هوشیاری خود را بازمی یابد از آنچه بر او گذشته است احساس بسیار ناخوشایندی خواهد داشت. اینجاست که آگاهی خود بیمار و اطرافیانش در مواجه با این مساله می تواند چاره ساز گردد.

چه چیزی باعث بیماری صرع می شود

شاید این سوال برای خیلی از خوانندگان مطلب پیش آمده باشد که به راستی چرا صرع می گیریم و علت اصلی این بیماری چیست؟! در پاسخ باید گفت که عوامل متعددی وجود دارد که می توانند به عنوان ریشه های این بیماری در یک فرد شناسایی شوند. مجموعه این عوامل را می توان در دو دسته مجزا ژنتیک و محیط پیرامون جست و جو کرد. پس می توان گفت صرع یا ژنتیکی است یا اکتسابی.

عوامل ژنتیکی صرع

یکی از عوامل مهم بروز اختلال صرع عامل ژنتیک است. آن دسته از دوستانی که مبتلا به این بیماری هستند خیلی هم نگران نباشند. درصد دخیل بودن ژنتیک در بروز این مشکل آن چنان هم بالا نیست. هر چند برای اطمینان خاطر بیشتر می توانید از خدمات مشاوره ژنتیک صرع بهره‌مند شوید.

مشاوره ژنتیک پیش از به دنیا آمدن فرزند و آزمایش جنین می توانند در پیشگیری از ابتلا فرزندتان به این بیماری کمک شایانی کند. اگر هر دو والد صرع داشته باشند احتمال ابتلا فرزند بالاتر می رود. این نکته را به خاطر داشته باشید که اگر بیماری شما اکتسابی است، نباید نگران انتقال آن به فرزندتان باشید.

عوامل محیطی صرع

به غیر از فاکتور ژنتیک، حوادث، بیماری ها و عوامل محیطی نیز نقش مهمی در بروز حملات تشنج ایفا می کنند. برخی از مهمترین عامل های اکتسابی بیماری صرع عبارت هستند از:

• بیماری سر: بیماری هایی همچون سرطان، تومور مغزی، مننژیت، انسفالیت، مشکلات عروق مغزی و سکته مغزی می توانند تشنج به همراه داشته باشند.
• آسیب تروماتیک سر: ضربات آسیب زا می توانند در هنگام تولد و یا بر اثر بروز حوادث منجر به صرع شوند.
• کمبود اکسیژن رسانی به مغز: این اتفاق می تواند پیش از زایمان و یا در حین آن رخ دهد.
• مسمومیت: برخی از مواد شیمیایی، حشره کش ها و سموم زیست محیطی می توانند
• اعتیاد: مصرف مواد مخدر و ترک غیر اصولی مشروبات الکلی خطر بروز حملات صرعی را بالا می برد. به عنوان مثال مصرف خودسرانه و بیش از اندازه ترامادول می تواند تشنج های شدیدی به همراه داشته باشد.

علاوه بر این مواردی که ذکر شد، برخی از بیماری های دیگر نظیر دیابت، تب شدید و مشکلات کلیه و کبد نیز می تواند موجب تشنج در فرد شود. همچنین هنوز تمامی دلایل بروز این بیماری شناخته نشده و درصدی از آن ناشناخته است.

بیماری صرع چند نوع است

اگر بخواهید خیلی دقیق تر نسبت به بیماری صرع آگاهی پیدا کنید، باید انواع آن را به خوبی بشناسید. به به طور کلی تشنج ها به دو نوع کلی زیر تقسیم می شوند:

• تشنج کانونی یا جزئی
• تشنج عمومی

در تشنج کانونی یا جزئی تنها بخشی از مغز درگیر است. این نوع تشنج مغزی دارای علائم خاصی می باشد. تغییرات در حس های پنجگانه، سرگیجه، سوزن سوزن شدن بدن و در موارد پیچیده کاهش و از دست دادن آگاهی، خیره ماندن، حرکات تکراری و پاسخگو نبودن از جمله این علائم هستند.

در نوع دیگر که تشنج عمومی نام دارد، تمامی سر درگیر بوده و یکی از انواع حملات زیر اتفاق می افتد:

• تشنج تونیک (سفتی غضلات)
• تشنج کلونیک (سفت و شل شدن مکرر عضله ها با سرعت زیاد)
• تشنج تونیک کلونیک (اسپاسم عضلانی، حرکات تکانشی و بیهوشی)
• تشنج آتونیک (عدم کنترل عضله ها و متعاقبا سقوط)
• تشنج میوکلنیک (پرش ناگهانی ساده در دست و پا)
• تشنج ابسنس (توقف چند ثانیه ای از فعالیت، خیره شدن و از دست رفتن آگاهی)

بیماری صرع چه علائم کلی دارد

بدون شک اولین و مهم ترین نشانه صرع، تشنج های مکرر است. بسته به اینکه این تشنج ها کدام قسمت از مغز را درگیر کرده باشد، تاثیرات مختلفی بر بدن می گذارد. از لرزش بدن گرفته تا از دست رفتن آگاهی علائم تشنج می تواند گوناگون باشد.

تحقیقات انجام شده حاکی از این هستند که هم زنان و هم مردان، هم کودکان و هم بزرگسالان ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. اما کودکان و زنان درصد ابتلا بیشتری را به خود اختصاص داده اند.

علائم بیماری صرع در کودکان و نوزادان

متاسفانه تشخیص صرع کودکان، کار زیاد آسانی نیست. در بسیاری از موارد والدین تصور می کنند کودک خود در حال رویاپردازی و یا بازی است. چرا که زمان حملات خیلی طولانی نیست و ممکن است تنها چند ثانیه طول بکشد. تنها برخی از انواع این بیماری که علائم شدیدتری دارند به راحتی قابل تشخیص هستند.

اگر به موقع متوجه بیماری فرزندتان نشوید، این موضوع ممکن است به روند تعلیم و تربیت و رشد روانی او آسیب وارد کند. نگران نباشید پس از تشخیص این بیماری به راحتی قابل درمان و کنترل است.

این نکته نیز حائز اهمیت است که برخی تشنج ها ناشی از تب و برخی از بیماری های دیگر بوده و لزوما به معنا صرع داشتن فرزندتان نیست.

برخی از نشانه های صرع در کودکان به قرار زیر است:

• قطع توجه کوتاه مدت
• خیره و مبهوت شدن به یک نقطه
• زمین افتادن ناگهانی و بدون دلیل
• تلو تلو خوردن مکرر
• حرکات تکراری غیر معمول مانند پلک زدن سریع یا تکان دادن سر
• حرکات خوشه ای تکرار شونده در نوزادان زمانی که به حالت نشسته قرار می گیرند
• خواب آلودگی غیرعادی و تحریک پذیری هنگام بیدار شدن

در صورت مشاهده علائم استرس نگیرید. تنها کافی است به یک فلوشیپ مغز و اعصاب اطفال مراجعه کرده و با انجام آزمایشات از سلامت فرزند خود اطمینان حاصل کنید.

بهتر است پیش از مراجعه به پزشک با دقت به رفتار فرزندتان پی ببرید که هر چند وقت یکبار علائم مشکوک پدیدار می شوند.

علائم بیماری صرع در بزرگسالان

مهم ترین علامت صرع تشنج است اما در کنار تشنج ممکن است علائم دیگری نیز در بزرگسالان دیده شود. برخی از این علامت ها شامل موارد زیر است.

• گیج و گنگ شدن موقتی
• حرکت های غیر عادی دست و پا
• خیره شدن چشم ها
• ترس و اضطراب

البته علائم این بیماری بسته به اینکه فرد از چه نوع صرعی رنج می برد می تواند متفاوت باشد.

حملات صرع چه زمانی رخ می دهد

حمله صرع ممکن است در خواب یا بیداری اتفاق بیافتد. شاید کمی تعجب کرده باشید اما این بیماری ممکن است زمانی که در خواب هستید نیز به سراغ شما بیاید.

متاسفانه کودکان بیشتر در معرض این تجربه نامطلوب شبانه قرار می گیرند. توجه داشته باشید که نداشتن خواب کافی می تواند علائم صرع شبانه را تشدید کند.

در هر صورت تشنج شب و روز نمی شناسد و ممکن است هر زمانی رخ دهد. اما زمانی که در هنگام بیداری اتفاق می افتد، بیمار شانس بیشتری دارد تا توسط اطرافیانش مورد حمایت قرار بگیرد.

بیماری صرع چه عوارضی دارد

وقتی از بیماری صرع حرف می زنیم توجه مردم معطوف به خود حمله جلب شده و از عوارض این بیماری در زندگی بیمار غافل می شوند. به خاطر داشته باشید این اختلال تاثیرات مهمی بر روی جسم و روان فرد می گذارد. البته که خود حمله نیز به تنهایی خطرات زیادی ایجاد می کند.

برخی از مهم ترین عوارض صرع و خطرات ناشی از حمله عبارت هستند از:

• مصدوم شدن در حین حمله
• مشکلات روانی
• تصادفات رانندگی
• عوارض جانبی دارو
• خطرات بارداری
• برخی آسیب های مغزی
• غرق شدن در آب
• تغییر خلق موقتی
• سرگیجه موقتی
• آسیب دائمی مغز

با مصرف دارو مناسب و تحت درمان قرار گرفتن می توان جلوی بسیاری از این عوارض و خطرها رو گرفت.

حمله صرع در بارداری چه خطری دارد؟

زنان بارداری که صرع دارند، تا زمان زایمان خود با نگرانی های بسیاری روبه رو می شوند. بدون شک وقوع حملات می تواند خطرات گوناگونی برای مادر و فرزند به همراه داشته باشد. موضوع نویدبخش این است که راهکارهای موثری برای کاهش ریسک حاملگی در بیماران صرعی پیدا شده است.

امروزه دیگر اکثر مادرانی که به این بیماری مبتلا هستند می توانند فرزند خود را به طور طبیعی و به سلامت به دنیا آورند.

خوشبختانه آمار نشان می دهد که تعداد حملات زنان باردار در این دوره از زندگی آنها کاهش پیدا می کند. تنها ۱۵ تا ۳۰ درصد مادران در سه ماهه اول بارداری ممکن است حملاتشان بیشتر می شود.

دلیل افزایش حملات هم تغییرات هورمونی و استرس گزارش داده شده است. داشتن خواب کافی، مصرف داروهای تجویز شده و کمک گرفتن از یک متخصص مغز و اعصاب می تواند خطرات بارداری تا میزان بسیار زیادی کاهش دهد.

آیا حمله صرع در خواب رخ می دهد و خطرناک است

همانطور که گفتیم حمله صرع می تواند در خواب دست بدهد. اما آیا این موضوع خطرناک بوده و جان شما را در معرض تهدید قرار می دهد؟

قصد نداریم شما را بترسانیم اما گزارش ها حاکی از این است که امکان مرگ بر اثر تشنج در خواب وجود دارد. اما این اتفاق تنها در برخی موارد خاص می افتد.

احتمال مرگ ناگهانی بر اثر صرع که به اختصار (SUDEP) نامیده می شود یک در هزار است. اگر شما از بیماری خود یا کودکتان آگاه بوده و تحت درمان باشید جای هیچ نگرانی نیست.

بنیاد ملی خواب آمریکا که پژوهش های فراوانی در زمینه بی خوابی و مشکلات خواب انجام داده است. این بنیاد اذعان می دارد که برخی از افراد به ویژه برخی از اطفال از صرع در خواب خود بی خبر بوده و آن را با اختلال بی خوابی اشتباه می گیرند.

خیلی از بیماران از حملاتی که در زمان خوابیدن تجربه می کنند مطلع نمی شوند. ممکن است آنها از خستگی روزانه و اختلال تمرکز رنج ببرند بی آنکه بدانند ریشه این مشکلات کجاست. وضعیت پیچیده ای که برای این افراد پیش می آید این است که صرع بی خوابی به همراه می آورد و بی خوابی حملات را تشدید می کند. از این رو خواب سالم شبانه فاکتور بسیار مهمی در روند بهبودی محسوب می شود.

محققان دانشگاه میشیگان دریافتند که بیمارانی که دچار آپنه خواب (وقفه تنفسی) هستند بیشتر از سایرین احتمال تشنج در خواب را دارند. بنابراین درمان این مشکلات برای داشتن خوابی سالم برای بیماران امری ضروری است. علاوه بر این، دوری از مشروب و مواد مخدر، نداشتن استرس و مصرف به موقع دارو شما را از خطرات دور نگه خواهد داشت.

آیا صرع باعث مرگ می شود؟

اینکه چقدر احتمال دارد مرگ بر اثر صرع به سراغ بیماران بیاید سوالی است که اغلب مبتلایان به دنبال پاسخ آن هستند. در اینجا اگر بخواهیم به آمار رجوع کنیم باید بگوییم که مرگ ناگهانی بر اثر تشنج یک نفر از میان هزار نفر اتفاق می افتد.

مهم ترین دلیل این مرگ ها حوادثی است که ممکن است برای این بیماران در هنگام تشنج رخ دهد. تصادف رانندگی یکی از حادثه هایی است که جان این افراد را به خطر می اندازد. از همین روست. که بیماران صرعی قادر به اخذ گواهینامه رانندگی نمی باشند مگر با گواهی پزشک مبنی بر این که فرد مدت هاست که دچار حمله نشده است. معافیت از سربازی به دلیل بیماری صرع نیز برای پیشگیری از خطراتی است که در حین تشنج جان فرد را تهدید می کند.

خطرناک ترین حملات که ممکن است منجر به آسیب دائمی مغز و حتی مرگ شوند، بیش از ۵ دقیقه طول می کشند. اگر فرد داروهای خود را به موقع مصرف کند، خود را در معرض حادثه قرار ندهد و اطرافیانش با اصول کمک های اولیه آشنایی داشته باشند ریسک آسیب جدی نزدیک به صفر می شود.

آیا صرع قابل درمان است

خبر خوش این است که صرع امروزه دیگر نه تنها به عنوان یک بیماری قابل کنترل بلکه به عنوان اختلالی قابل درمان شناخته می شود. پژوهشگران دانشگاه کمبریج انگلستان تراشه ای الکترونیکی به وجود آوردند که در مغز قرار گرفته و مانع حملات صرعی می شود. از این گذشته با داشتن سلامت روان، رژیم غذایی مناسب، خواب کافی و دارودرمانی می توانید این بیماری را کنترل کنید.

در برخی از موارد جراحی نیز می تواند در روند بهبودی موثر باشد. بیش از ۵۰ میلیون نفر در جهان به این عارضه دچار هستند. جالب است بدانید که حدود ۷۰ درصد مبتلایان در صورت تشخیص صحیح و درمان کارآمد قادرند بدون تشنج به زندگی خود ادامه دهند.

تست و آزمایش و تشخیص بیماری صرع

برای تشخیص بیماری صرع روش های مختلفی وجود دارد که پزشک معالج بسته به شرایط بیمار بهترین آنها را بر می گزیند. مهم ترین و رایج ترین آزمایش صرع، الکتروانسفالوگرام (EEG) نام دارد. این تست برای نشان دادن الگو امواج مغزی بسیار کارآمد و موثر است.

دیگر روش های تشخیصی صرع عبارت هستند از:

• آزمایش خون
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• PET (پت اسکن)
• SPECT (توموگرافی رایانه ای تک فوتونی)

روش های دارو درمانی و جراحی بیماری صرع

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم دارودرمانی و جراحی دو روش شناخته شده و متداول برای کنترل و حتی درمان بیماری صرع می باشد. درست است که درمان قطعی و صد در صدی این بیماری هنوز شناخته نشده است. اما استفاده از داروهای ضد صرع جدید و انجام جراحی های پیشرفته گام مهمی در روند بهبودی بیماران به حساب می آید.

برخی از قرص های ضد تشنج مهم و رایجی که در این بیماری تجویز می شوند به قرار زیر می باشند:

• قرص دپاکین
• قرص کاربامازپین
• قرص فنوباربیتال
• قرص لوبل
• قرص اتوسوکسیماید
• قرص توپیرامات

برخی از این داروها ممکن است عوارضی چون سردرد، سرگیجه، خواب آلودگی، افسردگی و ضعف حافظه به همراه داشته باشد. البته این عوارض برای همه افراد بروز نمی کند.

برخی از بیمارانی که دچار صرع هستند ممکن است نسبت به دارو مقاوم باشند. برای این دسته از افراد پزشک می تواند در صورت مساعد بودن شرایط دست به عمل جراحی بزند. خوشبختانه ایران پزشکان بسیار حاذقی داشته و در زمینه جراحی مغز و اعصاب عملکرد درخشانی دارد.

درمان صرع چند سال طول می کشد

همانطور که گفتیم درمان بیماری صرع با استفاده از روش های دارو درمانی و جراحی جدید امکان پذیر است. اما پاسخ دادن این سوال که چند سال طول می کشد تا این بیماری درمان شود بسیار دشوار است. بسته به نوع صرع و شدت آن، طول درمان می تواند بین چند ماه تا چند سال طول بکشد.

کمک های اولیه قبل از حمله و در عین حملات صرع

شما به عنوان فردی که در کنار یک بیمار مبتلا به صرع زندگی می کنید می توانید در حفظ جان و سلامت جسم و روان وی تاثیرگذار باشید. از این روی آشنایی با کمک ها اولیه قبل از حمله و در عین حمله اهمیت به سزایی دارد.

چگونه از بروز حملات صرع پیشگیری کنیم

جالب است بدانید که حدود ۲۵ درصد حملات صرع قابل پیشگیری است. استفاده از داروها در زمان های معینی که پزشک تجویز کرده، تا حد زیادی از وقوع حمله جلوگیری می نماید. همچنین داشتن رژیم غذایی ویژه بیماران صرعی، عدم مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر و پیگیری درمان دیابت و فشار خون  از دیگر اقدامات موثر می باشد.

زمان وقوع حمله صرع چه باید کرد؟ (بیمار و اطرافیان)

اما اقداماتی که بیمار و اطرافیان وی در زمان بروز حمله باید انجام دهند در حفاظت و تسریع بهبودی اهمیت زیادی دارد.

برخی از اقدامات موثر عبارت است از:

• پیش از حمله سعی کنید از محیط اشیا پرخطر را دور نمایید.
• باز بودن راه های تنفسی از مهم ترین مواردی است که همواره باید بدان توجه نمایید. در صورتی تشنج بیمار او را به پهلو چرخانده و تا انتها حمله او را ترک ننمایید.
• لباس های بیمار را آزاد کنید.
• حفاظت از سر در حین حمله امری مهم است.
• به هیچ عنوان سعی نکنید در دهان بیمار چیزی قرار دهید. فشاری به وی وارد نکنید تا مانع حرکات و لرزش وی شوید.
• پس از حمله سعی کنید بیمار آرامش کامل داشته باشد و استراحت کند.

چه چیزی برای بیماری صرع مفید و مضر است

اگر بدانیم دقیقا چه چیزهای برای بیماری صرع مفید و مضر است، قادر خواهید بود تا زندگی با کیفیت تری داشته باشید. در کنار درمان های دارویی و جراحی ها، تغذیه و رفتارهای ما در سلامت بیماران نقش مهمی ایفا می کند. اجتناب از رفتارهای پرخطر، مواد مخدر، مشروبات الکلی، موقعیت های استرس زا و بی خوابی به شدت توصیه می شود. رژیم غذایی درست و ورزش کردن با کاهش استرس و تنظیم هورمون ها و جلوگیری از چاقی و سایر بیماری ها تاثیر شگفت انگیزی در بهبود بیماران دارد.

سوالات متداول در رابطه با صرع

و اما بپردازیم به سوال های رایجی که بسیاری از بیماران می پرسند. سعی می کنیم به این سوالات پاسخ های کوتاه و مفید بدهیم.

بیماران صرعی چه باید بخورند؟

به منظور دارودرمانی صرع قرص های گوناگونی وجود دارد که متخصص با توجه به نوع بیماری و وضعیت جسمانی فرد بهترین آنها را تجویز می کند.

کدام صرع خطرناک است؟

هر کدام از انواع صرع خطرات مخصوص به خود دارد ولی گزارشات حاکی بر این است که نوع تونیک کلونیک از بقیه خطرناک تر است و کمی جدی تر باید گرفته شود.

کدام میوه برای صرع خوب است؟

میوه هایی همچون هویج، چغندر، انگور، طالبی، سیب زمینی شیرین و کدو حلوایی می تواند که برای سنتز کراتین موثر هستند، می تواند مفید باشد.

از کجا بفهمیم بیماری صرع داریم؟

اگر علائم بیماری صرع که در ابتدای مقاله هم اورده شده بود را در خود مشاهده کردید به یکی از بهترین متخصصان مغز و اعصاب مراجعه کنید. پزشک پس از گرفتن شرح حال و انجام معاینات و آزمایش های مختلف تشخیص قطعی خواهد گرفت.

آیا صرع جزو بیماری های خاص است؟

متاسفانه هم اکنون صرع جزو بیماری های خاص محسوب نمی شود اما انجمن صرع ایران در تلاش است تا این مشکل را حل کند.