توسط : Neuro به معنا عصب و pathy به معنای بیماری است. نوروپاتی نوعی بیماری است که به اعصاب بدن ربط پیدا میکند. درست زمانی که بر اثر آسیب دیدگی، دیابت و یا ابتلا به بیماری عصبی، اعصابی که انتقال دهنده پیام‌های مغز و نخاع به باقی قسمت‌های بدن هستند صدمه می‌بینند، علائم این بیماری بروز پیدا میکند.
اگر دست و پایتان گزگز میکند، اجسام از دست‌هایتان می‌افتند و یا بی حسی و سوزش در اندام‌های حرکتیتان احساس می‌کنید، ممکن است به این بیماری دچار شده باشید.
این بیماری می‌تواند برای شما بسیار آزاردهنده شود و بر روی عملکرد و کیفیت زندگی شما اثر بدی بگذارد. با کافه نبض همراه شوید تا با علت ابتلا به این بیماری، علائم و راه‌های پیشگیری و درمان آن آشنا شوید.
بیماری نوروپاتی چیست؟
اعصاب محیطی شبکه پیچیده‌ای را تشکیل می‌دهند که مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) را به عضلات، پوست و اندام‌های داخلی متصل میکند. اعصاب محیطی از نخاع خارج می‌شوند و در امتداد خطوطی به نام درماتوم در بدن قرار می گیرند. به طور معمول، آسیب به عصب یک یا چند درماتوم را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. این درماتوم‌های درگیر شده در مناطق خاصی از بدن قابل ردیابی هستند.
آسیب به این اعصاب باعث قطع ارتباط بین مغز و سایر قسمت‌های بدن می‌شود و حتی می‌تواند منجر به مختل شدن حرکات عضلات شود، از احساس طبیعی بازوها و پاها جلوگیری کرده و باعث ایجاد درد شود.
بنابراین نوروپات ینوعی اختلال است که وقتی اعصاب محیطی با مشکل مواجه می‌شوند، رخ می دهد. در این بیماری اعصاب آسیب دیده ممکن است پیام‌های کاذب درد به بدن ارسال کنند و یا درست برعکس در مواقعی که باید حس درد را در بخشی از بدن شما به وجود بیاورند، این کار را انجام ندهند.
نوروپاتی می تواند تک عصبی باید و فقط یک عصب را درگیر سازد. همچنین می‌تواند تعدادی از اعصاب موجود در یک منطقه خاص را دچار مشکل کند و نوروپاتی چند کانونی نامیده شوند و یا حتی در حالت پلی نوروپاتی بسیاری از اعصاب محیطی در سراسر بدن را تحت تأثیر خود قرار دهد.
علائم بیماری نوروپاتی چیست؟
هر عصبی در سیستم محیطی شما عملکرد خاصی را بر عهده دارد، بنابراین بسته به نوع اعصابی که دچار آسیب دیدگی شدند، علائم مختلفی مشاهده می‌شود. بر این اساس اعصاب محیطی به طور کلی به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- اعصاب حسی که مانند پوست دما، درد، لرزش یا لمس را احساس می‌کنند.
- اعصاب حرکتی که حرکت عضلات را کنترل می‌کنند.
- اعصاب خودمختار که عملکردهایی مانند فشار خون، ضربان قلب، عمل هضم و مثانه را کنترل می‌کنند.
علائم و نشانه‌های نوروپاتی در اغلب موارد شامل موارد زیر شود:
- احساس درد تیز و ضربان دار
- سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- درد در هنگام فعالیت هایی که نباید باعث درد شوند، مانند درد در هنگام فشار دادن روی پاها
- عدم هماهنگی و سقوط
- سوزن سوزن شدن دست‌ها و پاها
- بی حسی دست‌ها و پاها
- اختلال در عملکرد جنسی به خصوص در آقایان
- مشکلات هضم
- افت فشار
- تعرق زیاد
- نوعی حس آزاردهنده، انگار که دستکش یا جوراب تنگ پوشیده‌اید.
- افتادن اشیا از دست
- نازک شدن پوست
- ضعف عضلانی
علل بیماری نوروپاتی چیست؟
اگر بخواهیم علل بیماری نوروپاتی را مورد بررسی قرار دهیم باید ببینیم چه اتفاقی پیش می‌آید که اعصاب دچار صدمه دیدن می‌شوند. به طور کلی می‌توان گفت که عوامل ارثی و عوامل اکتسابی هر دو می‌توانند باعث ایجاد این اختلال در بدن شوند.
علاوه بر عامل ژنتیک، دلایل دیگری همچون آسیب دیدگی‌ها، بیماری‌های سیستماتیک، دیابت و بیماری‌های عفونی می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند.
عوامل خطر ابتلا به نوروپاتی و بی حس شدن دست و پا چیست؟
آسیب عصبی ناشی از دیابت یکی از رایج ترین اشکال نوروپاتی به شمار می‌رود. این امر منجر به بی حسی، درد و از دست دادن احساس در اندام‌های انتهایی فرد می‌شود. خطر نوروپاتی برای افرادی که ویژگی‌های زیر را دارند بسیار بیشتر است:
- اضافه وزن دارند.
- فشار خون بالا دارند.
- بالای 40 سال سن دارند.
- دیابت دارند.
- به الکل اعتیاد دارند.
عوامل به وجود آورنده‌ی نوروپاتی
عامل ارثی: شارکو- ماری- توث یک بیماری ژنتیکی است که به اعصاب بدن آسیب وارد میکند. ضعف عضلات در این بیماری ممکن است به حدی برسد که فرد نتواند به خوبی راه برود و به زمین بخورد.
آسیب دیدگی: آسیب دیدگی جسمی شایعترین علت صدمه به اعصاب می‌باشد. تصادفات رانندگی، زمین خوردن یا شکستگی‌ها می‌توانند منجر به صدمه دیدن اعصاب شوند. کم‌تحرکی یا در یک موقعیت بیش از حد باقی ماندن نیز می‌تواند باعث بروز علائم نوروپاتی گردد. افزایش فشار بر عصب مدیان، عصبی که در مچ دست قرار گرفته سندرم تونل کارپ را ایجاد میکند که یک نوروپاتی محیطی محسوب می‌شود.
مسمومیت با الکل و مواد شیمیایی: مصرف مشروبات الکلی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مثل چسب، حلال و حشره‌کش ها و سر و کار داشتن با فلزات سنگین، می‌تواند اعصاب را دچار مشکل کند. شیمی درمانی نیز در مواردی ممکن است منجر به بروز این بیماری شود.
دیابت: نوروپاتی دیابتی در افرادی که مدت زیادی به بیماری دیابت مبتلا بودند ممکن است دیده شود.
عفونت: ویروس‌ها و باکتری‌هایی که در بیماری‌هایی نظیر هرپس سیمپلکس، آبله مرغان، زونا، HIV و اپشتین دخالت دارند، می‌توانند مستقیما روی اعصاب تاثیر مخرب بگذارند.
بیماری‌های سیستماتیک: به طور مثال به دلیل اختلالات کلیوی ممکن است مقدار زیادی سم داخل بدن جمع شود و به بافت عصبی آسیب وارد کند.
همچنین در بیماری کم‌کاری تیروئید، به دلیل اینکه بدن به مقدار کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند، احتباس مایعات رخ داده و بافت‌های عصبی تحت فشار قرار می‌گیرند. بیماری‌هایی که باعث التهاب مزمن می‌شوند نیز می‌توانند به اعصاب یا به بافت همبند اعصاب آسیب جدی وارد کنند.
کمبود ویتامین‌ها: ویتامین‌های E ،B-1 ، B-6 و B-12 برای سلامت و عملکرد سیستم عصبی شما ضروری هستند و کمبود آنها یکی از عوامل به وجودآورنده نوروپاتی محسوب می‌شود.
نوروپاتی محیطی چیست؟
جالب است بدانید که از هر صد نفر، دو نفر به نوعی نوروپاتی محیطی مبتلا هستند. در توضیح این بیماری به طور خلاصه باید گفت که هر عاملی که به اعصاب محیطی صدمه وارد کند و در فرآیند انتقال پیام‌های عصبی اختلال به وجود آورد، فرد را دچار این بیماری کرده است.
دلایل ابتلا به نوروپاتی محیطی چیست؟
همانطور که در قبل هم اشاره شد مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی در پیرامون ما وجود دارند و ما را در خطر ابتلا به این بیماری قرار می‌دهند. افرادی که به بیماری‌های عفونی، دیابت، مشکلات کلیوی و اختلال غده تیروئید مبتلا هستند یا کسانی که در معرض شیمی‌درمانی یا عوامل شیمیایی قرار گرفته‌اند، ممکن است در کنار بیماری اصلی خود به نوروپاتی محیطی نیز دچار شوند.
نوروپاتی محیطی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این بیماری باید نزد پزشک متخصص بروید. او پیش از هر چیز معاینه بدنی بر روی شما انجام می‌دهد و در مورد سابقه پزشکی شما سوالاتی میکند.
اگر پزشک اطمینان نداشته باشد که آیا علائم شما به دلیل نوروپاتی محیطی است یا نه، آزمایشات دیگر برای شما می‌نویسد که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
آزمایش خون: تست خون شما مشخص میکند که سطح ویتامین و قند خونتان نرمال است یا خیر. از طرف دیگر عملکرد تیروئیدتان را هم به شما نشان می‌دهد.
سی تی اسکن یاMRI : این روش تشخیصی زمانی اتخاذ می‌گردد که نیاز باشد بدانند که آیا چیزی بر روی اعصاب مانند دیسک، فتق یا تومور فشار وارد میکند یا خیر.
گاهی مواقع پزشک ممکن است نیاز پیدا کند تا از عصب شما نمونه‌برداری انجام دهد. این نمونه‌برداری در حقیقت یک عمل جراحی جزئی است که شامل برداشتن مقدار کمی از بافت عصبی می‌شود. بافت برداشته شده را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند.
الکترومیوگرافی این روش نیز می‌تواند مشکلات مربوط به نحوه انتقال سیگنال‌های عصبی به عضلات را نشان دهد. در این آزمایش یک سوزن کوچک در عضله قرار داده می‌شود. سپس از شما می‌خواهند عضلاتتان را به آرامی حرکت دهید. پروب‌های موجود در سوزن، میزان الکتریسیته‌ای که باعث می‌شود عضله شما حرکت کند را اندازه‌گیری می‌کنند.
بهترین داروی نوروپاتی محیطی چیست؟
بر اساس دلیل ابتلا به نوروپاتی بهترین درمان را برای آن درنظر می‌گیرند. به طور مثال اگر دیابت دلیل بیماری باشد، کنترل شدن قند خون اهمیت زیادی خواهد داشت. اگر کمبود ویتامین مشکلی ایجاد کرده باشد، اصلاح آن به درمان کمک میکند. بسیاری از روش‌های درمانی می توانند موجب تسکین علائم نوروپاتی شوند و به شما کمک کنند تا به فعالیت های منظم خود بازگردید.
برخی از مهمترین داروها کمک کننده به این مشکل عبارتند از:
- مسکن‌هایی مانند استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی همچون آسپیرین و ایبوپروفن
- مهار کننده‌های سیکلواکسیژناز -2
- ترامادول
- تزریق کورتیکواستروئید
- داروهای ضدتشنج مانند گاباپنتین یا پرگابالین
- داروهای ضدافسردگی مانند آمی تریپتیلین
- سیمبالتا که یک مهارکننده جذب مجدد نوراپی نفرین سروتونین است.
توجه داشته باشید که این داروها را تنها به دستور و صلاح دید پزشک خود باید مصرف نمایید.
درمان بیماری نوروپاتی با رژیم غذایی سالم
یک رژیم سالم برای بیماران نوروپاتیک شامل باید و نبایدهایی است که در اینجا سعی کردم به مهمترین آنها اشاره کنم.
پرهیز غذایی برای بیماران مبتلا به نوروپاتی:
- غذاهای نشاسته‌دار مانند نان سفید، ماکارونی و پیتزا سرشار از گلوتن هستند. حتی سیب زمینی له شده هم ممکن است حاوی گلوتن باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که بین حساسیت به گلوتن و دردهای عصبی ارتباط وجود دارد.علائم حساسیت به گلوتن شامل سوزن سوزن شدن، خارش پوست، مشکلات هضم غذا و سردرد می‌باشد.
- از آنجا که بالا رفتن قند خون می‌تواند در آسیب‌های عصبی نقش داشته باشد، بیماران باید از مصرف غذاهایی مانند آب نبات، بستنی، نوشابه، آب میوه و شیرینی جات خودداری کنند.
- تنقلات شور مانند چیپس سیب زمینی، وعده‌های غذایی فرآوری شده و فست فودها نیز می توانند برای بیماران نوروپاتی مشکل ساز شوند. زیرا مقادیر زیاد نمک جریان خون را محدود میکند و می‌تواند در بی‌حس شدن نوروپاتیک نقش داشته باشد.
- از مصرف مشروبات الکلی جدا خودداری کنید.
- نوشیدن آب ولرم به اندازه کافی در طول روز نه تنها به سلامت کلی و آرامش شما کمک میکند، بلکه به دلیل اینکه گردش خون را بهبود می‌بخشد، برای کاهش علائم نوروپاتی نیز مفید است.
بیماران باید بر روی یک رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین B12 و آنتی اکسیدان تمرکز داشته باشند، تا علائم نوروپاتی محیطی خود را کنترل کنند و دچار بیماری نشوند.
درمان خانگی درد نوروپاتی در دست ها، پاها و کف پاها
در کنار درمان های پزشکی، درمان‌های گیاهی و خانگی نیز بسیار مثمر ثمر خواهند بود. از جمله مهمترین درمان‌های خانگی نوروپاتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف ویتامین‌ها: مصرف ویتامین ب و د به میزان کافی در درمان این بیماری می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
- فلفل هندی: به دلیل خاصیتی که این گیاه در تسکین درد دارد، از آن در برخی کرم‌ها نیز استفاده می‌شود. ریختن آن در غذا و یا مصرف آن به صورت کرم برای کاهش علائم این بیماری بسیار موثر خواهد بود.
- حمام آب گرم: آب گرم باعث افزایش گردش خون در بدن می‌شود، دردها را کاهش می‌دهد و به درمان علائم نوروپاتی کمک میکند.
- ورزش منظم: انجام حرکات ورزشی به طور منظم و بالا بودن تحرک بدنی به شما کمک میکند تا قند خود را پایین نگه دارید، استرس را از بدنتان دور ساخته و گردش خونتان را بهبود ببخشید. فقط مراقب باشید دچار آسیب دیدگی‌های ورزشی نشوید.
- روغن‌های ضروری: برخی از روغن‌های ضروری مانند اسطوخودوس و بابونه، گردش خون را خوب می‌کنند، التهاب را کاهش می‌دهند و دردها را تسکین می‌بخشند. این روغن‌ها را به صورت رقیق شده می‌توانید بر روی محل درد ماساژ دهید تا درد، سوزش و گزگز کاهش پیدا کند.
- طب سوزنی: طب سوزنی با تحریک نقاط فشار بدن باعث بهبودی علائم آزاردهنده می‌شود. این تکنیک باعث ترشح مواد شیمیایی که می تواند تجربه درد یا آستانه را تغییر دهند، می‌شود و از این طریق درد و تجربه حسی ناخوشایند شما را تا حد زیادی بهبود می‌بخشد.
- در آخر اینکه سعی کنید سراغ سیگار و مشروبات الکلی نروید.
بهترین روغن ضروری برای درمان نوروپاتی
اینطور به نظر می‌رسد که روغن‌های ضروری نه تنها باعث تسکین درد و کاهش زمان بهبودی می‌شوند، بلکه می‌توانند به موارد زیر نیز کمک کنند:
- به روند بهبودی بریدگی‌ها، خراش‌ها و عفونت‌ها کمک میکند.
- هوای محیط را مطبوع‌تر می‌سازند.
- به تعادل رسیدن هورمون‌ها کمک می‌کنند.
- استرس، تنش یا اضطراب را کاهش می‌دهند.
- به وسیله آنها می‌توانید راحت‌تر به خواب بروید.
برای تسکین درد و علائم نوروپاتی روغن‌های ضروری زیر توصیه می‌شوند:
توجه داشته باشید که پیش از استفاده از هرگونه دارو گیاهی یا روغن ضروری به منظور درمان نوروپاتی، نظر پزشک معالج خود را جویا شوید.
یک مطالعه در سال 2017 توسط محققان ترکیه‌ای بر روی افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی انجام شد. این تحقیق نشان داد که تقریباً نیمی از گروهی که دست و پایشان را با روغن های اساسی به مدت 30 دقیقه، 3 بار در هفته و به مدت 4 هفته ماساژ دادند، تا 66 درصد علائم مربوط به نوروپاتی آنها کاهش پیدا کرده بود. در این آزمایش، محققان از روغن رقیق شده 5٪ اسطوخودوس، شمعدانی، رزماری، بابونه آبی و اکالیپتوس لیمو مخلوط با روغن نارگیل استفاده کرده بودند. ماساژ باعث افزایش جریان خون می شود و می تواند با آزاد شدن برخی مواد شیمیایی تسکین دهنده درد شود. پس خود ماساژ دادن هم در بهبود علائم بی‌تاثیر نیست.
آیا فیزیوتراپی در درمان نوروپاتی محیطی موثر است؟
تکنیک‌های فیزیوتراپی که در درمان نوروپاتی به کار گرفته می‌شوند باعث بهبود تحرک، تعادل و همچنین توانایی شما در انجام کارهای روزمره می‌شود. میزان اثربخشی و درمان به علائم فردی شما بستگی دارد. اما به هر روی فیزیوتراپی به شما کمک میکند از موارد زیر بهره‌مند شوید:
- برنامه تمرینی برای تقویت عضلات و بهبود تناسب اندام
- حرکت غیرفعال عضلات و مفاصل
- تحمل وزن از طریق مفصل
- آموزش تعادل برای کاهش خطر زمین خوردن
- آموزش برخی تکنیک‌ها برای تسهیل حرکات و ارتقا استقلال بیمار
- ماساژ بافت نرم بدن
- تصویربرداری آینه ای برای تحریک مسیرهای عصبی
- جلسات آب درمانی به منظور شل شدن عضلات و افزایش گردش خون و کاهش درد
- مشاوره و پشتیبانی در مورد رژیم غذایی
- مشاوره در مورد وسایل کمکی برای پیاده روی، صندلی چرخدار و … .
- تمرین کارهای روزانه به طریقی ایمن‌تر
