هر آنچه باید درباره بیماری نقرس و روش‌های درمان آن بدانید.

بیماری نقرس نشانه چیست؟ آیا بزرگ شدن و برسته شدن بخشی از بدن مخصوصا انگشت بزرگ پا نشانه از بیماری خاصی است؟ تعداد زیادی از افراد هتسند که سالیانه استخوان انگشت بزرگ پاهایشان متورم می شود. لازم به ذکر است نه برای همه ولی در برخی از افراد این بزرگ شدن ناگهانی نشانه از بیماری خود ایمنی به نام نقرس است.

استئوآرتریت یا آرتروز شایع‌ترین نوع از بیماری آرتریت است که اغلب در افراد بالای 50 شایع است. آرتریت خودایمنی هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های سالم بدن حمله می‌کند.

نقرس نوعی آرتروز دردناک است که وقتی اسیداوریک خون در بدن بیش از حد افزایش می‌یابد، رخ می‌دهد و شروع این بیماری اغلب از انگشت بزرگ پا است. در این مقاله پزشکی کافه نبض به طور اختصاصی به این بیماری پرداخته ایم.

بیماری نقرس چیست؟

بیماری نقرس (Gout) با اختلالات عملکردی همراه است و تاثیر بسزایی بر کیفیت زندگی انسان دارد. نقرس نوعی آرتروز است که باعث ایجاد درد در مفاصل می‌شود. در این بیماری افزایش اسیداوریک خون باعث ایجاد کریستال‌هایی می‌شود و همچنین؛ نقرس می‌تواند باعث ایجاد توده‌هایی در زیر پوست و سنگ کلیه نیز شود.

نقرس شایع‌ترین آرتروپاتی (بیماری مفصلی) کریستالی و علت اصلی آرتریت (التهاب مفصل) است. آرتریت نوعی رماتیسم است و مردم آن را با عنوان نقرس می‌شناسند.

این بیماری با علائمی چون درد و تورم، گرمی و قرمزی در مفاصل بروز می‌کند. در بیشتر اوقات این نشانه‌ها ابتدا، در مفصل‌های پا و بخصوص انگشتان پا و مخصوصا انگشت شست ظاهر می‌شوند و به‌تدریج ممکن است سایر مفاصل نیز درگیر شوند.

علت اصلی نقرس چیست؟

بیماری نقرس به دلیل افزایش میزان اسیداوریک خون بوجود می‌آید و باعث ایجاد علائمی مانند تورم، التهاب، آتروز حاد، گرمی و قرمزیِ مفاصل و یا سنگ کلیه و توفوس می‌شود.

چه عواملی خطر نقرس را افزایش می‌دهند؟

بطور کلی عوامل زیر در ابتلا به نقرس موثرند.

• مصرف بیش از حد الکل
• نوشیدنی‌های قندی وغذاهایی که مقدار زیادی فروکتوز دارند.
• اضافه وزن و چاقی
• بیماری‌های و نارسایی‌های کلیوی
• فشارخون بالا
• دیابت
• هیپرلیپیدمی (کلسترول و تری‌گلیسیرید بالا)
• کمبود آب
• وراثت و عوامل ژنتیک
• پیوند عضو
• در معرض سرب قرار گرفتن
• کم‌کاری تیروئید
• بیماری‌هایی که باعث تجزیه‌ و از بین رفتن سلول‌های زیادی می‌شوند مانند پسوریازیس، آنمی‌همولیتیک و برخی سرطان‌ها.
• سندرم Kelley-Seegmiller یا سندرم Lesch-Nyhan ، دو بیماری نادری که باعث کمبود و یا فقدان آنزیم کنترل‌کننده‌ی سطح اسیداوریک در بدن می‌شود.
• شیوع نقرس در بین کودکان نادر است و معمولاً افرادی که دچار نقرس می‌شوند، در سن میانسالی یا پیری قرار دارند، اما گاهی اوقات کودکان و جوانان نیز به آن مبتلا می‌شوند. مردان، به‌ویژه افرادی که بین سنین 40 تا 50 هستند، در مقایسه با زنان در همین سنین، بیشتر به نقرس مبتلا می‌شوند و زنان بندرت قبل از یائسگی دچار نقرس خواهند شد.

نقرس از زمان‌های بسیار قدیم وجود داشته و این بیماری بعضاً بعنوان «بیماری پادشاهان» نامیده می‌شده، زیرا مردم به اشتباه تصور می‌کردند که علت این بیماری زیاده‌روی در مصرف غذاهای گران و گوشت و همچنین شراب است که در اینصورت فقط باید ثروتمندان و قدرتمندان به نقرس مبتلا می‌شدند. اما اینطور نیست و در حقیقت نقرس می‌تواند در هر فردی بروز کند.

برخی از داروها مانند:

• آسپیرین با دوز پایین (اما به دلیل اینکه آسپرین می‌تواند در برابر حملات قلبی و سکته مغزی موثر باشد، توصیه نمی‌کنیم افرادی که نقرس دارند، مصرف آسپرین با دوز پایین را متوقف کنند.)
• داروهای خاص ادرارآور مانند (هیدروکلروتیازید اسیدریکس،Hydro ‐ D ) و Lasix لاسیکس
• سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی مورد استفاده در پیوند عضو مانند سیکلوسپورین (نئورال،Sandimmune ) و تاکرولیموس (Prograf)
• نیاسین، ویتامینی که با نام اسیدنیکوتینک نیز شناخته می‌شود.
• لوودوپا، دارویی که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود.

افزایش اسیداوریک خون ممکن است زمانی رخ دهد که کلیه‌ها قادر به خروج اسیداوریک از بدن نباشند و همچنین برخی از غذاها و داروها ممکن است سطح اسیداوریک را در بدن افزایش داده و منجر به حملات نقرس شوند. این غذاها شامل ماهی، میگو، گوشت قرمز و گوشت‌های ارگانی مانند جگر که دارای پروتئین پورین زیادی هستند، می‌باشند.

اولین علامت نقرس چیست؟

اسیداوریک بالا باعث درد در مفاصل و غالباً در انگشتان پا می‌شود، مراحل اولیه نقرس ممکن است در شب شروع شود، طوریکه از درد شدید و تورم از خواب بیدار می‌شوید.

بسیاری از افراد اولین حمله نقرس را در یکی از انگشتان بزرگ تجربه می‌کنند، اما این مشکل می‌تواند بر سایر مفاصل بدن مانند مفاصل مچ‌پا، کتف، آرنج و زانو تأثیر بگذارد. علاوه بر درد، مفاصل ممکن است متورم، قرمز، گرم و سفت شوند.

چگونه نقرس می‌گیریم؟

بدن موادی به نام پورین در بافت‌های خود دارد. پورین همچنین در بسیاری از غذاها از جمله جگر، لوبیاخشک، نخودفرنگی و ماهی یافت می‌شود. هنگامی که پورین‌ها تجزیه می‌شوند، به اسیداوریک تبدیل می‌شوند و سپس اسیداوریک توسط کلیه‌ها از بدن خارج می‌شود.

اما زمانیکه اسیداوریک زیادی در خون وجود داشته باشد، این ماده می‌تواند شروع به تشکیل کریستال در مفاصل و زیر پوست نماید که این امر باعث ایجاد نقرس می‌شود.

بنابراین عملکرد ناقص کلیه‌ها و خوردن بیش از حد غذاهایی حاوی پورین، در ایجاد نقرس نقش دارند.

بیماری نقرس چه علائمی دارد؟

علائم و نشانه‌های بیماری نقرس شامل موارد زیر است:

• ایجاد درد، تورم، قرمزی و گرمی در مفاصل و در اکثر موارد در انگشتان پا و بخصوص در انگشت شست بصورت ناگهانی
• عود مکرر آرتریت التهابی (نقرس)
• تجمع کریستال‌های اسیداوریک
• وجود اسیداوریک بالا در خون

عوارض بیماری نقرس چیست؟

حملات نقرس اغلب در اثر حوادث استرس‌زا، مصرف الکل، موادمخدر یا سایر بیماری‌ها ایجاد می‌شود و معمولاً، حمله نقرس در سه تا 10 روز حتی بدون درمان بهتر می‌شود. پس از آن، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها از این حملات خبری نباشد.

اما با گذشت زمان، می‌تواند حملات بیشتری رخ دهد. پس از گذشت 10 سال و یا بیشتر، نقرس ممکن است پیشرفت کند و باعث آسیب دائمی در مفاصل و کلیه‌ها شود. همچنین اسیداوریک بالا می‌تواند در مجاری ادراری رسوب کند و باعث ایجاد سنگ کلیه شود.

اما اگر بیماری به موقع درمان شود به آسیب‌های دائمی منجر نمی‌شود.

چطور پیشگیری کنیم که نقرس نگیریم؟

حال برای پیشگیری از ابتلا به بیماری نقرس چه باید کرد؟ و یا چگونه نقرس نگیریم؟

• نوشیدن مایعات و آب به مقدار کافی جهت دفع اسیداوریک اضافی
• کنترل وزن بدن
• عدم استفاده از مشروبات الکلی
• استفاده از میوه‌های تازه، سبزی و محصولات سبوسدار بصورت روزانه
• توجه به پورین موادغذایی و کاهش غذاهای سرشار از پورین که شامل انواعی از غذاهای دریایی و ماهی‌هاست.
• عدم استفاده از احشا مانند جگر
• استفاده از لبنیات و موادغذایی کم‌چرب
• کاهش مصرف گوشت ‌قرمز

یکی از سوالات مهم این است که آیا نقرس به تنهایی از بین می رود؟ همانطور که انتخاب یک سبک زندگی مناسب درعدم ابتلا به نقرص موثر است، در کاهش حملات این بیماری نیز موثر خواهد بود. بنابراین اولین اقدام در بهبود علائم نقرس تغییر در عادات غذایی روزانه است.

اما در صورتی که سطح اسیداوریک خون، با وجود تغییر در رژیم غذایی پایین نیاید، فرد مجبور است برای درمان از دارو استفاده نماید. درمان شامل درمان‌های شیمیایی و استفاده از توصیه‌های درمان در طب سنتی وگیاهی است.

تشخیص و آزمایش بیماری نقرس چگونه است؟

جهت تعیین سطح اسیداوریک در بدن، پزشک آزمایش خون را تجویز می‌کند. علاوه بر آزمایش خون، تست مایع مفصلی انجام می‌شود. در این تست، نمونه‌ای از مایع مفصل بیمار گرفته می‌شود و سپس آزمایش می‌شود تا وجود کریستال‌های اسیداوریک محرض شود.

چطور از بیماری نقرس خلاص شویم؟

همانطور که بیان شد، از عوامل موثر در جلوگیری و درمان نقرص تغییر رژیم غذایی است. در کنار رژیم غذایی مناسب استفاده از داروها نیز موثر خواهند بود. درمان و علاج بیماری نقرس از طریق داروهای شیمیایی و طب سنتی، درمان گیاهی و راهکارهای خانگی امکانپذیر است. استفاده از درمانی مناسب می‌تواند درد حملات نقرس را کاهش دهد و از حملات بعدی و آسیب به مفاصل و کلیه‌ها جلوگیری کند.

بررسی درمان بیماری نقرس با دارو

پزشک‌ ممکن است داروهایی را برای درمان نقرص توصیه کند. این داروها شامل درمان حملات حاد و درمان برای جلوگیری از حملات در آینده است.

درمان حملات نقرس، حملات بعدی را متوقف نمی‌کند و این درمان فقط به شما کمک می کند تا هنگام بروز حمله، علائم را مدیریت کنید. داروهایی که جهت حملات نقرس تجویز می‌شود شامل موارد زیر هستند.

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و یا داروهای ضدالتهابی (NSAIDs)، که می توانند درد و تورم در مفاصل و سایر بافت‌ها را کاهش دهند. NSAIDهایی مانند ایندومتاسین (ایندوکین) و ناپروکسن (ناپروسین)، انتخاب درمانی برای اکثر حملات حاد نقرس هستند. از عوارض این داروها ناراحتی معده ، زخم یا اسهال است.

• کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون، متیل پردنیزولون و تریامسینولون که هورمون‌های ضدالتهابی قوی می‌باشند. این داروها گزینه‌های مفیدی برای بیمارانی هستند که نمی‌توانند NSAIDها را مصرف کنند. به صورت خوراکی (از طریق دهان) یا با تزریق به عضله، این داروها می‌توانند در درمان حملات نقرس بسیار مؤثر باشند.
• کلشی‌سین که در 12 ساعت اولیه‌ی حمله نقرس موثر خواهد بود. از عوارض این دارو حالت تهوع، استفراغ، اسهال و سایر عوارض جانبی است. مبتلایان به بیماری کلیوی یا، باید از دوزهای کمتر و یا از داروهای دیگری برای درمان، استفاده کنند. کلشی‌سین نقش مهمی در جلوگیری از حملات نقرس نیز، دارد.

درمان با ULT عموماً پس از اتمام حمله نقرس شروع می‌شود.هیچ دوز ثابتی از ULT وجود ندارد زیرا افراد مختلف برای رسیدن به سطح مناسب اسیداوریک به دوزهای مختلفی احتیاج دارند.

استفاده از این داروها ممکن است چند ماه یا سال طول بکشد تا بتوانند بدنتان را از کریستال‌های اوره پاک کنند. اما پس از اتمام دوره دیگر حملات نقرس، توفوس یا خطر آسیب مفاصل را نخواهید داشت.

سایر داروهای مورد استفاده جهت کاهش اسیداوریک خون بکار می‌روند. بنابریان داروهایی در دسترس است که می‌توانند سطح اسیداوریک خون را کاهش دهند، از تشکیل کریستال‌های جدید جلوگیری کنند و کریستال‌های موجود در مفاصل را از بین ببرند که به آنها ULT گفته مي‌شود.

معرفی بهترین راه‌ حل خانگی برای نقرس

علاوه بر داروهای ذکر شده جهت درمان نقرس، در صورت داشتن اضافه وزن، پزشک تغییر در شیوه زندگی و کاهش وزن را توصیه می‌کند.

در این راستا باید به رژیم غذایی مناسب توجه کرد و از مصرف موادی با پورین زیاد جلوگیری نمود. بطور مثال روزانه یک لیوان شیر کم‌چرب به کاهش اوره خون به مرورزمان کمک خواهد کرد و می‌توانید در حین حمله، مفصل آسیب‌دیده را استراحت داده و از بسته‌های یخ یا کمپرس سرد (پارچه‌های خیس‌شده در آب یخ) در آن نقطه استفاده کنید.

سریع‌ترین راه برای درمان نقرس چیست؟

جهت درمان سریع بیماری نقرس می‌توان از درمان‌های خانگی و همچنین درمان گیاهی نیز استفاده نمود. این موارد شامل استفاده از سرکه‌سیب، زنجبیل، آب‌لیمو، توت‌فرنگی، موز، گیلاس و غیره است.

رژیم ‌غذایی و سبک ‌زندگی بیماران نقرس

حملات متناوب نقرس و آرتریت مزمن بر کیفیت زندگی تاثیر بسزایی دارند، بنابراین رعایت برنامه درمانی بسیار مهم است. با تغییر شیوه زندگی می‌توان این بیماری را بهتر مدیریت کرد.

پیشنهادات شامل کاهش وزن تدریجی، اجتناب از الکل و کاهش مصرف نوشیدنی‌های حاوی فروکتوز و کاهش غذاهایی با پورین بالاست. غذاهای سرشار از پورین شامل گوشت قرمز و احشاء مانند کلیه‌ و جگر، غذاهای دریایی، به ویژه ماهی‌های روغنی و صدف، مانند شاه‌ماهی، خرچنگ و ساردین، غذاها و نوشیدنی‌های فرآوری‌شده، می‌باشد.

پروتئین بخش مهمی از رژیم غذایی است، اما می‌توانید آن را از منابع دیگری بجز گوشت و ماهی دریافت کنید. شما می‌توانید بخشی از گوشت را با سایر غذاهای غنی از پروتئین مانند سویا، تخم‌مرغ یا لبنیات جایگزین کنید.

چه‌ چیزهایی برای نقرس مفید است؟

داشتن رژیم‌غذایی کم‌چرب که شامل سبزیجات و فیبر است برای افراد مبتلا به بیماری نقرس مناسب است. اگر نقرس و سابقه سنگ کلیه دارید، باید سعی کنید حداقل دو لیتر آب در روز بنوشید تا احتمال تشکیل سنگ‌ها کاهش یابد.

تحقیقات نشان داده است که ویتامین C می‌تواند سطح اسیداوریک را در افراد مبتلا به نقرس کاهش دهد. اما اگر قصد مصرف مکمل‌های ویتامین C را دارید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین تحقیقات نشان داده که گیلاس می‌تواند خطر حملات حاد نقرس را کاهش دهد، خصوصاً هنگام مصرف با آلوپورینول.

نوشیدن شیر و ماست کم‌چرب نیز در جلوگیری از حملات نقرس کمک کنده، هستند.

چه‌چیزهایی برای نقرس ضرر دارد؟

کاهش شدید وزن همراه با رژیم‌های غذایی سخت می‌تواند باعث افزایش سطح اسیداوریک در بدن شود، بنابراین کاهش وزن باید بصورت تدریجی انجام شود.

از نوشیدنی‌های شیرین باید پرهیز شود، زیرا حاوی مقادیر زیادی قند هستند و می‌توانند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهند. نوشیدن زیاد الکل، به خصوص آبجو، می‌تواند سطح اوره و احتمال ابتلا به حمله نقرس را افزایش دهد.

آبجو حاوی مقادیر زیادی پورین است. همچنین توجه داشته باشید که برای مبارزه با بیماری نقرس استفاده از سبزیجاتی مثل مارچوبه، اسفناج و قارچ  ممنوع است.

سوالات متداول در مورد نقرس

جمع بندی

بیماری نقرس، یکی از بیماری هایی است که با وجود پیشرفت چشمگیر علم پزشکی باز هم نام آن را خیلی می‌شنویم. اکثریت ما هم فکر مکنیم تنها دلیلی که شخص ممکن است به بیماری نقرس مبتلا شود، مصرف بیش از حد گوشت قرمز است.

هم اکنون ثابت شده مصرف بیش از حد گوشت قرمز یکی از دلایل ابتلا به بیماری نقرس است. بیماری نقرس درمان دارد ولی درمان یک تاثیر بزرگی در شیوه غذایی شما خواهد داشت. پس بهتر است تا قبل از اینکه به این بیماری مبتلا شویم، در شیوه زندگی خود تغییرات مثبت در جهت سلامتی ایجاد کنیم. آیا شما هم شده برای پیشگیری از بیماری (یا حتی رژیم) توی زندگی روتین خودتون تغییری ایجاد کنید؟