توسط : کمتر کسی است که نام لوسمی یا سرطان خون به گوشش نرسیده باشد. گمان برده می شود که دنیای پزشکی نیز حدود ۱۵۰۰سال است که این بیماری را می شناسد. چراکه نام سرطان خون، لوسمی یا همان لوکمیا ریشه یونانی داشته و به معنای خون سفید است. شناخت این بیماری موضوعی حائز اهمیت است. زیرا آن هنگام که خرچنگ سرطان به جان انسان بیافتد، نبردی سخت در انتظار او خواهد بود.
آمارها نشان می دهند که هر ساله هزاران نفر در کشور ما جان خود را به دلیل ابتلا به این بیماری مهلک از دست می دهند. البته افراد زیادی هستند که این بیماری را شکست داده و بهبود یافته اند. تحقیقات بسیار زیادی در خصوص این بیماری انجام شده و پیشرفت های قابل توجهی نیز چه در زمینه تشخیص و چه در زمینه درمان صورت گرفته است. محققان همچنان در تلاش هستند تا راه های جدیدی برای پیشگیری و درمان بیماری لوسمی پیدا کنند و جان انسان های بیشتری را نجات دهند.
به جای وحشت از نام سرطان، بهتر است آن را بشناسیم و راه های پیشگیری و مبارزه با این دشمن دیرینه انسان را فراگیریم. در ادامه این مقاله متخصصان کافه نبض درباره این بیماری بیشتر برای شما میگویند. با ما همراه باشید.
بیماری سرطان خون (لوسمی) چیست؟
همانطور که از نامش هم مشخص است، لوسمی سرطان گلبول های سفید خون است. گلبول های سفید خون در بدن شما با عفونت ها مبارزه می کنند. آنها بدن را از شر تهاجم باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها، سلول های غیرطبیعی و عوامل خارجی در امان می دارند. این سلول ها در مغز استخوان ساخته می شوند.
در بیماری لوسمی، مغز استخوان عملکرد طبیعی خود را از دست داده و گلبول های سفید به طور غیر طبیعی تولید می شوند. گلبول های سفید در میان سلول های خونی سالم (پلاکت ها و گلبول های قرمز) تجمع کرده و عملکرد آنها را مختل می سازند. در حقیقت تعدادی گلبول سفید اضافی تولید می شوند که غیرطبیعی هستند و مانند سلول های سالم قادر به دفاع از بدن نمی باشند.
مشخصات بیماری سرطان خون (لوسمی) و نشانه های آن
اتفاقی که در بیماری لوسمی میافتد باعث می شود که سلول های سالم خون دچار مشکل شوند و عملکرد نرمال آنها متوقف شود. از این رو نشانه هایی پدید می آید که فرد بیمار را آزار خواهد داد. به طور مثال به دلیل کمبود پلاکت خون ممکن است کبودی ایجاد شود و یا خونریزی به راحتی بند نیاید. همچنین به دلیل کمبود گلبول های قرمز خون فرد احساس ضعف و خستگی زیادی می کند. کاهش گلبول های سفید بالغ و سالم منجر به ایجاد عفونت ها می شود. در ادامه مقاله مجموعه ای از این نشانه ها معرفی شده است.
انواع سرطان خون (لوسمی)
سرطان خون انواع مختلفی دارد. برای هر یک از انواع لوسمی درمان خاصی در نظر گرفته می شود. نخست بدانید که سرطان خون با توجه به سرعت وخیم تر شدن و پیشرفتش در بدن به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود.
لوسمی حاد زمانی بروز پیدا می کند که سلول های خون به طرز غیرطبیعی بالغ نشده و نمی توانند عملکردی عادی داشته باشند. این نوع سرطان خون می تواند به سرعت گسترش یافته و بیمار را در وضعیت بسیار خطرناکی قرار دهد.
در نوع مزمن برخی از سلول های خون سالم و تنها برخی دیگر نابالغ هستند. پیشرفت بیماری در این نوع بسیار کند تر از نوع حاد است.
از طرفی دیگر تقسیم بندی بیماری لوسمی می تواند بر اساس نوع سلول های درگیر صورت بگیرد. در نوعی که سلول های میلوئیدی درگیر هستند، به لوسمی میلوژن شهرت یافته است. سلول های میلوئیدی سلول های خونی نابالغی هستند که به طور معمول به گرانولوسیت ها یا مونوسیت ها تبدیل می شوند.
نوع دیگری که مربوط به لنفوسیت ها می شود، لوسمی لنفوسیتی نام دارد.
با توجه به تمامی توضیحات داده شده انواع سرطان خون به قرار زیر است:
- لوسمی لنفوسیتی حاد
- لوسمی میلوژن حاد
- لوسمی لنفوسیتی مزمن
- لوسمی میلوژن مزمن
علائم و نشانه های بروز سرطان خون (لوسمی)
پیش از اینکه نشانه های بیماری سرطان خون را برایتان برشمارم ، لازم است که بدانید این بیماری تنها با آزمایش خون و به وسیله پزشک تشخیص داده می شود. بنابراین مشاهده این علائم لزوما به معنا ابتلا شما نخواهد بود. برخی از مهم ترین علائم بیماری لوسمی که معمولا در نوع حاد آن بیشتر دیده می شوند عبارت است از:
- ضعف و خستگی
- کبودی
- تب و لرز
- عفونت های شدید
- درد در استخوان ها و مفاصل
- سردرد
- استفراغ
- تشنج
- پوست رنگ پریده
- کند شدن روند بهبودی زخم ها
- خونریزی بیش از حد
- کاهش وزن
- عرق شبانه
- تنگی نفس در هنگام انجام فعالیت
- تورم طحال
- تورم غدد لنفاوی
ابتلای بیشتر در مردان
با وجود اینکه سرطان خود هم در مردان و هم زنان در هر سنی دیده می شود، اما به طرز عجیبی این بیماری در میان مردان شیوع بیشتری دارد. هنوز دلیل قطعی این قضیه روشن نیست. اما برخی محققان معتقدند که سبک زندگی ناسالم مانند استعمال دخانیات، مشروبات الکلی، اضافه وزن و عدم انجام چکاب سالیانه در مردان بیشتر مشاهده می شود. این عوامل می تواند ریسک ابتلا به سرطان را در مردان افزایش دهد.
علائم در بزرگسالان
علائم بیماری لوسمی در بزرگسالان بسته به اینکه به نوع حاد یا مزمن آن مبتلا شدند، متفاوت است. از تب و لرز گرفته تا ضعف و خستگی و کبودی ها و لکه های قرمزی که بر روی پوست ظاهر می شوند. اینها همه نشانه های دردناکی است که مبتلایان به سرطان خون تجربه می کنند.
علائم در کودکان
بسیاری از علائم بیماری سرطان خون در کودکان مشابه نشانه هایی است که در اکثر دیگر بیماری رایج دوران کودکی دیده می شود. متاسفانه لوسمی یکی از شایع ترین سرطان هایی است که در بدن کودکان ایجاد می شود. اگر نشانه های زیر را در کودک خود دیدید بهتر است زمان را از دست نداده و به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.
- کم خونی شدید (خستگی، سرگیجه، ضعف، سردرد، پوست رنگ پریده و حس سرما غیر طبیعی از نشانه های آن است.)
- عفونت های مکرر
- کبودی و بند نیامدن خونریزی
- استخوان درد
- تورم
- کم اشتهایی و کاهش وزن
- سرفه و مشکلات تنفسی
- تشنج
- ظهور لکه های کوچک و تیره
مراحل تشخیص سرطان خون (لوسمی)
پزشکان قادر هستند تا پیش از بروز علائم ظاهری سرطان خون، آن را از نتیجه آزمایش خون تشخیص دهند. به طور کلی سه راه تشخیصی رایج در خصوص بیماری لوسمی وجود دارد. نخست معاینه فیزیکی که در آن پزشک مربوطه پوست، غدد لنفاوی و طحال شما را چک می کند تا کبودی، لکه و یا تورمی وجود نداشته باشد.
در صورت مشاهده مورد مشکوک برای شما آزمایش خون می نویسد. از طریق آزمایش خون سطح گلبول های سفید، قرمز و پلاکت های خون شما تعیین می شود. اگر نتیجه آزمایش خون شما هم مشکوک بود از شما تست مغز استخوان گرفته می شود.
در این تست، با یک سوزن بلند و نازک از مغز استخوان شما نمونه برداری می شود تا بیماری لوسمی با قطعیت بیشتری تشخیص داده شود.
بهترین زمان مراجعه به پزشک
سرطان خون نیز مانند هر بیماری دیگری هر چه زودتر شناسایی شود، سریعتر و بهتر درمان می شود. توصیه ای که در اغلب مقالات به همه خوانندگان خود می کنم این است که برای حفظ سلامت و احترام به بدن خود چکاب سالیانه انجام دهند.
همانطور که قبلا هم گفته شد، پزشک می تواند پیش از بروز علائم از روی آزمایش خون شما این بیماری را تشخیص دهد. به هر روی اگر نشانه هایی که برای بیماری لوسمی برشمرده شد در بدن خود دیدید، سریعا به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.
تشخیص با آزمایش خون
شمارش کامل خون (CBC) می تواند چاره ساز باشد. آزمایش خون جزئیات مفیدی در مورد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها ارائه می دهد. در صورت ابتلا به سرطان خون، تعداد گلبول های قرمز و پلاکت ها کمتر از تعداد طبیعی نشان داده خواهد شد. همچنین در اغلب انواع سرطان خون تعداد گلبول های سفید بالاتر از حد طبیعی است.
علاوه بر شمارش کامل خون، تست خون دیگری برای تعیین لوسمی اختصاص یافته است که گستره یا اسمیر خون محیطی نام دارد. در این تست گلبول های سفید نابالغ مشخص می شوند.
دوره ی درمان بیماری سرطان خون (لوسمی)
نوع روش درمانی و مدت زمان آن بسته به هر بیمار و نوع خاصی از لوسمی که به آن مبتلا گشته متفاوت است. برخی از رایج ترین روش های درمانی که برای سرطان خون به کار گرفته می شود عبارت است از:
- شیمی درمانی: از داروهای خاصی برای از بین بردن سلول های لوسمی استفاده می کنند. از داروهای قوی استفاده می شود که عوارض آزاردهنده ای به همراه دارد.
- درمان هدفمند: از نوع خاصی از داروها برای مسدود کردن راه تولید سلول های لوسمی استفاده می کنند. در این روش سلول های سالم کمتری آسیب می بینند.
- ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی: شرایطی فراهم می کنند تا سیستم ایمنی با سرطان بجنگد. ماده ای مانند آنتی بادی مونوکلونال به سلول های لوسمی متصل می شود. به این ترتیب این سلول ها را از بین می برد و یا به سیستم ایمنی بدن کمک می کند تا آنها را نابود سازند.
- رادیوتراپی یا همان پرتودرمانی: از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کنند.
- پیوند سلول های بنیادی: سلول های مغز استخوان فرد مبتلا با سلول های بنیادی مغز استخوان فرد سالم تعویض گردیده می شود.
مراحل درمان دارویی
با توجه به شرایط بیمار و نوع لوسمی داروهای مختلفی برای این بیماری تجویز می شود. درمان دارویی در دو مرحله صورت می گیرد. در مرحله اول تمرکز بر این است که سلول های سرطانی کشته شوند تا تعداد سلول های سالم خون به حالت طبیعی بازگردد و علائم تا حد زیادی از بین روند. پزشکان معمولا از ترکیب چند دارو بهره می برند. چندی از معروفترین این داروها عبارت هستند از:
- آنتراسایکلین ها
- میدوستورین
- دانوروبیسین و سیتارابین
- ونتوکلاکس
- گلسدگیب
- دارو Ivosidenib
در مرحله بعدی سعی می شود داروهایی داده شود که سلول های سرطانی باقی مانده از بین روند و از عود پیدا کردن بیماری جلوگیری به عمل آید.
طول درمان بیماری سرطان خون (لوسمی)
درمان رایج بیماری سرطان خون چند مرحله دارد. شیمی درمانی اولیه که معمولا سنگین است و دو ماه به طول می انجامد.
برخی از افراد در همین مرحله بهبود حاصل می کنند. پس از آن درمان تحکیمی است که چند ماه زمان نیاز دارد و زمانی که لوسمی رو به بهبود است به کار گرفته می شود.
در نهایت درمان نگهدارنده ای وجود دارد که حدوداً تا دو سال ادامه دارد. به طور کلی می توان گفت بین دو تا سال زمان نیاز است تا درمان سرطان خون تکمیل گردد.
سوالات متداول
در این قسمت قصد داریم تا به یکی از متداول ترین سوالات در خصوص بیماری لوسمی پاسخی مختصر دهیم.
آیا بیماری سرطان خون (لوسمی) ارثی است؟
در پاسخ باید گفت که دانشمندان فکر می کنند انواع مختلف سرطان خون در اثر جهش در DNA سلول های خونی شما ایجاد می شود. این جهش های ژنتیکی نحوه تولید سلول های خونی در مغز استخوان شما را تغییر می دهند.
اما در اغلب موارد این ناهنجاری ژنی ارثی نیست. یعنی اگرچه سرطان خون در اثر جهش در ژن های شما ایجاد می شود، این ناهنجاری های ژنتیکی اغلب از خانواده شما به ارث نمی رسند.
