شقاق چیست؟ آیا شقاق خود به خود درمان میشود؟

شقاق یا فیشر مقعدی از جمله عارضه های دردناکی است که افراد زیادی درگیر آن می باشند. اغلب مردم درگیر کار و روزمرگی های خود بوده و از سلامت خود غافل می شوند. تغذیه نامناسب و تحرک کم عامل اکثر بیماری های شایع این روزهای ماست.

اگر تنها اندکی زمان صرف خود و سلامتیمان کنیم مجبور به تحمل عارضه های عذاب آوری همچون شقاق نخواهیم شد. یبوست یکی از عوامل اصلی به وجود آمدن این بیماری است که با انتخاب سبک زندگی سالم می توان آن را برطرف ساخت.

اگر از فیشر مقعدی رنج می برید نگران نباشید. این مطلب کافه نبض را تا انتها دنبال کنید تا این مطلب پزشکی و راهکارهای کارآمد آن را برای درمان به خوبی بشناسید.

بیماری شقاق یا فیشر مقعدی چیست؟

شقاق یا فیشر مقعد، پارگی كوچكی است که در بافت نازك و مخاطی مقعد به وجود می آید. پارگی در آستر رکتوم تحتانی (کانال مقعد) ایجاد می شود. این بیماری زمانی به وجود می آید که مدفوع سفت یا بزرگ به سختی از سمت روده به مقعد حرکت می کند.

فیشرهای مقعدی معمولا با درد و خونریزی همراه هستند. این اتفاق در زمان دفع مدفوع رخ می دهد. در بعضی مواقع شکاف می تواند به اندازه ای عمیق باشد که بتوان بافت ماهیچه ای را در زیر آن دید. فیشور مقعد یک مشکل آزاردهنده شایع است و افراد زیادی در جهان به آن دچار هستند.

این بیماری در همه سنین و هم مرد و هم زن مشاهده می شود. حتی نوزادان و کودکانی که از مشکل یبوست رنج می برند، ممکن است به این عارضه دچار شوند.

در تصویر زیر می توانید مشاهده کنید که این عارضه در کجا ایجاد می شود. کانال مقعدی نیز نشان داده شده است.

علائم شقاق در بزرگسالان

از آنجا که این بیماری علائمی شبیه به بیماری هموروئید دارد ممکن است شما را به غلط بیاندازد. بنابراین بهتر است تا حتما در صورت وخیم شدن یا مزمن شدن بیماری نزد پزشک بروید

. برخی از شایع ترین علايمی که در بزرگسالان مبتلا به بیماری شقاق مشاهده می شود به قرار زیر می باشد:

• پارگی قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
• مشاهده برآمدگی در کنار پارگی مقعد
• درد شدید در ناحیه مقعد هنگام دفع مدفوع
• مشاهده رگه های خون بر روی مدفوع یا روی دستمال توالت پس از پاک کردن خود
• سوزش یا خارش در ناحیه مقعد
• خونریزی مقعدی
• مشاهده ترک در اطراف مقعد

علائم شقاق در کودکان

همانطور که گفتیم این بیماری ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند. بدون شک تحمل علائم شقاق برای کودکان امر دشواری است. با انتخاب رژیم غذایی مناسب برای کودک خود، تشخیص سریع علائم و اقدام برای درمان او می توانید کمک کنید تا کمتر رنج بکشد.

اگر علائم زیر را در فرزند خود مشاهده کردید و این مشکل طولانی مدت ادامه پیدا کرد سریعا به پزشک مراجعه کنید.

• سوزش و خارش در مقعد
• درد شدید مقعد به هنگام دفع مدفوع
• خونریزی مقعدی
• مشاهده خون روشن بر روی مدفوع
• دفع ناقص مدفوع و به سبب آن افزایش مراجعه کودک برای اجابت مزاج
• مشاهده ترک عمودی در دیواره مقعد
• نگه داشتن مدفوع به مدت طولانی ( کودک از بروز درد در هنگام مدفوع کردن وحشت پیدا کرده و از انجام این عمل سر باز می زند.)
• ملتهب و قرمز شدن مقعد
• تب در صورت وجود عفونت در شکاف مقعدی

انواع شقاق (فیشر مقعدی)

بیماری شقاق به دو نوع کلی تقسیم می شود. بیشتر شکاف های مقعد با درمان خانگی بعد از چند روز یا چند هفته بهبود می یابند.

به این نوع ها فیشرهای مقعدی کوتاه مدت شقاق حاد گفته می شود. از طرفی دیگر اگر این شکاف در مقعد شما بعد از ۱۲ هفته همچنان رو به بهبودی نرفت، یک شقاق مزمن به حساب می آید. این نوع شقاق نیاز به درمان جدی پزشکی دارد.

در برخی از موارد شدت بیماری به اندازه ای است که پزشک تصمیم می گیرد عمل جراحی انجام دهد. در ادامه به هر یک از أنواع این بیماری مفصلا خواهیم پرداخت.

شقاق حاد

این نوع فیشور آنال معمولا تا ۶ هفته پس از به وجود آمدن بهبود پیدا می کند. بنابراین با وجود آزاردهنده بودن شما می توانید با انجام برخی درمان های خانگی، دارودرمانی و داشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی بیشتر از شر این شکاف راحت شوید.

معمولا در این نوع شقاق غذاهای پرفیبر، ملین ها و برخی پمادها می توانند کمک کننده باشند.

فراموش نکنید زمانی که بهبود پیدا کردید این دوران را فراموش نکنید و آگاه باشید که امکان بازگشت این عارضه وجود دارد.

بنابراین سبک زندگی سالم را برگزینید و تا جای ممکن سعی کنید دچار یبوست نشوید. میوه و سبزیجات، نوشیدن آب به مقدار زیاد و ورزش را از خاطر نبرید. به محض اینکه یبوست در شما دیده شد بسیار جدی و سریع به درمان آن اقدام نمایید.

شقاق مزمن

اگر بیماری شقاق بیش از ۶ هفته در بدن شما باقی ماند و رو به بهبود نرفت، نشان از این است که مزمن شده است. در این زمان شما ناگزیر به مراجعه به پزشک متخصص هستید تا درمان مناسب را دریافت کنید.

احتمال دارد عدم بهبودی شما ناشی از این باشد که عضله اسفنکتر که دور مقعد را گرفته است، چنان تحت فشار قرار گرفته باشد که که جریان خون به آستر مقعد کاهش پیدا کند. در این زمان سلول های بافت پوششی نمی تواند شکاف را ترمیم نمایند.

از همین رو باید درمان های جدی تری بر روی شما صورت بگیرد تا مشکل از سر راه برداشته شده و فیشور ترمیم شود.

علت ایجاد شقاق مقعدی چیست؟

بیماری شقاق مقعد در اثر آسیب دیدگی کانال مقعد ایجاد می شود. این جراحت زمانی می تواند اتفاق بیفتد که:

• مدفوع شما بزرگ و سفت می شود.
• بر اثر یبوست به سختی زیاد مدفوع خود را تخلیه می کنید.
• اسهال های مکرری را تجربه کرده باشید.
• بر اثر زایمان کردن کانال مقعدی شما آسیب دیده باشد.
• به بیماری های التهاب روده مانند کرون ابتلا دارید.
• در موارد نادری این عارضه شما از عوارض بیماری هایی نظیر سرطان مقعد، اچ آی وی، سل، سیفیلیس و یا زگیل تناسلی باشد.

همچنین بسیاری از متخصصان معتقدند که کشش اضافی در دو حلقه عضلانی (اسفنکتر) که کنترل کننده مقعد هستند، می تواند دلیل بروز شقاق باشد. اسفنکتر بیرونی مقعد تحت کنترل آگاهانه شماست.

اما اسفنکتر داخلی چنین نیست. این ماهیچه در تمام مدت تحت فشار یا تنش قرار دارد. اگر فشارها بیش از حد زیاد وارد شوند، می توانند اسپاسم ایجاد کنند و جریان خون به مقعد را کاهش دهند. همین امر منجر به ایجاد شکاف و یا توقف بهبودی آن می شود.

چه چیزهایی باعث تشدید شقاق میشود؟

مجموعه از ریسک فاکتورها یا همان عوامل خطر وجود دارند که شانس ابتلا شما به این بیماری و تشدید آن را افزایش می دهند.

از جمله مهم ترین ریسک فاکتورهای بیماری شقاق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• یبوست: بدون شک مهم ترین فاکتور ابتلا و تشدید بیماری می باشد. سبب می شود مدفوع شما سفت و بزرگ شود و به سختی زیاد از بدنتان خارج شود. در این صورت به شکاف آسیب بیشتری وارد می شود.
• زایمان: فیشر پس از زایمان در خانم ها بسیار شایع است. همچنین شقاق مقعدی دربارداری ممکن است به وجود بیاید. اگر زن بارداری دچار این مشکل باشد، زایمان می توان آن را وخیم تر سازد.
• مقاربت مقعدی
• بیماری کرون: این بیماری می تواند پوشش کانال مقعد را آسیب پذیرتر کند.

آیا شقاق خود به خود درمان میشود؟

در پاسخ به این سوال باید خاطر نشان کرد که شقاق مزمن به خودی خود درمان نمی شود و حتما باید تحت مداوای پزشکی قرار بگیرد.

اما در خصوص شقاق حاد این موضوع فرق دارد. این نوع فیشور راحت تر درمان می شود و شما می توانید با رعایت برخی نکات و به کار بستن برخی روش های درمان خانگی بهبودی حاصل کنید.

اما باید بدانید که حتی در خصوص شقاق حاد هم اگر رعایت های لازمه را انجام نداده و شکاف را تحت فشار یا در معرض عفونت قرار دهید عواقبی به همراه خواهد داشت. چه بسا نوع حاد را به نوع مزمن تبدیل ساخته و خود را به دردسر بیاندازید.

برای کاهش درد شقاق چه کنیم؟

یکی از مصیبت هایی که این بیماری به همراه می آورد درد عذاب آوری است که به خصوص هنگام اجابت مزاج به حداکثر میزان خود می رسد. برای کاهش درد شقاق می توانید از پمادهای ضدالتهابی مخصوص همانند پماد رکتول استفاده کنید.

به هیچ عنوان اجابت مزاج خود را عقب نیاندازید. سعی کنید با نوشیدن آب و آب میوه فراوان و مصرف غذاهای پرفیبر از سفت شدن مدفوع جلوگیری به عمل آورید. سعی کنید مقعد را همیشه تمیز و خشک کرده و با روغن ها یا پمادهای مناسب چرب کنید.

در صورتی که استفاده از پماد و درمان یبوست موجب کاهش درد شما نشد باید از پزشک کمک بگیرید. در برخی از موارد صرفا برای کاهش درد به عضله دریچه مقعد بوتاکس تزریق می کنند.

درمان خانگی سوزش زخم شقاق

بیشتر شقاق های مقعد در نوع حاد نیاز به درمان پیچیده ای ندارند. از این روی، برخی از درمان های خانگی می توانند به بهبود و تسکین علائم ناراحت کننده آن کمک کنند.

برای درمان این بیماری و التیام سوزش زخم و درد ناشی از آن می توانید از روش های خانگی زیر بهره مند شوید:

• به جای دستمال کاغذی از دستمال مرطوب کودکان استفاده کنید.
• به طور مکرر در حمام، ۲۰ دقیقه در وان آب گرم بنشینید. می توانید درون آب گرم چند قطره عصاره اسطوخودوس بریزید.
• تا می توانید آب بنوشید.
• برای جلوگیری از سوزش از پمادهای مخصوص شقاق نظیر پماد آنتی فیشر استفاده کنید.
• بخش ژله ای گیاه آلوورا را جدا کرده و بر روی شکاف قرار دهید.
• می توانید ناحیه آسیب دیده را با روغن زیتون یا روغن نارگیل چرب نگاه دارید.
• غذاهای پرفیبر مصرف کنید.
• از نشیدن زیاد خودداری کنید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• اشیا سنگین جابه جا نکنید.

آیا شقاق درمان قطعی دارد؟

خوشبختانه این بیماری درمان قطعی دارد. در اغلب موارد در صورت انجام اقدامات لازم برای نرم نگه داشتن مدفوع، تمیز نگاه داشتن شکاف و انجام برخی درمان های خانگی شقاق های مقعدی اغلب طی چند هفته بهبود می یابند.

از جمله این اقدامات مهم می توان به افزایش مصرف فیبر و مایعات و جلوگیری از طولانی شدن فاصله اجابت مزاج اشاره کرد.

در صورتی که بیماری مزمن شود همچنان جای نگرانی نیست و پزشک با صلاح دید خود از طریق دارودرمانی، لیزر و یا سایر روش های جراحی شما را از شر این ضایعه رها خواهد ساخت.

برای بیماری شقاق به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

اگر علائم شقاق را در خود مشاهده کردید و فکر می کنید به این بیماری دچار شدید می توانید به یک جراح عمومی مراجعه کنید. پزشک متخصص ابتدا شما را معاینه می کند و سابقه پزشکی شما را مورد بررسی قرار می دهد.

سپس در صورت نیاز برای تشخیص نهایی ممکن از روش های شناسایی زیر استفاده نماید.

• آنوسکوپی (یک نوع روش معاینه مقعدی که در آن لوله ای وارد مقعد شما می شود تا مشکل دقیق تر بررسی شود.)
• ·سیگموئیدوسکوپی (نوعی آزمایش برای بررسی کولون سیگموئید)·
•  کولونوسکوپی (نوعی آزمایش برای بررسی بیماری های گوارشی)

پس از انجام معاینات و آزمایشات مورد نیاز متخصص تصمیم می گیرد که دارودرمانی یا جراحی را برای شما اتخاذ کند.

چه دارویی برای شقاق مقعدی خوبه؟

معمولا در روش دارودرمانی که زیر نظر پزشک متخصص انجام می گیرد از داروهای زیر برای درمان یا تسکین علائم شقاق استفاده می شود:

• استفاده از نیتروگلیسیرین در محل آسیب دیده به منظور افزایش جریان خون در شقاق، تقویت روند بهبودی و کمک به آرامش اسفنکتر مقعد
• استفاده از پمادهای بی حسی موضعی مانند هیدروکلراید لیدوکائین (زایلوکائین) به منظور تسکین درد
• تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس)، برای فلج کردن عضله اسفنکتر مقعد به منظور استراحت و توقف اسپاسم ها در آن ناحیه
• داروهای فشار خون مانند نیفدیپین خوراکی (Procardia) یا دیلتیازم (Cardizem) به جهت ایجاد آرامش اسفنکتر مقعد

درمان شقاق با عمل جراحی

در صورتی که درمان های دیگر افاقه نکرد و بیماری شقاق شما مزمن شود، پزشک ممکن است به سراغ روش جراحی برود.

پزشکان معمولاً روشی به نام اسفنکتروتومی داخلی جانبی (LIS) را انجام می دهند که شامل بریدن قسمت کوچکی از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش اسپاسم و درد و همچنین تقویت روند بهبودی است.

سایر روش های جراحی مقعدی برای درمان این بیماری شامل موارد زیر می باشد.

• جراحی شقاق به روش اتساع یا دیلاتاسیون دریچه‌ی مقعد
• جراحی شقاق به روش فیشرکتومی
• جراحی با استفاده از لیزر

درمان شقاق با لیزر

لیزردرمانی روش نسبتا ساده تر و غیر تهاجمی تری نسبت به سایر جراحی های مقعدی محسوب می شود. همچنین درد و عوارض ناشی از جراحی با لیزر کمتر از سایر روش های جراحی بوده و دوره نقاحت آن نیز کوتاه تر است.

عمل شما معمولا چیزی حدود یک ساعت طول می کشد و شما می توانید همان روز از بیمارستان مرخص شوید.

درمان گیاهی شقاق در طب سنتی

همانطور که قبلا هم به ایم مساله اشاره کردیم شقاق حاد را می توان به کمک درمان های خانگی و یک سری رعایت ها درمان کرد.

برای این مهم شما می توانید از طب سنتی بهره جسته و به درمان های گیاهی روی بیاورید. مهم ترین مساله این است که اگر یبوست دارید درمان شود و در کنار آن کاری کنید تا بافت آسیب دیده شما ترمیم شود. التهاب، درد و سوزش آن کاهش پیدا کند و نهایتا درمان حاصل گردد.

از رایج ترین درمان های گیاهی بیماری شقاق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از روغن زیتون + عسل + موم عسل بر روی شکاف
• نوشیدن عرق بومادران و عرق آلوورا پیش از غذا
• چرب کردن مقعد با روغن های گیاهی
• شستشوی مقعد با گیاه کامفری
• افزودن یک قاشق تخم کتان به آب و میل کردن آن هر روز
• مصرف کپسول گیاهی روهمورین (ساخته شده از عصاره گیاه ریوم پالماتوم)

ایا بیماری شقاق خطرناک است؟

برخی از افراد مبتلا به این بیماری از این هراس دارند که به سرطان های مختلفی دچار شوند. در این خصوص باید گفت جای نگرانی نیست و این خطر وجود ندارد.

اما بدون شک اگر نسبت به درمان شقاق سهل انگاری کنید و از آن مهم تر عامل پدیدآورنده آن را حذف نکنید، این عارضه وخامت پیدا کرده و ممکن است کار شما را به اتاق عمل بکشاند.

عوارض درمان نشدن بیماری شقاق

اگر حتی در مراحل اولیه و نوع حاد، این بیماری را جدی نگیرید و اقدامات لازم برای درمان آن را به کار نبندید با پیامدهای ناگواری روبه رو خواهید شد.

عوارض شقاق مقعد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عدم بهبودی: شقاق مقعدی که در مدت هشت هفته درمان نشود، مزمن می شود و ممکن است نیاز به درمان های بیشتر و جدی تری داشته باشد.
• عود بیماری: هنگامی که یکبار فیشور مقعد را تجربه کنید، مستعد خواهید بود تا مجددا به این بیماری مبتلا شوید.
• گسترش شقاق که به عضلات اطراف نیز می رسد: شکاف مقعد ممکن است تا حلقه عضلانی که مقعد شما را بسته نگه می دارد (اسفنکتر مقعد داخلی) گسترش پیدا کند و این امر باعث می شود تا بیماری شما وخیم تر شود.
• تنگی مقعد: کانال مقعد بطور غیرطبیعی تنگ می شود. به دلیل اسپاسم اسفنکتر مقعد یا انقباض بافت اسکار این تنگ شدگی بسیار آزار دهنده می گردد.
• ایجاد فیستول های مقعدی: تونل های غیرطبیعی در کانال مقعدی به اندامهای اطراف می رسد و معمولاً روده را درگیر می سازد.

هشدارهای مراقبتی و پیشگیری از بروز بیماری شقاق

با وجود اینکه نمی توان به طور صد در صد از بروز بیماری شقاق جلوگیری کرد اما می توان ریسک ابتلا آن را تا حد زیادی کاهش داد.

از این رو انجام اقدامات زیر را به شما پیشنهاد می کنیم.

• ناحیه مقعد را پس از هر بار اجابت مزاج به خوبی خشک کنید.
• ناحیه مقعد را به آرامی با صابون ملایم و آب گرم تمیز کنید.
• تا می توانید مایعات فراوان بنوشید، از غذاهای پرفیبر و ورزش منظم غافل نشوید تا به یبوست دچار نگردید.
• اگر اسهال طولانی مدت پیدا کردید حتما به فکر درمان آن باشید.
• پوشک فرزند خود را مرتب عوض کنید.

سوالات متداول بیماری شقاق

در این قسمت به سوالات متداول شما در رابطه با بیماری شقاق پاسخ های کوتاه اما مفید خواهیم داد.