بیماری پانیک یا حمله هراس چیست و چه علائمی دارد؟

بی دلیل سرم گیج می رود، حس خفگی راه گلویم را گرفته، قلبم تند تند می زند و تصور اینکه کنترلی بر بدنم ندارم و هر لحظه ممکن است مرگ یا دیوانگی به سراغم بیاید، مرا به وحشت می اندازد. من دچار حمله پانیک یا حمله هراس شده ام. آیا شما هم تجربه ای مشابه داشته اید؟ بسیاری از افراد تنها یک یا دو بار این اتفاق را در زندگی خود تجربه می کنند. اما برای برخی دیگر این امر مدام تکرار می شود و علاوه بر آزار دهنده بودن، ترس از حملات بعدی زندگیشان را از حالت عادی خارج می سازد. کافه نبض در این مقاله قصد دارد تا شما را با بیماری پانیک، علائم و راه های کنترل و درمان آن آشنا کند.

بیماری پانیک چیست؟

افرادی که به بیماری پانیک مبتلا هستند، به طور غیر قابل پیش بینی و مکرر حملات هراس را تجربه می کنند. حمله پانیک ممکن است در عرض چند دقیقه به اوج خود برسد و فرد را ناتوان سازد. بر اساس گزارش انجمن روانشناسان آمریکا از هر ۷۵ نفر یک نفر ممکن است به بیماری پانیک مبتلا باشد.

کسانی که از این اختلال رنج می برند، دائما در وحشت تکرار حملات هستند. این اتفاق می تواند در هر مکان و هر زمان حتی موقع خواب برای شما پیش بیاید. تعداد و شدت اختلال پانیک برای هر فرد با فردی دیگر متفاوت است.

این بیماری ممکن است در هر سنی دیده شود، اما شیوع آن میان نوجوانان و جوان زیر ۲۵ سال بیشتر است. آمارها نشان می دهد تعداد زنانی که به این اختلال دچار می شوند بیشتر از مردان است.

علائم و نشانه های کلی بیماری پانیک چیست؟

اگر بخواهیم از علائم و نشانه های بیماری پانیک صحبت کنیم باید در دو بخش کلی این موضوع رو مورد بررسی قرار دهیم. نشانه های پانیک در هنگام وقوع حمله و نشانه های جانبی دیگر که در ایام پس از حملات ظاهر می شود. پیش از هر چیز باید خاطر نشان کرد که تشخیص و نشانه یابی این بیماری کار ساده ای نیست. ممکن است افراد نشانه های خاص دیگری نیز تجربه کنند.

علائم بیماری پانیک در بزرگسالان

در بیماری پانیک حملات معمولا ناگهانی است و بیمار از قبل متوجه آن نمی شود. یک حمله هراس می تواند چیزی حدود ده الی بیست دقیقه به طول بیانجامد. اما اگر بسیار شدید باشند این امکان وجود دارد تا بیش از یک ساعت نیز ادامه پیدا کنند. این تجربه معمولا در همه افراد یکسان نیست. با این وجود علائم مشترک این بیماری عبارت هستند از:

• تنگی نفس
• حالت تهوع
• تعریق یا لرز
• سبکی سر
• سردرد
• احساس جداشدگی از واقعیت (مسخ از واقعیت)

در بزرگسالان مبتلا به بیماری پانیک معمولا این علائم به هنگام حمله رخ می دهد. پس از این حملات آنچه که بیماران از آن رنج می برند چیزی نیست جز نگرانی از بروز حمله دیگر.

برخی از بیماران به اندازه ای از تجربه ناخوشایند خود آسیب روانی دیده اند که به شدت از حضور مجدد در مکان وقوع حمله خودداری می کنند. همچنین برخی دیگر از قرار گرفتن در محیط بسته هراس پیدا می کنند. آسیب های روانی این بیماری بر کیفیت زندگی مبتلایان تاثیر می گذارد. از همین رو است که پیشنهاد می شود این افراد جلسات مرتب روان درمانی داشته باشند.

علائم بیماری پانیک در کودکان

بیماری پانیک در میان کودکان شیوع زیادی ندارد و تنها ۳ درصد از آنها به این اختلال دچار می شوند. با این وجود کودکانی که حملات هراس را تجربه می کنند متحمل مشکلات زیادی می شود. این بیماری در رشد، تحصیل و روابط کودک با سایر کودکان تاثیر می گذارد. از این رو شناخت علائم و اقدام برای درمان آن موضوعی حائز اهمیت است که والدین باید بدان توجه داشته باشند.

کودکان به نسبت بزرگسالان اضطراب بیشتری از وقوع حملات بعدی پیدا می کنند. برخی از کودکان ممکن است طاقت دوری از والدین خود را نداشته باشند و این موضوع تا حدی آنها را به وحشت بیاندازد که حتی از رفتن به مدرسه اجتناب کنند.

برخی از کودکان و نوجوانان نیز ممکن است تا حدی افسردگی پیدا کنند. کاهش اعتماد به نفس، افت تحصیلی و مشکلات خواب نیز از جمله پیامدهای بیماری پانیک در کودکان است. علائم پدید آمده در لحظه حمله همانند همان علائمی است که در حمله هراس یک بزرگسال نیز دیده می شود.

چه عواملی باعث بیماری پانیک (اختلال هراس) می شود؟

دلیل بیماری پانیک را نمی توان به طور دقیق مشخص کرد. برای این منظور فرد باید از لحاظ فیزیکی و روانی کاملا مورد بررسی قرار بگیرد.

این بیماری می تواند از والدین به ارث رسیده باشد. برخی محققین باور دارند که این بیماری ممکن است بر اثر حساسیت بیش از حد به دی اکسید کربن باشد که در نتیجه آن مغز تصور می کند خفگی رخ داده است. اما دلایل دیگری نیز برای این بیماری شناسایی شده است.

یکی دیگر از عوامل ایجاد اختلال هراس رنج بردن از سایر اختلالات روانی نظیر اختلال اضطراب و یا اختلال وسواس می باشد. به طور مثال کسی که دچار وسواس است و نظم برنامه هایش از دست می رود ممکن است دچار حمله شود. اختلال استرس پس از سانحه، کلاستروفوبیا و ترس از ارتفاع می تواند پیش زمینه هایی برای ایجاد بیماری پانیک محسوب شوند.

بیماری های جسمانی نظیر افتادگی دریچه میترال، پرکاری تیروئید و برخی مشکلات دیگر نیز می توانند تشدید کننده این بیماری شوند. این حملات ممکن است پس از یک بیماری سخت یا حادثه ناگهانی، تولد فرزند، مرگ عزیزان و یا جدایی از آنها رخ دهد.

تفاوت بین حمله پانیک و بیماری پانیک چیست؟

حمله پانیک ممکن است یک یا دوبار در زندگی هر کسی رخ دهد. این امر لزوما بدین معنی نیست که شما به بیماری پانیک مبتلا هستید. گاهی ممکن است بر اثر خستگی بیش از حد، استرس زیاد و یا ورزش بسیار شدید دچار حمله شوید.

این موضوع به منزله این نیست که شما اختلال پانیک دارید. در بیماری پانیک شخص بدون دلیل دچار حمله هراس می شود. از آنجا که حملات مجددا اتفاق می افتد، نگرانی از تکرار این تجربه رنج آور زندگی بیمار را تحت الشعاع خود قرار می دهد.

آیا بیماری پانیک (اختلال هراس) یک بیماری روانی است؟

بیماری پانیک یا همان اختلال هراس در دسته بیماری های روانی مربوط به اختلال اضطراب قرار می گیرد. در اختلالات اضطرابی فرد دائما در حالت آماده باش یک اتفاق بد است. اضطراب و وحشت بیمار را از تجربه واقعی زندگی به دور می دارد.

در اختلال هراس نیز بیمار دائما نگران بروز وضعیتی ناخواسته است که به سختی می تواند کنترل خود را حفظ کند و حسی مشابه با مرگ و جنون به سراغش می آید. گاهی اختلال اضطراب ناشی از سایر بیماری های روانی مانند افسردگی نشات می گیرد. به هر روی اختلال پانیک یک بیماری مزمن می باشد.

عوارض بیماری پانیک چیست؟

بی شک یکی از آزار دهنده ترین عوارض بیماری پانیک ترس و اضطراب شدیدی است که پس از حملات در فرد باقی می ماند. این ترس از تکرار حمله است. چراکه معلوم نیست حمله هراس بعدی در چه زمان، چه مکان و در چه موقعیتی قرار رخ دهد. این پریشان حالی ممکن است منجر به ایجاد مشکلات جدی دیگری شود. برخی از عوارض بیماری پانیک به قرار زیر است:

• افسردگی
• اعتیاد به مشروبات الکلی و مواد مخدر
• هراس اجتماعی
• اختلال وسواس اجباری
• کاهش اعتماد به نفس
• بالا بردن ریسک خودکشی
• کاهش کیفیت عملکرد کاری و تحصیلی

برخی از بیماران دچار آگروفوبیا می شوند و از قرار گرفتن در مکان هایی که باعث اضطراب آنها می شود به شدت هراس پیدا می کنند. این افراد نگران هستند که در چنین مکان هایی دچار حمله هراس شوند و کسی قادر به کمک به آنها نباشد.

در هنگام بروز حمله پانیک چه اتفاقی برای بدن می افتد؟

در هنگام بروز حمله پانیک بدن شما در حالت پاسخ جنگ و گریز است. پس بگذارید ابتدا به شما بگویم پاسخ جنگ و گریز چیست. جنگ و گریز یک واکنش فیزیولوژیک به حساب می آید که بدن موجودات زنده به طور غیرارادی در هنگام خطر برای حفظ بقا خود از آن بهره مند می شوند.

در حالت جنگ و گریز سیستم عصبی به حالت آماده باش درآمده و سبب می گردد آدرنالین در خون شما جاری شود. به این ترتیب ضربان قلب شما بالا می رود، تنفس سریعتر و کم عمق تر می شود و احساست بیش از پیش فعال می گردند. تمامی اتفاقاتی که در بدن شما رخ می دهد برای این است که با خطر مقابله کنید.

در حمله پانیک با وجود اینکه خطری پیش روی شما نیست بدن حالت آماده باش جنگ و گریز به خود می گیرد و شما از این تغییر بی دلیل و ناگهانی به وحشت می افتید. همین وحشت بر شدت علائم می افزاید. محققان هنوز به درستی درنیافتند که دلیل این پاسخ چیست. اما تحقیقات نشان می دهد که در هنگام حمله پانیک سطح آدرنالین در بدن به دو برابر افزایش پیدا می کند.

در هنگام بیماری پانیک چگونه حمله پانیک را رفع کنید؟

به شما اطمینان می دهم که اگر اقدامات لازم هنگام حمله پانیک را بشناسید و آنها را به کار ببرید به سرعت آن را رفع خواهید کرد. اگر قادر باشید کنترل خود را در زمان حمله هراس به دست آورید گام مهمی در بهبود بیماری خود برداشته اید. مهم ترین کارهایی که در آن لحظه می توانید انجام دهید عبارت است از:

• سعی کنید نفس عمیق بکشید. نگران نباشید حتی اگر فکر می کنید اکسیژن کم است مثل یک یوگا کار با آرامش هوا را به داخل ریه های خود وارد کنید. یک ثانیه صبر کنید و سپس بازدم را انجام دهید. هیچ اتفاق عجیب و غریبی نمی افتد. فقط و فقط بدن خود را به سوی بازگشت به حالت طبیعی خود هدایت می کنید.
• به خودتون یادآوری کنید این فقط یک حمله پانیک است و هیچ خطری شما رو تهدید نمی کند. من به شخصه از تکرار این جمله به خودم کمک می کنم. من حالم خوب است و فقط چند لحظه دیگه همه چی عادی خواهد شد.
• چشمان خود را ببندید. این کار کمک می کند تا محرک های محیط شما را آزار ندهد و به سرعت به حالت نرمال بازگردید.
• به یک شی یا سرگرمی خاص حواس خود را پرت کنید.
• عضلات خود را آزاد و ریلکس کنید. آزاد سازی عضلات را از انگشتان پا شروع کرده و به ترتیب کل بدن را ریلکس کنید.
• می توانید قدم بزنید یا یک ورزش خیلی سبک انجام دهید.
• اگر اهل مدیتیشن هستید و مانترا ها را می شناسید یک مانترا مورد علاقه خود را پشت سر هم تکرار کنید.

روش پیشگیری از بروز بیماری پانیک

اگر بخواهم با شما صادق باشم، هیچ روش پیشگیری صد در صدی برای بیماری پانیک تا کنون پیدا نشده است. با این وجود مواردی وجود دارد که می تواند تعداد و شدت حملات شما را به طرز قابل توجهی کاهش دهد. برخی از مهم ترین آنها به قرار زیر است:

• کاهش مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه، چای و نوشابه
• استفاده از داروهای شیمیایی به تجویز پزشک
• استفاده از داروهای گیاهی و دمنوش اسطوخودوس
• انجام ورزش منظم
• استفاده از رژیم غذایی سالم
• انجام مدیتیشن
• انجام تمرین های ذهن آگاهی (mindfulness)

آیا بیماری پانیک قابل درمان است؟

تا اکنون که من در حال نوشتن این مقاله هستم، هیچ درمان قطعی برای بیماری پانیک شناخته نشده است. اما راهکارهای زیادی وجود دارد که برای کاهش تعداد و شدت حملات به بیماران توصیه می شود. این راهکارها شامل دارودرمانی و روان درمانی می شود. مطمئنا سبک زندگی فرد یعنی میزان استرسی که در طول روز متحمل می شود، فعالیت بدنی و رژیم غذایی وی نیز در این مهم بی تاثیر نخواهد بود.

برای بیماری پانیک به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

اگر دچار حمله می شوید و قصد کنترل و درمان بیماری خود را دارید نخست باید به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک با انجام معاینات اولیه و در صورت نیاز انجام تست های مختلف از سلامت جسمی شما اطمینان حاصل می کند.

در صورت نبود مشکل دیگری به شما توصیه می کند تا به مطب یک روانپزشک و یا روانکاو مراجعه نمایید. اگر به درمان دارویی نیاز داشته باشید روانپزشک به شما کمک خواهد کرد در غیر اینصورت جلسات روان درمانی به شدت توصیه می شوند.

درمان بیماری پانیک با دارو

از مشهورترین درمان های دارویی که برای بیماری پانیک به کار گرفته می شود، استفاده از داروهای SSRI است. SSRI ها که نوعی دارو ضد افسردگی می باشند، مانع از جذب سروتونین توسط سلول های عصبی مغز شده و به این ترتیب اضطراب و هراس را کاهش می دهند. برخی از این داروهای موثر در درمان اختلال پانیک عبارت هستند از:

• سیتالوپرام
• اسکیتالوپرام
• فلوکسامین
• پاروکستین
• فلوکستین
• سرترالین یا همان زولوفت

دسته دیگری از قرص های ضدافسردگی که از خانواده SNRI ها هستند نیز با جذب سروتونین و نوراپی نفرین مانع از وحشت و اضطراب می شوند. ونلافاکسین در حال حاضر تنها دارو عضو این خانواده است که برای درمان بیماری پانیک مورد تایید سازمان غذا و دارو آمریکا می باشد.

بنزودیازپین ها که شناخته شده ترین آنها داروهای آلپرازولام و کلونازپام هستند نیز تجویز می شوند. این داروها آرام بخش بوده و با کند کردن سیستم عصبی در روند درمان تاثیر می گذارند. استفاده طولانی مدت از این داروها پیشنهاد نمی شود.

مسدود کننده های بتا دسته دیگری از داروها هستند که برای بهبود حمله هراس به کار گرفته می شوند. آنها با جلوگیری از رسیدن آدرنالین به قلب باعث کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون می شوند. این داروها تاثیری در مشکلات روانی حاصل از بیماری ندارند. برخی از مهم ترین آنها عبارتند از:

• آسبوتولول
• بیزوپرولول
• کارودیلول
• پروپرانولول
• آتنولول
• متوپرولول

همچنین زمانی که سایر داروهای افسردگی بی اثر باشد، از خانواده دارویی MAOI استفاده می شود چون تا حدودی عوارض بیشتری نسبت به سایر داروها دارد.

درمان بیماری پانیک بدون دارو

درمان بدون دارو بیماری پانیک شامل روان درمانی می باشد. پژوهش ها نشانگر این امر هستند که درمان شناختی رفتاری (CBT) موثرترین راهکار برای بهبود اختلال پانیک به شمار می آید. این روش با شناسایی افکار آزاردهنده و مخرب سعی در تغییر آنها دارد.

بیمار بهترین راه برای مواجه با حملات و مدیریت افکار خود را با توجه به ویژگی های منحصر به فردی که دارد پیدا کرده و از آن در جهت بهبود خود استفاده می کند.

برای این منظور باید به یک روان درمانگر مجرب مراجعه نمایید. توجه داشته باشید که پروسه روان درمانی زمانبر بوده و با گذشت زمان و طی کردن جلسات متعدد به نتیجه مطلوبی خواهید رسید.

سبک زندگی مناسب برای بیماران پانیک

در کنار دارودرمانی و روان درمانی، انتخاب سبک زندگی سالم در بهبود بیماری پانیک امری حیاتی به شمار می آید. انجام یک ورزش سبک به صورت روتین باعث می شود تا دائما در بدن شما هورمونی به نام اندروفین آزاد گردد.

این هورمون استرس و ترس را از شما دور کرده و خلق و خوی شما را بهبود می بخشد. از سوی دیگر ورزش به شما کمک می کند تا تنفس خود را تنظیم نمایید.

انجام تمرینات مراقبه، مدیتیشن و ذهن أگاهی نیز با دور کردن استرس و افزایش تسلط بر ذهن می تواند بسیار کمک کننده باشد.

رژیم غذایی سالم نیز در درمان بیماری پانیک نقش مهمی ایفا می کند. کاهش و در صورت امکان حذف الکل، کافئین و شکر از برنامه غذایی در رسیدن به این مهم ضروری است. مصرف ویتامین د، غذاهای دریایی، تخم مرغ، شکلات تلخ، زردچوبه، بابونه، اسطوخودوس، ماست و چای سبز توصیه می شود.

آیا بیماری پانیک (حمله های پانیک) خطرناک است؟

برای بسیاری از افرادی این سوال مطرح است که آیا بیماری پانیک می تواند خطراتی به همراه داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال می توانم به شما اطمینان خاطر دهم که تا کنون هیچ مرگ و یا خطر جدی از بروز حمله های پانیک گزارش نشده است.

تنها عواقب بد این بیماری تاثیر آن در روان و فعالیت های روزانه شماست که ممکن است در تحصیل، کار و یا روابط شما اختلال ایجاد کند.

رابطه بیماری پانیک و بیماری قلبی چیست؟

مطالعه جدیدی که در مجله پزشکی روانشناسی آورده شده ادعا کرده است که افرادی که از حملات وحشت رنج می برند ممکن است در اواخر زندگی خود در معرض خطر حمله قلبی و بیماری های قلبی قرار بگیرند.

داده های جدید حاکی از ارتباط بین بیماری هراس و بیماری عروق کرونر قلب است. هنوز دلایل این ارتباط به طور مشخص تعیین نشده اما بدون شک تحمل اضطراب و ترس به طور طولانی مدت می تواند برای قلب عواقب بدی به همراه داشته باشد.

رابطه بیماری پانیک و اختلالات اضطراب و افسردگی چیست؟

تحقیقات نشان می دهد که افسردگی و اضطراب رابطه بسیار نزدیکی با هم دارند و هر دو این عوامل بر تشدید بیماری پانیک اثر گذارند. داروهایی که برای درمان بیماری پانیک اتخاذ می شوند، داروهایی هستند که برای افسردگی و اضطراب به کار گرفته می شوند.

آمار حاکی از این است که اکثر افرادی که مبتلا به اختلال هراس هستند مستعد مبتلا شدن به افسردگی می باشند. از همین رو پیگیری درمان اهمیت بالایی پیدا می کند.

چند هشدار برای آرام شدن در هنگام بروز حمله پانیک

پیش از هر چیز در هنگام بروز حمله پانیک برای آرام شدن سعی کنید بر افکار خود تسلط پیدا کنید. باید به خود این اطمینان را دهید که هیچ خطر جانی و روانی جدی شما را تهدید نخواهد کرد. اگر بدانید تنها چند دقیقه دیگر همه چیز به حالت اولیه خود بر می گردد راحت تر حمله را پشت سر می گذارید.

یک هشدار جدی برای افرادی که نخستین بار حمله هراس را تجربه می کنند این است که حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا باید مطمئن شوید که حمله شما دلیل دیگری جز بیماری پانیک نداشته باشد.

سوالات متداول در رابطه بیماری پانیک

در خصوص بیماری پانیک سوالات متعددی وجود دارد. در این قسمت به چندی از مهم ترین این پرسش ها به طور مختصر پاسخ خواهیم داد.

بیماری پانیک چند سال طول میکشد؟

بیماری پانیک ممکن است تا آخر عمر همراه شما باشد و یا پس از چند سال و بهره بردن از راه های درمانی مختلف بهبود یابد.

چگونه با بیماری پانیک مبارزه کنیم؟

مهم ترین مساله برای مبارزه با بیماری پانیک آگاهی پیدا کردن در خصوص آن است. برای این منظور می توانید از کتاب راهنما بیماران پانیک اتکت یا مقالات مربوط به این بیماری بهره مند شوید. اگر بدانید خطری شما را تهدید نمی کند تا حد زیادی کمتر آسیب می بینید. پیشنهاد می کنم از روان درمانی و در صورت نیاز دارودرمانی استفاده کنید.

آیا بیماری پانیک کشنده است؟

خیر تا کنون هیچ گزارش مرگی از بیماری هراس گزارش نشده است.

آیا بیماری پانیک درمان قطعی دارد؟

متاسفانه هیچ درمان قطعی برای این بیماری تا کنون مشخص نشده است.

چه قرصی برای بیماری پانیک خوبه؟

برای درمان اختلال پانیک معمولا از داروهای افسردگی استفاده می کنند. روانپزشک با معاینه و بررسی وضعیت شما مناسب تری قرص را تجویز می نماید.